Katalog

BILİM DÜNYASINDAN HABERLER Bir zeytin tanesi kafa karıştırdı G jneydoğu Ispanyada Alcoy adlı dağ ka sabası yakınlarında Cova De La Falguera dıye bılınen kaya barınakları bulunur Museo Arquoologıco De Alcoy muzesı arkeologlarından Federico Rubio Gomls 1981 yılında şehırde yaptığı kazıda eskı laş devrın den bronz çağına kadar tarıh oncesı altı ayrı doneme aıt kalıntılar buldu Dunların arasında buyuk memelı hayvan kemikleri taştan yapıl Kolibrilerin yakıt kaynağı ne? tna keski aletleri ıle kısmen yanmış kemık ve odun kalıntıları vardı Eskı tas devrının sonları na yanı en dlt katmdna aıt ve tarıh oncesı ozel lıklere sahıp insan urunu tek şey bir zeytin tohumuydu Bu lohum tıpık ev zeytını buyuklugunde yanı yaklasık 7 5 cm uzunluğun daydı Yıne de bir ev zeytını tohumunun eskı taş devrının kalıntıları arasında boylu boyunca uzanması gerekmıyordu Genel olarak zeytının bronz çagına kadar evcılleşlırılmedıgı dıışunıı luyordu bu da yaklasık olarak mılattan once 4000 yılından sonraya ya da eskı taş devrının bıtımınden 1000 yıl sonyara denk gelıyordu Rubıo ve meslektaşları buldukları hakkında fazla duşunmemışlerdı Daha sonra eskı taş devrı katmanlarına ka rı^miip bronz çağından kalma tohumlar yanmış olmasına rağmen ınsanlıgın onu bir şekılde kulldndığının kdnıtıydı Arızona Eyalet Unıversıtesı antropologlarından C Mlchael Barton 1984 yılında Rubıo ıle çalısmaya başladığında aynı şeyı ıfade etmışlı Bununla bırlıkte Barton ve Rubıo La Falguera nın en yukarı katmanlarına aıt olduklarına ınandıkları bazı onemh organık kalıntılara rastlamışlardı Barton tohumları ızotop analızı ıçın Arızonadakı laboratuvara gonderdığınde La Falguera dakı ın sanlık ızlerının ne zaman sona erdığının belırlenebıleceğını umuyordu Barton un geçen yıl elde ettığı sonuçlare gore zeytin tohumları mılattan once 6430 ıle 6090 yılları arabina ya dd başka bir deyışle bronz çağından yaklasık 2000 yıl daha erkene aıttı Ispanyol avcıtoplayıcı ınsanlarının zeytını arkeologların duşunduğunden çok daha once yemolerı neden bu kadar onemlıdır'? Zeytının vahşı olacagı yerde evcılleştırılmesı gerçekten onemlı bir durum ortaya çıkarır Bu evcılleştırıl mış zeytınler La Falguera halkının sıradan avcıtoplayıcı olmadıkları ve bazı tarım teknıklerlne sahıp olduklarının sımgesıdır Bu tur bir tarımın varlığı ve uretım fazlalığı ınsanlık tarıhı nın en onemlı olaylarından bırısıdır Bu ınsa noğlunun yaşama savaşı değıl yerleşme nufus artışı sebeplenndendır Ortadoğuda farklı yerlerde tarklı zamanlarda buyuk olaylar meydana geldı fakat Ispanyddd bulunan tarımla ıl gılı en guvenılır kanıtlar mılattan once 5000 yıl larına denk gelıyordu Eger butun bu olaylar gerçekten mılattan once 6000 yılları cıvarında ıse arkeoloıık zaman tablosunda onemlı değı^ıkhklere neden olabı lır Şu de olabılır tarım Ortadoğudan getırılmedı Ispanyada ortaya çıktı çunku bolesıne erken tarıhlerde bu ıkı bolge arasında ılışkıyı kanıtlayıcı hıçbır delıl yok Araştırmacılar La Falguera yakınlarındakı dıger tarıh oncesı yerlerdekı parçaları bıraraya getırerek doğu Ispanyanın antık ekonomısı hakkında bir fıkır edınmeyı planlıyor (Disco Martılar siyahlasıyor Re$ıt A^ıoğlu i S ıyah martılar doğmaya başladı iyı kı dogdun dıye tutturanlar olmasaydı barı Çunku form gunumuzde normdan daha çok onem kazanmıs oldugundan normalde beyaz olması gereken martıların grıleşmesının ya da sıyahlaşmasının nedenıne aldıran bulun mayabılır Çevremıze dıkkatlıce bakacak olursak Istanbul un bir zamanlar beyazlığı gozumu7u alan martılarının sıyah renge burunmeye başladıklarını fark ederız Kadıkoy Emınonu vapur yolculuğu sırasında Haydarpaşa Mendıreğı kayalıklarına goz gezdırmek yeterlıdır degışen durumu fark etmek ıçın Ne oldu da martılar sıyahlaştı dersınız? Mavısı çamur sıyahına donuşen denızın tengı mı vurdu martıların beyaz tuylerıne? Olamaz ama, 20 yıla yakın bir suredır mavısıne artık rastlayamadığımız denızı mız hastalıkh koyu bir renge burunurken balıkları yasayacak eskı ortamı bulamazken balıkçıl martı kuşlarının durumu aynı kalabılır mıydı'? Boyle bir mucıze beklemek safdıllılıkten başka bir şey değıldı Darvvın ın Doğal Ayıklanma teorısıne uygun olarak Istanbul un ve genellıkle Marmara Denızı nın martıları beyazdan sıyah renge donuşuyorlar Nasıl mı? Martıların avlanarak yaşayabılmelerı gıbı başka yaratıklar da martıları avlayarak geçınmektedırler Çevre kırlılığı istanbul da artınca doğuştan grı renklı ya da çamurlu denıze batıp çıktıği ıçın rengı boz gorunen martılar onları avlayan yırtıcı hayvanların gozune gozukur olmaktan çıkıyorlar Kırlı çevre ortamında beyaz daha belırgınleştığınden once beyaz renklı martılar yem oluyorlar yırtıcı hay vanlara Beyaz martıların çevre kırlılığı koşulları nedenıyle yırtıcı hayvanlara da ha çok oranda yem olmaları onların neslını tuketmese de sayılarını azaltıyor Buna karşılık çevrenın kırlenmesı nedenıyle grı renklı martılar fazla gozukur olmaktan kurtuluyorlar ve Istanbul denızlerı da ha çok sayıda grı sıyah martı barındıran ortam ışlevı goruyor Bu doğal ayıklama ya yol açan çevre kırlılıgıdır Ve ıste boylece kayıplara karışıyor beyaz renklı martılar 20 ncı yuzyılın başlarında benzer bir duruma Londra da rastlanmış ve beyaz ke lebek sayısı yok denecek kadar azalmış tır Sanayı Devrımı ne 18 ıncı yuzyılda baslayan nımetlerını 19 ncu yuzyılda toplayan Ingılterede ve Londra da 20 ncı yuzyılın başlarında ve hatta ortalarına doğru bıle çevre kırlılıgının boyutları ba yaz renklı kelebeklerın kolay av olmaları na uygun koşulları yarattıgından koyu renklı kelebekler ortalıgı sarmıştı Çevre kırlılığını gıdermede ve doğayı korumada erken onlem alan ve halen uygulamada odun vermeyen Londra nın havasının şımdılerde duzeldığı uluslararası kuruluşlarca da kabul edılmektedır Marmara Denızı nın once mavısı uçtu Pek fark edılmedı Sonra balıkları gıttı Azıcık fark edıldı Şımdı beyaz martısı yok oldu sıyahlaşma başladı Pek fark etmıyoruz Ben aslında Istanbul goğunde ve denızı uzerınde hala martı uçmasına şaşırıyorum Çunku balıkçıl kuştan çopçul kuşa donusturduğumuz martıların karnı ve govdesı o kadar azmanlaştı kı kanatları yakında onları kaldırmayacak dıye korkuyorum Şarkılarımızda ve şıırlerımızde denız mavı martı beyaz ya ' Gerısı fasarya İyı kı doğdun sıyah martı Soyle bakayım sen neden boyle sıyahsın? Anlat da bıraz gulelım Yoksa bu yıl sıyah moda dıye mı 9 Eğer oğle ıse fark edılıyorsun unyanın en kuçuk sıcakkanlı omurgalı Şcanlıları olan kolıbrı kusları hı?lı ucus ları nedenıyle bol mıktarda ener]i tu ketırler Boyları 5 cm ıle 20 cm ağırlıkları ıse 2 gram ıle 20 gram arasında degışen kolıbrı kusları besınlennı çıçeklerden ba lozu (nektar) emerek saglaı Guçlu kaslara sahıp dolgun vucutlarında hızlı hareketı ıçın gereklı enerpyı sağlayan yağ depoları bulunur Daha fazla enerııye gerek duyan goçmen kolıbrılerde ıse goç donemınden oncekı gunlerde vucut agırlıgının u o 10 u kadar yag depolanır Goçmen kolıbrıler yazlık ve kıslık bolge lerı arasında 3 bın km yol katpderler Ko lıbrılerın aldığı balozundekı şekerden yaq asıtlerı sentezlenerek goç ıçın ener|i depolanır Bu mınık kuşların yağ asıdı sentez yetenegı memelılerden yaklasık 10 kat faz ladır Goçmen kolıbrıler yakıt olarak seker yerıne ondan sentezledıklerı yağı kullanır çunku yağların gram basına kalorı verımı şekerden yuksektır Yağ depoları olmasa kolibrilerin karacıger ve uçuş kaslarındakı glıkojen enerjı depoları ancak 5 dakıka da yanır (Nature, 348) Kolıbrı kusları uçuş yakıtlarını yağ depolarından saglıyor 8. Cilt kapağı hazır Cumhurıyet Bılım Teknık ın8 cılt kapağı satışa sunuldu Cılt kapaklarını Cumhurıyet Kıtap Kulubu temsılcılık ve subelerınden, Cumhurıyet Gazetesı nın Ankara, izmır, Adana ve Bursa burolarından edınmek mumkun Kapakları posta ıle edınmek ısteyenler 13 600 TL'yı "Posta Çeki no: 148 784 Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik TAŞ" adına yatırmalı ve bıze gondereceklerı havale bolumunun arkasına "Bilim Teknik Cilt Kapağı" kodunu unutmadan yazmalılar 2332 ver, 5 91 tç)