Katalog

N Ü F U S VE SAĞ Türkiye nüfus ve sağlık dinamikleriı 1993 Türkiye nüfus ve sağlık araştırmalarının TNSA yeni açıklanan sonuçları, ülkemizde kadınların doğurganlığında kısa dönem içinde yarı yarıya düşüşler olduğunu gösteriyor. Attila Hancıoğlu* ŞEKİL 1. TÜRKİYEDE DOĞURGANLIĞIN VE NÜFUS ARTI! HIZININ GELİŞİMİ TOPLAM NÜFUS ARTIŞ DOÖURGANLIK HIZI (BİNDE) S on yıllarda kamuoyunda (çoğunlukla polıtıkacıların etkısıyle) "araştırma" kavramına belırlı bır mesafe alma eğılımı görulüyor Seçım "araştırma'larının zaman zaman yanlış sonuçlar vermelerı (seçım sonuçlarının tahmınindekı buyuk yanılma payları) nedenıyle oluşan bu ortamda 1993 TNSA'nın kımlığıne kısaca değınmekte yarar var, çünku 1993 TNSA'nın önemı, "herhangı" bır sosyal araştırma olmamasından kaynaklanıyor Gelışmış ulkelerde nufus kayıtları son derece guvenılır verı kaynaklarıdır ve doğurganlık, göç, ölumler gıbı nufus sureçlerıne ılışkın bılgılerın önemlı bır bölumu bu kaynaklardan elde edılir Turkiye'de ıse bu kayıtlar ülkenın görelı gehşmışlık duzeyı ıle hıç de uyumlu olmayan bır şekılde son derece ekstktır, bu da Turkiye'de nufus sayımlannın ve demografık araştırmaların nufus konusunda temel verı kaynakları olmalarını beraberınde getırmıştır Türkiye genelınde ılk kez 1963 yılında (o zaman araştırmacı bır kuruluş nıtelığınde olan) Hıfzı sıhha Okulu tarafından genış kapsamlı bır nufus araştırması gerçekleştırılmıştır 196O'lı yılların Turkiye'de nufus konuları bakımından bir başka önemı, 1965 yılında çıkarılan Nufus Planlaması Hakkında Kanun ıle Cumhunyet'ın başından bu yana uygulanan "pronatalıst" (gebelığı önleyıcı yontemlerın ıthalını ve ozendırılmesını yasaklayan, yuksek doğurganlığı özendırmeye ve nufus artışını yuksek duzeyde tutmaya yonelık) polıtıkanın terkedılmesı ve "antlnatalıst" (kurtaj yasağını surduren ancak gebelığı önleyıcı yontemlerın Turkıye'ye gırışını serbest bırakan, Turkiye'de uretımını destekleyen, doğurganlığın duşurulmesını, nufus artış hızının azaltılmasını amaçlayan) bır polıtıkanın benımsenmesıdır 1963 araştırmasının ve aynı yıllarda yapılan dığer araştırmaların Turkiye'de evlı çıftlertn aıle planlaması hızmetlerıne yoğun bır ıhtıyaç duyduklarını, doğurganlıklarını sınırlandırmak ıstedıklerını, bebek ölumlerının yuksek olduğunu ve sağlıksız koşullarda çok sayıda kurtaj yapıldığını gosteren sonuçları, aslında geç kalmış olan bu nufus polıtıkası değışıklığınde etkılı olmuştur Gerek 1963 araştırmasının sağladığı bılgılerın sureklı olarak elde edılmesı gereklılığının anlaşılmasıyla, gerekse nufus polıtıkasındakı değışıklığın etkısıyle, Hacettepe Unıversıtesı'nde 1967 yılında Prof Dr Nusret Fişek'ın ılk muduru olduğu Nufus Etutlerı Enstıtusu kurulmuştur Nufus araştırmaları gerçekleştırmek, nufus sureçlerı 1993 TNSA'nda Turkıye'yı temsıl eden bır orneklem planı ıle 8619 hane halkında yuzyuze goruşmeler yapılmıştır Çoğunlukla hane halkı reısıyle (ya da daha doğru bır deyışle kendını haneTablo 1.1978 Türkiye Doğurganlık Araştırması ve halkı reısı. ola1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması sonuçlanna göre rak tanımlatoplam doğurganlık hızlan yan yetışkın bır kışıyle) bu 1978 TDA 1993 TNSA göruşmeler 2.7 4.3 TÜRKİYE tamamlandıktan sonra, araştırmanın 2.9 2.0 BATI ANADOLU ana konuları2.4 3.8 GUNEY ANADOLU na ılışkın geçerlı ve guve2.4 4.3 ORTA ANADOLU nılır bılgı sağ3.2 5.0 KUZEY ANADOLU lamak uzere, 4.4 bu hanelerde 6.3 DOĞU ANADOLU yaşayan, dogurgan yaşlarlık Araştırmalan (Demographıc and Health da (1549 yaşlarında) olan ve başından en Surveys DHS) projesının bır parçası olaaz bır evlılık geçmış 6519 kadınla yuzyuze rak 1993 TNSA, bıze dığer ulkelerle kolaygoruşmeler yapılmıştır Araştırmada göca karşılaştırılabılecek turden bılgıler sunruşmecı olarak çalışan 100'un uzerınde umaktadır nıversıte öğrencısı, ortalama olarak 4045 Kısaca 1993 TNSA, zaman boyutunda dakıka suren göruşmelerı gerçekleştırmışbakıldığında Turkiye'de nufus sureçlerı kolerdır nusunda 196O'lı yıllardan bu yana bılgı Araştırmada kullanılan soru kağıtlarıyla, toplayan bır araştırmalar dızısını surdurgunumuzde ve yakın geçmıştekı doğurmektedır ve ardında genış bır bılgı bırıkımı ganlık, aıle planlaması, bebek ve çocuk ove araştırma deneyımı bulunmaktadır lumlerı, çocuk hastalıkları, aşılanma, evlı1993 TNSA'nın sağladığı bılgılerın buyuk lık gıbı konularda son derece ayrıntılı bılgıbır bolumunun başka hıçbır kaynaktan eller elde edılmıştır Araştırma sonuçları, de edılemeyecek ozellığe sahıp olması, aTurkıye nın beş coğrafık bolgesıne ve raştırma sonuçlarının ne denlı önemlı ol hakkında zaman boyutunda ven toplamak, nüfus sorunları konusunda kamuoyu oluşturmak ve nufusbılım (demografı) konusunda lısansustu eğıtım vermek amacıyla kurulan Nufus Etutlerı Enstıtusu, 1968 yılından başlamak uzere 5 yıllık aralaıia Turkıye genelınde nufus araştırmalan yapmaktadır 1993 TNSA da, enstitü'nün gerçekleştırdiğl bu türden araştırmaların altıncısıdır Araştırmayı Sağlık Bakanhğı da desteklemıştır Söz konusu butun araştırmaların sonuçları, son derece yaygın bır şekılde kullanılagelmıştır, Beş Yıllık Kalkınma Planlannın hemen hemen tumunde bu araştırmalann sonuçları kullanılarak nufus projeksıyonları gelıştırılmış, nüfus ve aıle planlaması polıtıkalarında yapılan değışıklıklerde ve bu polıtıkalann uygulanmasında araşttrma sonüçlarından yararlanılmıştır 1993 TNSA'nın bır başka önemlı ozellığı, aynı zamanda uluslararası bır araştırma projesının ıçınde yer almasıdır Gelışmekte olan ulkelerde benzer araştırma yöntemlenyle ve benzer soru kağıtlarıyla Macro Internatıonal Inc adlı uluslararası kuruluşun sorumluluğunda surdürulen Nufus ve Sağ Toplam DoğurganlıkHızı 198085 YILLAR duğuna ılışkın bır başka göstergedır 1986»0 1993 Türkiye nüfus ve sağlık araştırmasının kapsamı kentsel/kırsal alanlarına ılışkın bılgı rebılmektedır Araştırmanın bazı sonuçları aşağıda özetlenmıştir. Turkıye de çok yerleşmış bır kaı ğurganlığın çok yuksek olduğu ve deyse bıtmek bılmeyen bır şekık "nufus patlaması" yaşamakta olduğ Doğurganlık Türkiye'df Turkiye'de nufusbılımcıler ve gen nufus sorunlarına ılgı duyanlar ıçın ıkı nedenle ozel bır önem taşıyor denlerden ılkı, eylul ayında Kahıre'c Nufus ve Kalkınma Konferansı nır lenmesı, ıkıncısı ıse, bu yazıda e 1993 Turkıye nufus ve sağlık araştır nuçlannın yayınlanması, böylece Tı doğurganlık, evlılık, bebek olumlerı takım nufus konularına ılışkın en yeı rın bılım dunyasına ve kamuoyuna ması Dunya Nufus ve Kalkınma Ko Bırleşmış Mılletler'ın bu konuda ull metlerı duzeyınde duzenledığı ılk k olmamasına karşın oncekı konfı göre (yanlış nedenlerle de olsa) ç buyuk bır ılgı uyandırdı Nufus son nusunda yeterınce duyarlı olmayan sını bıle nufus konusuna gunlerce ) özel televızyonlar bu konuda tartışr ramları duzenledıler Konferansta tartışmaların ve alınan kararların doğru bır bıçımde yansıdığını soyle 4028