Katalog

BİLİM KÜLTÜR Hamal mı öğrenci mi? Vehbı Belgıl O kuluna gıden bır ılkokul öğrencısını gozunuzun onune getırın Sırtında koca bır çanta, bır elınde yemek sepetı, oburunde ıçecek şışesı veya kabı Çocuk çok kuçukse bu ağırlığın bır kısmını annesı taşıyor, çocuk onun elını tutuyor Ne var o sırt çantasının ıçınde? Kıtaplar, defterler, kalemler, sonra yıne kıtaplar Ağırlık kıtaplarda Bakan bey bır ara bunu azaltmayı duşundu Içınden çıkamadı kı, onlem alamadı Ben bu yazımda sadece kıtap ağırlığından soz etmek ıstıyorum Her bırı 300400 gram gelen cılt cılt bılmem ne dersının kıtapları Orta ve lıseler ıçın de aynı sorun Cılt cılt Fızık, Kımya, Bıyolojı, Matematık kıtapları Bu kıtapların hepsı tek bır cıltte toplanamaz mı? Toplanabılır Eloğlu yapmış, tam 80 yıl once FızyolojıHayvanlarBıtkılerBunların tasnıflerıJeolo)iTarımSağlık 6 ders bır arada Her dersın bol resımlerı Sayfa çoğaltfnak ıçın değıl, konuların çok lyı anlaşılmaları ıçın yapılmış resımler 320 sayfa ıçıne sığdırılmış butun bu bılgıler, resımler, tasnıfler Sayfalar 9,5x11,5 santım genışlıkte (ıçten ıçe) Dışında mukavvadan bır kap Bızde bu konular, her bırı bır kılo ekmek boyutlarında 67 ders şeklınde okutulurdu 5060 yıl once Resımler aynen aktarılmış olarak Elımdekı kıtap 1912'de basılmış 300'den çok resım ıle suslenmış olan kıtabı "Kulelı Askerî Lısesı'nden Mehmet Zekı" almış daha o zaman Daha doğrusu okulca dağıtılmış Ustunde vurulan damgadan anlaşılıyor "Mudafaaı Mıllıye Vekâletı, Tokad Askerî Lıse Mudırıyetı" Her bahsın arkasında, o bahsın özetı ve metnın daha lyı anlaşılmasını sağlayacak sorular Sayfalar sıgara kâğıdı gıbı ıncecık değıl Sağlam ve belkı de kauçuklu kâğıttan Resımlerın ayrıntılarını butun guzellığı ıle yansıtıyor Bızde boyle kıtaplar yapılamaz mı? Yapılamaz Bugune kadarkı uygulamalara göre soyluyorum bunu Şundan oturu önce kâğıt sorunu, sonra ressam sorunu var Basımevı ve duzenleme sorunları bunları ızlıyor mış resımler Sayfa doldurmak ıçın konmuş resımler Ressam sorunu: Ressamlığın ders resımlerı turu bızde henuz gelışmedı Bu sadece bır çlzım ışı değıl, bılgı ışı de Eskı konuların yenı bılgıler ışığında resımlerının çızılmesı ışı Kuçucuk bır resımde butun aynntılann verılmesı ışı Sözluk resımlerınde bunu daha lyı göruyoruz Bunlarda kıtabı resımlı gustermek ıçın resım bulunması değıl, sozlerın daha lyı anlaşılması ıçın resım konması gerekır Guzel Sanatlar Fakultelerı'mızde "ders ressamlığı" dıye bır ders okutuluyor mu bılmıyorum Ama, konu çok önemlı zorundadır Fransız sıstemını hemen bırakmamız gerekır Bakla odanohut sofa evlerımıze kuçucuk bır kıtaplık sığdırabılıyoruz Kıtap bırden çoksa, başımızı yana eğıp okumak zorunda kalıyoruz kıtap adlarını Kıtabın hangı tarıhte basıldığının en arkaya yazılması da onemı Fransız kıtaplarında bu tarıh açıkca görulur "Kıtabın basılması tanhınde bıtırılmıştır" şeklınde Duzenlemeden maksat sanat düzenlemesı Konuların okuyucuya sunulmasında sanat ıncelığı Okul kıtaplarında sorunlar bu kadar değıl Renk sorunu var Renk, kıtabı guzel göstermek ıçın değıl Konuların çok lyı anlaşılmasını kolaylaştırmak ıçındır Bılım dergılerınde bunu açıkça göruyoruz Bızde krtapçılık daha çok kâğıt tuccarlığı bıçımını alıyor cılt cılt kıtaplarla Osmanlı Tarıhı mı? 6 cılt, 10 cılt, 16 cılt Pekı, tek bır kıtap ıçınde toplanamaz mı butun Osmanlı Tarıhı? Herkes 16 cıldı nasıl alır, nasıl okur? Demokrası ıçın kıtap mı yazılacak? Adem baba devrınden başlanıyor, Ortaçağ'dan geçtıkten sonra Fransız Ihtılah'nden dem vuruluyor Ama, okur bızdekı demokrasının tarıhını öğrenmek ıstıyor Bana ne ' Magna Karta"dan dıyor Bızde demokrasıyı yazmak ıçın kolaylık yok Oturup araştırma, ınceleme yapmanız gerekıyor Ama demokrasının dunyadakı uygulanışı ıçın tumen tumen kıtap hazır Al bunları, çevır, bas ımzayı Okul kıtaplarımızda da aynı şey yapılıyor Okul kıtaplarırmzı çekıcı hale getırmemız gerekıyor Oğrencıde ders hevesı bununla başlar Coğrafya kıtaplarımızda ulkemız derelerının, nehırlerının, mağaralannın, dağlarının, resımlennı görmek ıstıyor öğrenci "Kızılırmak şuralardan geçer, boyu şu kadardır" demekle ış bıtmez Derınnğının, akıttığı suyun, çevrede etkısının belırtılmesı de gerekır Tanh kıtaplarında oyle, Jeolojı kıtaplarında öyle, Astronomıde öyle Ama pahalı olacakmış Tabıı olacak Çocuk sahıbı olan, onun lyı yetışmesı ıçın gereklı masrafları da ustune alacak Yabancı okulların kıpatlarının flyatlarını bır ınceleyın Boyle okullarda okuyanlar bunların parasını gık demeden verıyor Ama bızde kıyametler kopuyor Bır atasozumuzle bıtırelım yazımızı "Pahalı mal daıma ucuzdur, zengın değılım kı ucuz mal alayım" Eskıler aynı anlamda şoyle demış "Tahsıl'ı kemâlât, kem âlât ıle olmaz" (Kotu araçlarla lyı ış yapamazsınız) Kuşkulu bilimsel buluşlar j ıtkısel katı yağlar hayvansal yağların ıdamarları doldurmasına çare dıye duşunulmuştu Tereyağı kırmızı et yağı bırden "tu kaka" olmuş, yerını marganne bırakmıştı buyuk çapta Sonra, Kore Savaşı'nda (195053) otopsısı yapılan Amerıkalı gencecık askerlerın damarlarının da tıkalı olduğu gorulunce margann de kötulenenler arasına gırmıştı Fakat, yağın bu turu, her yerde, hem yemeklerde, hem kahvaltılarda yenılıyor Onu yeme, bunu yeme Peki ne yıyeceksın? Şımdı Amerıka'nın Harvvard Unıversıtesı'nden araştırmacılar, bıtkısel katı yağlarda, "asıd transgras" dedıklerı bır madde bulmuşlar 3040 bın kışıden fazla Amerıkalı, kononer hastalıklardan öluyormuş her yıl Amenkan Halk Sağlığı Dergısı (Amerıcan Journal of Publıc Health), "Elımdekı hıyar dıyenın arkasından bır avuç tuzla koşanlar gıbı" konuya sahıp çıkmış ve bu tur yağları ureten fabrıkaları, ambalajlan uzerınde, ıçlerındekı "asıd transgras" mıktarlarını belırtmeye çağırmış Bunun üzerıne, Mıllî Kalp, Akcığer ve Kan Enstıtusu'nde beslenme sorumlusu Nacy Ernst şu yanıtı vermış "ölduğu ılerı surulen 3040 bın kışının bu maddelı yağlardan olduğunu nasıl ılerı surebılırsınız? Sonra bunlar gece gunduz hep bu tur yağları mı yedıler? Sorumsuz bır tutum " Burada bızım ıçın önemlı olan şu Böyle bır madde bıtkısel katı yağlarda bulunmuş olabılır önce bunun kanıtlanması gerekır bılım kuruluşları önunde Dergının yağ fabrıkalannı açıklamaya çağırması da sorumsuz bır tutum Yapılacak şey, boyle "asıd transgras" denen bır maddenın varlığının ve etkılerının bulunması, Harvardlılar'ın buluşunu "ceffel kalem" kotulemekle de olmaz Buna benzer bır olay 18 yuzyılda Fransa'da geçmış Bır dışı altın bır çocuk doğ muş Doğan çocukta altın dışın varlığı en buyuk bılım otorıtelerınce aylarca tartışılmış, fakat sonuca varılamamış Bunun uzerıne bırısı gıdıp bu dışı gormuş Meğer, çocuğun babası kuyumcu ımış, sırf bır zıpırlık olsun dıye yapmışmış bunu Tabıı, tartışmalar bır anda kesılmış Bızde de "Râbıa Hâtun" dıye bır olay vardır Aıle Dergısı 'nde (19471949) yayınlanan lırık şıırler bırden dıkkatı çekmış Bır mısra şöyle ıdı "Ben tâ senın yanında dahı hasretım sana ' Bunları, guya seçkın bır Dîvan şaırı yazmışmış Şıırler ondan kalmışmış Sonsuz tartışmalar surdu bunun kım olabıleceğı uzerıne Sonunda durum anlaşıldı Yazar Ismaıl Hâmı Danışmend'ın eşı ımış Yazarlarla alay ıçın uydurulmuş, olay Duzenleme sorunu: Başka konular Her derse gore uzmanlık ısteyen bır konu Bılım dergılerınden yararlanılabılır bu konularda Ama onlan anlamak ıçın de dıl bıgısı ve ıhtısas gereklı Resım sadece hoşa gıdecek resım değıl, bılgı verecek resım ışı de Bunda çok yavan olduğumuzu soyleyebılırım. Bızım kıtaplarımızda "harf türu" eksıklığı var Itahk, beyaz, sıyah, buyuk, kuçuk, seyrek, sık harfler Bunlar anlamların, tanımların çok tyı anlaşılmasında yardımcı oluyor Bılım kıtaplarımızda bu harf zengınlığınden pek yararlanılmıyor Kıtaba "sırt adı" yazmak da ayrı bır sorun bıçımınde karşımıza çıkıyor Amerıkan, Ingılız kıtaplarında kıtabın ust kapağındakı yazıya gore "sırt yazısı" yazılıyor Ust uste konmuş kıtapların kolayca bulunmasını sağlıyor bu sıstem Fransızlar'ın kıtapları ıle Ingılız, Amerıkan kıtapları yanlamasına ust uste konulunca sırıtıyor bu başkalık Turkçe bır kıtabı yanlamasına koyarsanız rafınıza, sırt adı ters okunmak Basımevi sorunu: Kâğıt sorunu: Kâğıt bızde de yapılıyor, butun turlerı le Ama, her kaşıkçının kaşık yapamama 3i gıbı ınce ışlere gelmıyor bu kâğıtlar Kağın lyısının "sahanda yumurtada" bellı Dİması gıbı, kâğıdın lyısı de baskıda bellı aluyor Coğrafya kıtaplarımızdakı resımere bır bakın 80 yıl oncekı kıtaplarda da aynı resımler vardı Basıla basıla cıllığı pıkmış resımler Altında bır yazı "Bılmem lerden bır köşe" Eskı kıtaplardan çekıl 40213