Katalog

N Ü F U S VE SAĞLIK nemlı bır bölumu sağlık rıskı taşıyan doğumlardır, annelerın kısa aralıklarla ve çok sayıda doğum yapmaları, bebeklerın hayatta kalma şansını azaltmaktadır Gebelık sırasında ve doğumda tıbbı bakım da ıstenen duzeyde değıldır, gebelıklerın uçte bırınden fazlasında sağlık personelınden bakım alınmamakta, doğumların yuzde 40'ı bır sağlık kuruluşunda yapılmamakta, yaklaşık olarak dortte bırı eğıtılmemış kışıler tarafından yaptırılmaktadır Turkıye'de bebek ve çocukların hastalıklara karşı korunmasında, onlem alınmasında ve tedavısınde de sorunlar vardır Kızamık ve çocuk felcı gıbı bırtakım aşıyla onlenebılır hastalıklara karşı bağışıklanma ıstenılen duzeyde değıldır, çocukların ancak yarısına onenlen aşılar tumu zamanında yapılabılmektedır Bebek ve çocuk olümlerının onemlı bır nedenı olan ıshal, oldukça yaygındır, araştırma oncesındekı 15 gun ıçınde 5 yaş altındakı çocukların yuzde 25 ının ıshal geçırmış olduğu saptanmıştır Butun bu etkenler, Turkıye'de bebek olumlerın yuksek olmasını beraberınde getırmektedır 1993 TNSA'nın onemlı bır katkısı da, çocukların ve annelerın beslenme durumlarına ılışkın bılgı sağlamasıdır Araştırmanın alan çalışması sırasında beş yaşın altındakı çocukların ve annelerının boy ve kılo olçumlerı (antropometrık olçumlerı) gerçekleştırılmıştır Alınan sonuçlar, Turkıye'de onemlı bır beslenme sorununun varlığına dıkkat çekmektedır Çocukların yuzde 30'a yakın bır bölumunun 5 yaşına gelındığınde uzun bır dönem boyunca yeterlı besınlerı almamış olmaları sonucunda (Dunya Sağlık Orgutu'nun kabul ettığı uluslararası standartlarla karşılaştırıldığında) yaşına gore kısa boylu olduğunu gostermektedır Annelerın onemlı bır bölumunun ıse fazla kılolu olduğu saptanmıştır Yıne beslenmeyle ılgılı olarak 1993 TNSA'dan elde edılen bır başka sonuç, Turkıye'de emzırmenın yaygın olmasına ve gorelı olarak uzun surmesıne karşın bebeklere verılen ek gıdalara çok erken başlanmasıdır Ek gıdaya erken başlanması, bebek olumlerıne yol açan önemlı bır neden olan ıshal rıskını arttırmaktadır mesı nedenıyle yapılmaktadır bunun ardtnda, gebelığı onleyıcı bır yöntem kullanılmaması nedenıyle ıstenmeyen bır gebelığın oluşmuş olması, ya da kullanılan yontemın başarısız olması ve ıstenmeyen bır gebelığe yol açması yatmaktadır Canlı doğumlardan 330 bın kadarının sağlık personelı dışındakı kışılerce gerçekleştırılıyor olması, bu konuda onemlı bır sorunun suregeldığını gostermektedır Yıne 1 3 mılyon kadar canlı doğumdan 280 bınının ıstenmeyen bır gebelık sonucunda oluşmuş olması ve 550 bınının evde yapılıyor olması, son derece yuksek ve çarpıcı bulgulardır 1993 TNSA'dan 19881993 donemıne ılışkın olarak hesaplanan bebek ve çocuk olum hızlarının kullanılması ve daha oncekı donemlerdekı azalma eğılımlerının devam edeceğı varsayılarak 1993 yılına ılışkın hızlar tahmın edıldığı zaman, canlı doğan çopuklardan 66 bınının 5 yaşına ulaşmadan olmesının beklenebıleceğı, bunların 56 bınının bır yaşına bıle ulaşmayacağı, tablodan ızlenmektedır Bır yaşından sonra, 5 yaşından once olme olasılığı olan çocukların sayısı da 9 bını bulmaktadır Tablo, aynı zamanda, bebek olümlerının buyuk bölumunun (32 bınının) yaşamın ılk bır ayı ıçınde (neonatal donemde) meydana gelecegını, gerı kalan 25 bın bebek olumunun ıse postneonatal donemde (bırıncı ay ıle 12 ay arasında) meydana gelecegını öngormektedır ARAŞTIRMALARI hareketlerıne bağlı olduğu düşunulebılır Turkıye'nın görelı olarak gerı kalmış yörelennden daha gelışmış yörelerıne yapılan goçler, örneğın Turkıye'nın batısındakı "doğu" unsurunun artmasına neden olmakta, nufus kompozısyonunda heterojenlığın artmasına neden olmaktadır Yaşanan hızlı doğurganlık duşuşunun bu hızda devam etmesı uzak bır olasılık olarak gorunmektedır Ancak, doğurganlığını duşurmek ısteyen evlı çıftlerın bu ısteklerının tatmın edıcı bır bıçımde karşılanabıldığını soylemek de mumkun değıldır Turkıye'de evlı çıftler arasında yuzde 12'hk bır bölumunun aıle planlaması ıhtıyacı karşılanmamaktadır Bu çıftler, doğurganlıklarını sınırlandırmak ıstemelerıne rağmen gebelığı onleyıcı bır yontem kullanmayan evlı çıftlerdır özellıkle ulkenın doğusunda evlı çıftlerın yuzde 28'ının bu durumda olması, aıle planlaması hızmetlerının topluma ulaştırılmasında bazı onemlı sorunların suregeldığını gostermektedır 1993 TNSA oncesındekı 5 yıl ıçındekı her beş gebehkten bırının ıstenmeyen bır gebelık olması, her yuz gebehkten 12'sının planlanmamış bır gebelık olması, doğurganlığın sınırlandırılmasında sağhklı bır arztalep dengesıne henuz ulaşılmamış olduğunu gostermektedır Aıle planlaması kullanımı yuzde bJ gıbı yuksekçe bır duzeye ulaşmıştır, ancak kullanılan yontemlerın nıtelığı açısından halen ıstenmeyen bır durum soz konusudur Turkıye'nın bu açıdan ılgınç bır ozellığı, gerı çekme yontemının başka hıçbır ulkede rastlanılmadığı kadar yaygın bır şekılde kullanılmasıdır Istenmeyen doğurganlığın sınırlandırılmasında daha etkılı olunabılmesı ıçın modern yontemlerın özendırılmesı, onumuzdekı yılların onemlı bır sorunudur Turkıye'de evlı çıftlerın bır bölumunun doğurganlıklarını sınırlandırmak ıstemelerıne rağmen gebelığı onleyıcı yöntem kullanmamaları, bır bölumunun ıse etkı duzeyı duşuk yontemler kullanarak ıstenmeyen gebelıklerın oluşmasına davetıye çıkarmaları, onemlı bır kurtaj sorunu ıle karşılaşılmasını beraberınde getırmektedır Kahıre Konferansı'nda kurtajın serbest bırakılmasını savunanlann one surduğu tez, yasal olmayan ortamlarda yapılan kurtajların sağlıksız koşullarda gerçekleştığı, bunun da kadın sağlığı uzerınde olumsuz etkıler taşıdığı şeklındedır Gerçekten de Turkıye'de 1983'te kurtajı serbest bırakan kanunun çıkmasından oncekı doneme gore sağlıksız koşullarda yapılan kurtajların çok onemlı oranlarda azaldığı bıhnmektedır, ancak kurtaj oranlarının artışı duşundurucudur Turkıye'de kurtajın bu denh yuksek olması bır yandan doğurganlığın sınırlandırılması yonundekı ısteğın ne denh guçlu olduğunu gösterırken, dığer yandan ıstenmeyen doğumları gebelık oluşmadan once engellemek konusunda henuz ıstenen başarının elde edılemedıgıne ışaret etmektedır 1993 TNSA, kurtajların yuzde 60'ına yakın bır bölumunun başka çocuk ıstenmemesı nedenıyle yapıldığını ortaya koymaktadır Kurtaj oranlannın lyı aıle planlaması hızmetlerının sunulmasıyla duşurulebıleceğı açıktır 1993 TNSA sonuçlarına gore Turkıye'de kadınların gebelığı onleyıcı yontemlerı bılmemelerı bır sorun teşkıl etmemektedır, tam tersıne, kadınların tumune yakın bır bolumu en az bır gebelığı onleyıcı yontemı bılmektedır Dolayısıyla sorun, hızmetın sağlanması ve gebelığı onleyıcı yontemlerın kullanımıyla ılgılı olarak bazı kulturel engellerın aşılması sorunudur örneğın kadının statusunun lyıleştırılmesı, doğurganlık ve gebelığı onleyıcı yontem kullanımına ılışkın kararlarda daha fazla söz sahıbı halıne gelmesı, ıstenmeyen doğurganlığın bugune gore daha onemsız bır sorun olmasına onemlı olçude katkıda bulunacaktır Bu ongoruyu destekleyen bır şekılde 1993 TNSA, kadının statusunun lyı bır gostergesı olan eğıtımın artmasıyla bırlıkte gerek aıle planlaması kullanımında, gerekse doğurganhkta buyuk farklılıklar oluştuğunu ortaya koymaktadır Bebek olumlerınde uzun bır suredır devam eden azalmaların da yavaşlayarak sureceğını tahmın etmek guç değıldır Bebek olumlerınde bugun ulaşılan duzeyden sonrakı azalmalar, daha çok yatınm, daha kalıteh sağlık hızmetı ıle bırlıkte köklu davranış değışıklıklerını gerektırecektır Bebek ve çocuk bakımı, beslenmesı, aşılanması gıbı konularda doğru bılgılerın topluma ulaştırılması, rasyonel sağlık yatırımlarıyla beraber duşunulmesı gereken onemlı çozum noktalarıdır Turkıye'de nufus artışı, doğurganhkta elde edılen azalmalar nedenıyle duşme eğılımıne gırmıştır Ancak doğurganlıktakı bolgesel farklılıkların olumlere gore daha buyuk olması ve yoğun goç hareketlerı, nufus artış hızlarının ulke duzeyınde dengesız bır bıçımde oluşmasını beraberınde getırmektedır onumuzdekı yıllarda Turkıye'nın gundemındekı sorunlar arasında en onemlılerınden bırı, demografık açıdan bolgesel farklılıkların azaltılması, daha az goç eden, daha yerleşık, doğurganlık ve ölumlerde ıstıkrarlı bır gelışme ıçınde bulunan bır nufus yapısına ve dağılımına ulaşılmasıdır Ekonomık ve toplumsal gelışme duşunulurken demografık gelışme de denklemın ıhmal edılmemesı gereken oğelennden bırı olarak gozonunde tutulmalıdır. Kaynaklar: 1993 Turkıye Nufus ve Sağlık Araştırması Sağ lık Bakanlığı, Hacettepe Unıversıtesı Nufus Etutlerı Enstıtusü ve Macro Internatıonal Inc 1994 DİE Turkıye de Demografık Durumun Degeriendı rılmesı DİE Demografık Araştırmalar Merkszı 1994 DİE Genel Nufus Sayımları (19351990) Hacettepe Nufus Etutlerı Enstıtusü 1978 Turklye Doğurganlık Araştırması (1980) 1983 Turkıye Doğurganlık ve Sağlık Araştırması (1987), 1988 Turkı ye Nufus ve Sağlık Araştırması (1989) Hancıoğlu A Bebek ve Çocuk ölumluluğu Turkıye Nufus ve Sağlık Araştırması Konferansı Abant Bolu, E kım1994, Rakamlarla gebelikler, canlı doğumlar, bebek ölümleri 1993 TNSA'da elde edılen oran, ortalama ve hızlar rakam olarak ıfade edıldığı zaman araştırma sonuçları daha çarpıcı bır bıçımde sergılenebılmektedır Tablo 3'te yer alan rakamlar, belırlı varsayımlar altında 1993 TNSA sonuçlarından yararlanılarak hesaplanmıştır ve 1993 yılına ılışkın tahmınlerdır 1993 yılında toplam Turkıye nufusu 59 9 mılyon olarak kabul edıldığınde, bır yıl boyunca Turkıye'de 2 mılyona yakın gebelık meydana geldığı anlaşılmaktadır, ancak bu gebelıklerın yuzde 7O'ı canlı doğumla sonuçlanmaktadır Aradakı fark, olu doğumlardan, kendılığınden duşuklerden ve ısteyerek duşuklerden (kurtajlardarl) kaynaklanmaktadır Bu noktada en ılgı çekıcı rakam, bır yılda Turkıye'de 350 bın kadar kurtajın gerçekleştırılmesıdır Bu kurtajlar ıçınde 200 bın kadarı ıse, doğrudan doğruya doğurganlığın sonlandırılmak ısten Türkiye'de günümüzün nüfus sorunları ve Türkiye nüfusunun geleceği 1993 Turkıye Nufus ve Sağlık Araştırması'nın sonuçları, Turkıye'de nufus sureçlerı bakımından hızlı bır değışımın yaşanmakta olduğunu, ancak bazı onemlı sorunlann suregeldığını gostermektedır Son yıllarda elde edılen doğurganlık duşuşu, Turkıye nüfusunun kompozısyonunda onemlı değışıklıklerı beraberınde getırmektedır Yaş yapısı hızlı bır şekılde değışmekte, çocuk nufusun toplam nufus ıçındekı oranında azalmalar oluşmaktadır Öte yandan bolgeler arasında dengesız bır gelışme farklılığı soz konusudur Ulkenın batısı ıle doğusu arasında gerek doğurganlık ve aıle planlaması hızmetlerı, gerekse bebek ve çocuk olumlerı ve dığer sağlık hızmetlerı bakımından oteden berı var olan farklılıklar, bır mıktar azalmış olmakla bırlıkte suregelmektedır Bolgeler arasındakı farklılıkların azalmasının son yıllarda yaşanan yoğun göç *Yrd. Doç. Dr., Nüfus Etütleri Enstitüsü Hacettope Üniversitesi