Katalog

KAÖIT/SANAYI BİTKİLERİ Kagıt endüstrisi için yeni bir bitki: KENAF Çok hızlı büyüyen mevsimlik kenaf bitkisi üzerinde deneme çalışmaları yapılıyor Hulki Tannyar (*) ıllık bir bitki olan kenaf (Hibiscus Cannabinus L.) kâğıt endüstrisi için yeni bir elyaf kaynağıdır. Bu bitki, pamuk ve bamyagiller familyasından geliyor. 46 m. boy atıyor ve 5 cm. çapa kadar gövde yapablliyor. Bahar aylannda ekilen kenaf 120150 gün sonra azami büyüme ve olgunlaşmaya ulaşıyor ve sonbaharda hasadı yapılıyor. Kenafın dünya üzerinde 40 adetten fazla türü biliniyor. Kenaf bitkisi dış kabuğunda ve iç kısmında değişik boyutlarda iki tür elyaf içermektedir. Dış kabuk bölümü tüm gövdenın yüzde 3540'ını oluşturmakta ve ihtiva ettiği elyaf 34 mm. uzunluğundadır. Gövdenin yüzde 6065'ini oluşturan iç kısımda ise ortalama elyaf boyu 0.50.7 mm.'dir. Dış kısım iç kısma oranla daha fazla selüloz ve daha az lignln içermektedir. Kenafın yetişmesi iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak değişmektedir. Tropikal ve buna yakın kuşaklarda en iyi sonucu veren kenafın su isteğı genellikle ekimi takip eden iki ay süresince çok fazladır. Su ve gübreleme, verimi artırmadaki önemli faktörlerdir. Pamuk üretiminin yapıldığı bölgelerde yetiştirilen kenafın verimi şartlara göre yaklaşık 1525 ton elyaf/hektar cıvarında değişmektedir. Llteratür verileri, kenafın, odun üretim maliyetinin yansına yetiştirilebildiğini ve verimli orman koşullarında yılda hektar başına 1.5 ton dolayında kuru madde artışı sağlanabilirken, kenaftan en iyı koşullarda 50 ton/hektara kadar kuru madde verimi sağlanabıldiğini Y göstermektedir. Kökeni Doğu Afrika olan kenaf bitkisi 1960'lı yıllara kadar en çok Tayland, Çin, Hindistan ve Bangladeş'de yetlştirilmekte ve uzun elyaftan oluşan dış kabuk kısmı sicim yapımında, tohumları ise yağ üretiminde kullanılmaktaydı. Kenaf ABD'de llk defa 1940 yılında sicim üretmek amacıyla jüt bitkisinin bir alternatifi olarak kullanılmış, daha sonra 1960'h yıllarda ise selüloz üretiminde kullanılmak amacıyla yetiştirilmeye başlanmıştı. Kenaf kullanılacagı kâğıt türü ve üretim teknolojisine göre kabuk ve gövde iç kısım elyafları olarak ayrı ayrı kullanılabildiği gibi, doğrudan hiçbir ayırma işlemine tabi tutulmadan da işlem görmektedir. Kenafın kabuk elyaflannın gövdeden ayrılması işlemi oidukça yüksek bir yatınmı gerektirmektedir. Son 30 yılda gerçekleştirilen araştırmalar ve ticari olçekteki uygulamalar kenaf hamurlarının; gazete kâğıdı, layner, yüksek kaliteli yazı ve baskı kâğıtları, ince kâğıtlar ve özel kâğıt türlerine kadar oidukça geniş bir spektrumda kullanım olanağı bulunduğunu göstermiştir. Aynca, kenafın odun elyafına nazaran mekaniksel hamur uretimlerinde yüzde 30 daha az enerji tükettiği ve beyazlatma işleminde de daha duşük seviyedeki kimyasal madde tüketımi ile çevresel açıdan önemli avantajlar sağladığı saptanmıştır. Ülkemize geçmiş yıllarda deneme amacıyla getirtilen kenaftan, zirai ve teknik istekleri tam olarak bilinemediği için olumlu sonuçlar alınamadı. Daha sonra 1993 yılında ozel sektör kâğıt üreticilerinden Tlre Kutsan AŞ tarafından ıthal edilen muhtelif cins kenaf tohumları aynı yıl Tire bolgesinde yetiştirildi. Bu deneme Üretiminde 20 ton/hektar dolayında kuru madde verimi sağlanabildi ve bu veriye dayanarak kenafın ulkemiz için ümit verici bir bitki olduğu Ege Üniversitesi Zlraat Fakültesince belirtildi. özel sektörün gerçekleştirdiği bu başarılı plantasyon denemesinin sonucunda SEKA da 1994 yılı içınde plantasyon yapmaya karar vererek, ABD'den ithal edilen 6 cins Kenaf tohumu ile Izmit, Balıkesır, Dalaman, Akdeniz ve Kastamonu müesseseleri civarında nisan ve mayıs aylannda ekim çalışmalarını tamamladı. Kenaf hasadının bu yıl ekim ayı civarında gerçekleştırılmesi bekleniyor. Dığer taraftan Tire Kutsan AŞ tarafın Türkiye'de Kenaf Ekimi ve Araştırmaları SEKA tarafından geçen yıl ekilerek deneme çalışmalan yapılan Kenaf bitkisi dan 1993 yılında yetiştirilen kenaf numuneleri üzerinde SEKA ARGE laboratuvannca başlatılan ön araştırmalar tamamlandı. Bu çalışmada sülfat yöntemine göre 15 pişirme ve 2 beyazlatma, denemesi gerçekleştirildi. Yüzde 20 AA22 Sülfidite ile 170°C maksimum pişirme sıcaklığı ve 130 dakikalık pişirme süresinin mevcut laboratuvar koşullarına göre en ideal pişirme şartları olduğu ve ortalama yüzde 43 verim seviyesinde beyazlatılabilir esmer selüloz elde edilebildiği saptandı. Beyazlatma denemelerinde ise CEH yöntemiyle ve toplam yuzde 10 aktif klor tüketimi ile yüzde 85 Elrepho beyazlığına erişildi. Türkiye'de yetişen kenaf bitkisinden ilk defa laboratuvar koşullarında elde edilen esmer selülozun, fiziki özellikler itibariyle yumuşak odun esmer selülozu ile mukayese edilebilir nitelikte olduğu tespit edildi. Sonuç olarak çevre ve ormanlarımızın korunmasının yanı sıra, kâğıt endustrisine ve alternatif hammadde kaynağı oluşturan kenaf üzerinde yapılan çalışmalar için umut verici oldu. Bu yılın sonbahar mevsiminde beş bölgede hasadı gerçekleştirilecek kenaf üzerinde bir taraftan zirai ve teknik araştırmalar sürdürulürken, diğer taraftan pilot seviyede selüloz ve kâğıt üretilebilirliği ile ilgili denemelere devam edilecektir. (*)Dr. Müh., SEKA Genel Müdür Yardımcısı