Katalog

TIP Beyin enfarktüsünü önlemede yeni adımlar Beyin dokusu, iskemiğe neden olan etkenlerden nasıl korunabilir? /)<><, l)ı Sı ı///( 41Uııı 100gram/dk nın altına ındığı zaman enlarktus ya da beym hucrelermın "gerl donuşumsuz olumu" bu krıtık alanda kaçı nılmaz olnıaktadır Marmara Ünı Tıp Fak Norolo|i Bol . eyın ıskemibi kan akımını beynın 'ıslovlerını olustutamayacagı tııeta 'bolızmasını vc hucro butunlugunu surdurpmeyecpgı bır degere dusmesı olarak tanımlanır Son yıllarda beyin ıs kemısının nedpnının anlaşılmasında ve erken tedavısınde deneysel çalışmalar sonucu buyuk asanidldr kat edıldı Bır dakıkada 100 gram beyin dokusu nun aldıgı kan mıktarı 40 60 mılılıttedır Bu değer Beyin Kan Akımı (BKA) olarak ıfade edılır Beyin dokusunu bpsleyen damarlardan bırı tıkandığı zaman tıkan manın uç tdrdfmdd BKA dusmeye baslar 20ml/100granı/dK dd beyin hucresı nın elektrıksol aktıvıtosı kaybolur ve be yın hucresı normal ıslevını surduromez Anrak bu duzeydp beyin dokusu butun lugunu korur yapısal dpğışıklık oluş maz BKA 10ml/100gram/dk degerıne ya da ddhd alt degerlere ındıgı zaman beyin dokusunda baslıca noronlar (Be yın hucrplprı) olmak uzore glıal hucre lerde (beyin dokusunun destek hucrelp rı) ve damarsal hucrelerde yapısal değısıklıkler ortaya çıkar ve beyin dokusu butunlugunu yıtırır Bu olay beyin dokusunun "gerı donuşumsuz olumu" ıle sonlanır Buna "beyin ınfarktusu" adı ve rılır BKA nın 20 10 ml/100 gram/dk arasın dakı degerı ara bır degerdır Astrup bu krıtık mıktarda BKA alan bolgeyı "iskemık penumbra" olarak tanımlamıştır (şekıl 1) Bu ktıtık alanda BKA kendılıgınden yd da uygulandn ılaç tedavısı ıle 20ml/100gram/dk uzerıne çıktıgı zaman beyin dokusu olumu (ınfarktus) olusma rnakta beyin hucrelerı normal ıslevlerını surdurebılmektedır BKA 10ml/ rnl/lOOg'dak NORMAL fnvmbran drpolarlzoıyonu \ gital mttabolltmo f oüvm I Bu değişiklikleri başlatan nedir? Gerı donuşumsuz yapısal degışıklıklerı bd&ldtan sonuçta hucrenın olumune yol acan ıkı temel neden vardır 1) Hucrenın ener|i kaynagının tukenme sı 2) Zararlı maddelerın hucrp ıçınde hı/ la çogalması Bu olumsuz etkenler BKA 10ml/ 100gram/dk yd duştugu zamdn kalsıyum lyonunun (Ca + + ) hızla hucıe ıcıne akısı ıle baslar Normal ortamda hucre ıçı kal sıyum dengesı hucre zarında bulunan Ca ı I kanalları tarafından sağlanır Hucre ıçınde mıtokondrı ve endoplasmık retıkuluma baglanarak hucrenın enerjısı nı saglayan Adenosın Trıfosfdt (ATP) ya pımında rol oynamaktadıı (şekıl 2) Şekıl 2 Normal hucre ıçı kalsıyum lyon dengesı Iskemık ortamda Ca +• + kanallarından hucre ıçıne gıren kalsıyum mıktarı artar Bır serı etkılesım reaksıyonundan sonıa olay "gerı donuşumsuz hucre olumu" ıle sonuçlanır (şekll 3) iskemık beyin dokusunda, kalsiyumun başlattığı biyokimyasal deglşiklıkler nelerdır 9 Hucrenın olumu ıle sonuçlanan bır dızı bıyokımyasal reaksıyon hucre ıçınde fazla mıktarda bulunan kalsiyumun hucre zarındakı serbest yağ asıtlerını uyarması ve Arakıdonık Asıdı (AA) ortaya çıkarması ıle başlamaktadır (şekıl 3) AA ıkı onemlı enzım (Lıpooksıjenaz ve sıklookbijenaz) yolu ıle prostaglandınler lokotrıen ler ve tromboksanlara donusmektedır Bu son urunler hucre zarının geçırgenlıgını daha da arftırır ayrıca damarlann kasıl masına yol «rarak BKA nın azalmasına neden olur AA urunlerının oluşumu sıra sındd ortaya çıkan serbest oksıjen radı kallerı hucre ıçınde ağır toksık hdrabıyete yol açar Bunların yanı sıra ıskemık no ronda fazla mıktarda bırıken Ca f t mıtokondrıde oksıdatıf tosforılasyonu engelleyıp enerjıden sorurnlu olan ATP nın yapılmasını baskılar Tum bu olumsuz ptkıksımler sonucunda beyin hucresı olur Kalsiyumun hucre içine glrmesinı engelleyerek iskemik beyin hucresini kurtarabılır mıyız9 Bu amaçla son yıllarda kdlbiyuınun ıskemık hucre ıçıne gırınebi nı ongollpypn kalsıyum kanal blokorlerı deneysel hayvan çalısmalarında kulla nıldılar Özellıkle sıçan ve gerbılerde ya pılan çalışmalarda once beyınde ıskemı olusturuldu daha sonra beyınde daha etkın olan kdlsıyum kanal blokorlerınden Nımodıpın veya Nıcardıpın hayvanın ka rın bosluguna verılprpk ıskemıye olan etkınlıgı ıncelendı Bırçok deneysel ça lışmada ıskemı sırasında uygulanan kalsiyumun kanal blokorlerının beyin hucresının "gerı donuşumsuz olumunu" engelledıgı gosterıldı Marmara Unıversıtesı Tıp Fakultesı NorolO|i Anabılım Dalında olusturdugumuz sıçan beynınde ıskemı modelınde once on beyınde AA urunlerınden Lokotrıen C4 (LC4) ve Prostaglandın E2 (PGE 2) mıktarları olçuldu Bu maddelerın ıskemının 4 dakıkasından ıtıbaren 4 saate kddar anlamlı bır sekılde yukspkhgı gosterıldı Deneyın ıkıncı asamasında ıskemıden yarım saat once hayvanların karın bosluğund Nıcardıpın (kalsıyum kanal blokoru) 1mg/kg verıldı ve aynı maddeler degışık zaman dılımlerınde on beyin do kusunda yenıden ıncelendı (şekıl 4) Bu hucrp ırın zararlı olan AA urunlerı Nı cardıpın uygulamasından sonra anlamlı olarak dusme kaydettıler Klınık uygulamada Nımodıpın uygulanan 10b4 hasta serısınde anlamlı bır duzelme gozlenmedı Nıcardıpın 57 hasta ya uygulandı ve klınık duzelme oldugu gozlendı Beyin ıskemısınde hucrenın "gerı donuşumsuz olumune" neden olan en za rarlı etken kalsıyum lyonunun fazla mıkUAÇLI C. J OKSIDATIF FOSFORII ASVON 1 A A 'JTHBF^T HAnlK4ll[H f varokonslfuksyo ^ mtmbran p»rn rubıl IXA, I I Gl, I / vu^ukuntlıuksyon \ t'ombos 1 agrvgaıyofiu Şekıl 3 Iskemı sırasında hucre ıçınde olu şan Ca ^ i lyonunun başlattığı bıyokımyasal degışıklıkler tarda ıskemık hucre ıçıne gırmesıdır Bunu engelleyerek gerı donusumu olmayan olaylar zıncırını gerıye dondurebılır mıyız 7 sorusu son yıllarda oldukça açıkhga kavustu KAYNAKLAR 1 Sıpsto Bo K Mechanısms ol ıschem L bra n darnago Crıtıcal rare medıcıne I988 16 10 I9b4 96J 2 HnlliMibıu k M J Dulka A J Background Revı ow and cıırrpnl t o n ı p p l s o( rp|j( rfuMnn ın|iıry Arch Neurol 199ü A/ 12451*1 3 Wong M C W Haley nısts Slroke 1989 24 31 36 Ct Caluum Aıılayo nervo strokp I ınd wıltı ı 4 Schmıdly J W Free redıcals ın central ııs system ısrhemıa Stroko 1990 25 7 12 5 Gelmers H J Nımodıpıne ın ıschpmır riırı Nı ıırophrfrmacol 1987 10 412 422 6 Rosenbaum P Zdbramskı J Frr y Yaisu F Eaıly Ireatment ol ıschemıc slroku calcıum antaqonıst Stroke 199122 437 441 cor 30 DA İT liKtuI 20 , •, ı >\ ' \ '/ / / ISKtMIK NEKROZ ISKEMIK PENUMBRA 10 '/ , / t P I 2 3 SAAT Şekıl 1 Beyin kan akımı esık degerlerı 23312 Şekıl 4 Iskemıgın degışık surelennde onbeyın dokusunda ortaya çıkan PGE2 ve LC4 degerlerı ve bu zararlı maddelerın Nıcardıpınae olan cevabı lr <