Katalog

kRLARI BİLİM TARİHİ ğumuz guneş, şuphesız hem gezegenımız hem de bızler ve tum yeryuzu canlıları ıçın yaşam kaynağıdır Çok şukur kı daha mılyarlarca yıl hıdrojenı helyuma çevırmeye devam edecek Ama yıne şurası da bır gerçek kı aşırı, duzensız ve uzun surelı olarak guneş ışınımına maruz kalma durumunda zararlı etkıler de soz konusudur özellıkle mor otesı ışınların ve onların duşuk dalga boylu kısmının cıldımiz uzerınde olurnsuz etkılerı soz konusu olabılır Bu etkıler ozon tabakasındakı ıncelmeyle daha da guncel ve olanaklı hale gelmıştır ve bunların başında da cılt kanserlerı gelmektedır Unutulmaması gereken kontrolsuz ve korunmasız ve duzensız bır guneşlenmenın yarardan çok zarar getıreceğıdır Thomas S. Kuhn "Bilimsel Devrimlerin Yapısı" kitabıyla bilimin nasıl ilerlediği konusunda derin tartışmalar yaratan Kuhn, şimdl ölçülemezlik kavramı ile bilimin ve canlı organizmaların evrimi arasında benzerllk üzerinde çalışıyor. Özet çevırı Gulşal Aygen a UD^ akın , dıyor Kuhn "Bu kıtabı yazmış olmakla yazmış olmaI v mak arasında bır seçme yapmam gerekseydı, yazmış olmayı seçerdım Ne var kı kıtaba gosterılen tepkıler konusunda duyduğum uzuntuyu belırtmem gerek" Soz konusu kıtap, bılımın nasıl llerledığı (ya da ılerlemedığı) konusunda bugune kadar yazılmış en etkılı bilimsel ınceleme olarak kabul edılen Bilimsel Devrimlerin Yapısı'dır Bu kıtap ılk yayınlandığı 1962 yılından bu yana, 16 dilde mılyonlarca adet satıldı. bılım tarıhı ve bılım felsefesı derslerınde hâlâ temel kıtap olarak okutulmakta Bilimsel Devrimlerin Yapısı unlu terım "paradıgma yı ortaya atması ve kışılıklerın ve polıtıkanın bılımde buyuk rol oynadığı fıkrını one surmesıyle unlendı Kıtabın belkı en derinlıkh şu argumanı daha az goze çarpıcı nıtelıkte Bılım adamları gerçek dunya 'yı hatta onemli duzeydebırbırını tam olarak hıçbır zaman anlayamazlar manın, gerçeklığın daha doğru bır yansıması olduğu anlamına gelmez Kuhn'un yapıtı, çeşıtlı tepkılere yol açtı Çoğu bılım adamı omuzlarını sılkip ışıne baktı Ama yumuşak, toplumcu bılımadamları kıtabı "sevdıler" öte yandan kımı felsefecıler, Kuhn'un ampırızmı ve nesnel doğruyu sert bır bıçımde elde etmesıne karşı çıktılar Kuhn, bılımın guç sıyasetfnden, "avam pısıkolo|isı"nden başka bırşey olmadığını ıddıa etrnekle suçlandı Kuhn kendısını takdır eden ama yanlış anlayanlara daha çok uzulduğunu belırtıyor "Çoğu zaman soylerım, hayranlarımdan çok eleştırmenlerımı severım " 19601 yıllarda oğrencılerınden şunu duyduğunu anlatıyor Kuhn "Bıze paradıgmaları anlattığınız ıçın çok teşekkur ederız Bay Kuhn Artık ne olduklarını bıldığımıze göre bunlardan kurtulabılırız'" Gönülsüz devrimci Uv radyosyonunun genel etkileri Kanda kompleman, opsonın değerlerınde artma Trıoıd bezı çalışmasının etkılenmesı Muskuler verımlılıkte artma Derı tuberkulın testınde pozıtıfleşme • Genel kapıller permeabıhtede artma » Kanda lenfosıtlerde artış '» Noromuskuler eksıtabılıte de yukselme :,> Kan şekerınde duşme, glıkolız'de artma O Serum fosfor değerınde artma • Kan basıncında duşme 9 Andresteron salgılanmasında artma . Infeksıyonlara karşı nonspesıfık dırençte artma (okul çocukları dahıl) Mide asıtı yapımında artma Vejetatıf fonksıyonların "normalleşmesı (ınfraruj ıle kombıne) Hemopoetık sıstemın stımulasyonu Hıpofızın stımulasyonu Serum kolesterın gostergelerınde azalma Optık ve akustık reaksıyon zamanının kısalması Lokosıtlerın fagosıtık ındex'ınde artma Headschen zonlarına uygun ışınlamadan sonra ıç organların etkılenmesı Dalga boyu(nm) 2bO ınaltı 260 da 230300 230300 230300 240300 300 de 250310 260315 200320 230320 230320 230320 230320 300400 300500 300430 "Paradlgma sözcüğü" yayılıyor "Evraka" anını yaşamak Massachusetts Instıtute of Tachnology de bılım felsefesı ve bılım tarıhı profesoru olan Kuhn bılıme yaklaşımında ' Evrakai" anını 1947 yılında yaşadığını belırtıyor Harvard Unıversıtesı'nde fızık alanında doktora çalışmalarını surdururken, oğrencılerıne Newton'ın mekanığe yaklaşımını aydınlatacak yalın bır olay aramaya karar vermış Aristotales'ın "Fızık" adlı yapıtına goz atınca, ne denll yanlış olduğunu duşunup şaşırmış Daha sonra bu konuda duşunerek Arıstoteles ın "ne demek ıstedığlni" anlamış Tam bu noktadan sonra fızık doktorasını surdurmesının yanı sıra bilimsel değışımın Bilimsel Devremlerın Yapısı, mekanızmaları araştırmak uzere, kısa sure sonra bılım tarıhı uzerınde çalışmaya başlamış Arıstoteles'ın kendısınde uyandırdığı fıkırler uzerınde tam 15 yıl durmaksızın çalışmış Bu çalışmaların ılk urunu "paradıgma" kavramı olmuş "Paradıgma" sozcuğu, Kuhn'dan once, yalın bır bıçımde, ornek anlamına geliyordu Kuhn, Yapı'da bu sozcuğu en dar anlamıyla, bılım adamlarının dunyaya nasıl bakacaklarını belkıde yer ornek nıtelıklı bır deney ya da "problem çozumu' olarak tanımlar Çoğu bılım adamı gonulsuz devrimler yaparlar Yenı bır paradıgma, bılınmeyenlerı eskısınden daha lyı çozebılır ve eskısınden daha pratık uygulamalara olanak verebılır Ne var kı bu, yenı paradıg akı guneş ışınımıdır Bu dalga boyları rası normal bır ınsan gozunun gorme lanı ıçınde olduğundan bu ısım verılmışr yanı guneş ışınımını ultravıyole, goruur ışık ve ınfraru) şeklınde ayırma aslına bızım gorme yetılerımızın temelınde apılmıştır Ancak bu sınıflandırma goruluğu gıbı canlılar uzerındekı etkılerı bakıiından da uygun bır sınıflandırmadır Gorunur ışık gozler aracılığıyla algılalarak, ınsanda bırçok fızyoloıık ışlevler ızerınde etkılı olmaktadır Özellıkle bazı zyolojık fonksıyonlar ve hemeostatık lostergelerde gorulen gunluk değışımler lorunur ışığın etkısıne bağlanmaktadır Jzun sure gorunur ışıktan yoksun kalanarda karbonhıdrat metabolızması yavaşamakta, ıdrar mıktarı azalmaktadır, hıpoız ve adrenallerın çalışması da /avaşlamaktadır Çevrenın parlaklığı ve rengı yıne goz /oluyla bırçok psıkolojık etkı de yaratır ürneğın uzun sure guneş ışığının az ol1ugu ortamlarda kalanlarda olumsuz psı<olojık etkıler ortaya çıkarmaktadır Gorunur ışık kullanılarak, kış boyunca bıyolojik karanlık' ortadan kaldırıldığında deneysel olarak buyumenın hızlandığı gosterılmıştır Sonuç Etkı ınviirohemolız Vırus ınaktlvasyonu Antı bakterıyel etkı Doku kulturunde buyume durması Tlrozın Dopa Oksıdasyonu Proteındenaturasyonu Katarakl Vıtamın Dsonlozı Nukleık asitlere zarar Kuratıtıs Vazodılatatör maddelerın oluşması (H maddelerı) Erıtem Sekonder pıgmontasyon Cıltkansen (SpınosellulerCa) Bıtkılerde buyume hızlanması Reduksıyon oksıdasyon polansı yellerımnartması Dırekt (prımer) pıgmentasyon Kuhn 1964 yılında Prınceton Unıversıtesı'nın sakin ortamında çalışmak uzere Berkeley'den ayrıldı Yapı adlı yapıtına gosterllen tepkının dınmesını bekleyerek, ne demek ıstedığını anlatmaya çalıştığı bır dızı makale yazdı Bu arada "paradıgma" sozcuğu, bır virus gıbı yayılarak entelektuellere bulaştı New Yorker'ın bır sayısında şoyle bır karıkatur yayımlandı Bır kadın, pışkın pışkın sırıtan bır adama taşkın sevgı gosterılerınde bulunurken şunu soyler "Aman Tanrıml Bay Gerston' Sız 'paradıgma' sozcuğunu gerçek yaşamda kullandığını duyduğum ılk ınsansınız'" Kuhn 1978 yılında KaraMadde Kuramı ve Kuantum Devamsızlığı 18941912 adlı bır kıtap yazdı Kuhn yazdığı son kıtap olan bu beşıncı kıtabında, kuantum devamsızlığı kavramını ılk açıklayanların Max Planck değıl, Enısteın ve Paul Ehrenfest olduğunu öne suruyordu Kuhn'un Yapı'dakı fıkırlerının bu kıtapta da bulundugunu öne surmesıne karşın, kımı okurlar bu konuların kıtapta açıkça anlatılmamasından dolayı duş kırıklığına uğradılar Bu kıtabı yazdıktan kısa sure sonra, Kuhn Prınceton'dan ayrılarak MIT'ye geçtı Şu sıralarda MIT'de yenı bır yapıt uzerınde çalışıyor Soyledığıne gore bu kıtapta, Yapı'da değınılen ıkı konuyu 'belkı ele alacak Bunlardan birl ölcülmezllk kavramı, öbürüyse bilimin evrimlyle, canlı organizmaların evrimi arasındaki benzerllğe lliskin bır konu Gırmedığı eve doktor gırer dedığımız yazın uğruna denız kenarına koştu Tabloi Ancak Kuhn bu konularda ne gıbı fıkırler one sureceğını soylemekten kaçınıyor "Bakın, dıyor," bu fıkırlerımın daha yayımlanmadan ıstısmar edılmesını ıste mıyorum" 1991) (SclentHlc Amerlcan Mayıs 2339