Katalog

SAĞLIK VE BESLENME Fındık: Gflclü bir sağlık dopingi Fındığın içerdiği yağın, kanda kolesterolün yükselişini önleyerek kalpdamar hastalıklarına karşı koruyucu etkisi saptandı. B ve E vitaminleri için zengin bir kaynak. Pıof Dı Mchmct Pala Dı Fılı=A<,kuıt TÜBİTAK Marmara Araşlırma Merk Gıda ve Sogulma Teknolojileri Araş Bol T urkıye yıllık 400 bın tonu asan fındık uretımı ve bu uretımden sağlanan 500 mılyon dolar dolayında ıhracat gelırı ıle dunya ulkelerı arasında bırıncı sırada yer almaktadır Bugun ulkemızde basta dogu kesımlerı olmak uzere hemen tum Karadonız yorpsınde yaklasık 450 bın hektar alanda fındık yetıstırıcılığı ya pılmakta ve 5 56 mılyon ınsan geçımını fındıktan saglamaktadır Yıldan yıla degısmekle bırlıkte fındığın ulusal ekonomı mızdekı payı ° 0 5 10 arasındadır Fındık bu ekonomık onemı yanında beslpyırı ozellıklprı ıle de en onpmlı bp sınlerımızden bırıdır TUBITAK Marmara Arastırma Merkezı Beslenme ve Gıda Teknolojısı Bolumunde ulkemızde yeti şen 12 çeşıt fındığın besın oğelerı kap samlı bir sekılde arastırılmıs ve sonuçlar degerlendırılmıstır Buna gore 12 degısık fındık cesıdının genel bılesımının ortala ma değerlerı sayfadakı çızelgede verıl mıştır (Tablo 1) Enerjı değerı 639 kcal/100g olan fındığın proteın ıçerıgı ( Ü U 16 2) oldukça yuk sektır Elzem amıno asıtlerının oranların dakı uygunluk ve vucutta sındırılebılırlıgı gozonune alındıgında gerçek proteın de gerı ° 8 2 olarak bulunmustur Bu değer bıtkısel kaynaklı proteınler ıçı onemlı sayılrnaktadır Incelenen fındık çeşıtlerının ortalama yağ oranı %62 7 olarak saptanmıstır Bu yagın yag asıtlerı bılesımının O o82sını olpık asıt olusturmaktadır Son yıllarda yapılan çalısmalarda fındıkta çok yuksek duzeylerde bulunan tek çıft bağlı doymamıs yag asıdı oleık abidın kanda koleste rolun yukselmosını onledıgı vc boylece kalp damar hastalıklarına karsı koruyucu ptkı gosterdıgı belırtılmektedır (ANON 1990 MENSINK ve KATAN 1989 OTO 1989) Fındığın bu dçıdan orıemı Amerıka Bırlesık Devletlerı Calıfornıa eyaletınde yapılan 6 yıl surelı bir arastırma ıle de belırlenmıstır Bu çalısmaya gore gunde en az bir kere fındık yıyen bir ınsanın enfarktusten olme rlski, hlç fındık yemeyene gore yarı yarıya azalmaktadır (SABATE vo ark 1989) mıştır (AÇKURT ve ark 1987) Kan yapı mı ve ruhsal sağlık acısından geroklı olan B.» ve Bh vitaminleri fındıkta onemlı duzeylerde bulundugundan okullarda halen devamlı olarak verılmesı ulkemız çocuklarının ıkı ana beslenme sorununa pratık bir çozum olarak duşunulmektedır bir ınsanın gunluk enerjı ve besın ogelerı gpreksınımlerı ıle 100 gr fındığın gunluk enerjı ve besın ogelerıne katkısı sayfadakı çızelgede verılmıştır (ANON 1991 BAYSAL 1983) (Tablo 4) Bu bılgı ve bulguların ısıgı altında sag ladıgı buyuk ekonomık katkı ustun besle yıcı ozellıklerı ve çağımızın bir çok onem lı hastalığına karşı gosterdıgı koruyucu etkınlıklerı ıle fındık ulkemızın onemlı besın kaynaklarından bırıdır Ancak uretım duzeyının yukseklıgıne karşın ulkemızde kısı basına fındık tuketımı beklenenden çok dusuk duzeydedır Nıtekım Turkı ye de kısı basına yıllık fındık tuketımı 350 gramdır Buna karşılık Isvıçre ve Almanya gıbı Avrupa ulkelerınde kısı basına yıl lık tuketım birdbiyla 1600 ve 1400 gram dır Bu durum gozonune alındıgında daha sağlıklı bir yaşam potansıyelıne sa hıp olabılmek ıçın toplumumuzda basta çocuklar olmak uzere bıreylerın gunde hıç olmazsa bir avuc fındık tuketmesınde yarar gorulmektedır Ancak yogun enerjı kaynagı olması nedenıyle vucut agırlıgı normal olçulerın uzerınde olan bıreylerın fındıgı dıkkatlı tuketmolerı onprılmpktedır Ulkemi7de fındık tuketımının arttırılma sında ev kosullarında veya tıcarı kosullarda hazırlanabılen fındık urunlerının çeşıtlendırılmesının rolu buyuk olacaktır Bu çerçevede fındıklı ekmek fındık sosu (makarna gıbı yemeklerın uzerıne dokul mek uzprp) ve sekersız fındık ezmesı gıbı Nem Proteın 16 2 Yağ 62 7 Seluloz 47 kolay hazırlanabılen ve tuketılebılen urunlere gunluk beslenmede sıklıkla yer verılmelıdır Bu urunler basta okul once sı ve okul rnqı çocukları gebe emzıklı kadınlar sporcular askprler VP ışçıler ol mak uzere genıs bir halk kesımıne onerılebılır Beslenme ve buna bağlı sağlık sorunlarının hak n devam etmekte oldugu ulkemızde detjerlı bir besın olan fındığın tuketımının yaygınlastırılması ıcı gosterı lecek her turlu çaba toplumumuz ıçın bir yatırım olarak dusunulmelıdır KAYNAKLAR ANON 199ü [)ıc tary fats Inform 1(4)238 260 ANON 1991 Nutrıtıon Recomended dıetery allowences Relerence Source s 18 Sos land Publıshıng Co Kansas AÇKURT F WE1HfcHIL [ H OKAN B BRÜBACHFR G AKTAS S TURDU S 198/ Turkıye nın uç bolgesınde 7 17 ya"> grubu okul çocuklarının buyume gelışme vıtamın ve mı neraller yonunden beslenme durumlarının saptanrridsı TUBITAK ROCHE Mustahzarları Sanayıı A S Istıııbul BAYSAI 198) Rpslnnmp H a r r l t r p t Uııı vprsıtpsı Yayınldrı A / n Ankara MENSINK R P KATAN M B 1989 Efiect of a monounsaturated fatty acıds on serum lı poproteıns and blod pressure ın healty volun teers Uluslararası Zeytınyag Konseyı I O O C OTO A 1989 Dıyet ve koronoı arlct lidslü lıgı Gıda Sanayıı 3(1)26?8 SABATE J FRASER GE KISSINGFR D 1989 Dıet and fatal coronary hearth dısease events among Calıfornıan beventh day adven tısts 2nd Intprnatıondl Conference on Preven tıve Cardıology VVashıngton Toplam Karbonhıdrat 14 3 Kul 22 Fındık bıtkısel yaglardan sonra E vıta mınının bılınen pn lyı kaynagıdır Bu vıta mın kalp ve dıger kasların saglıgı ve ure me sıstemının normal çalısması ıçın gereklıdır Alyuvarların parçdldnmdsını önleyerek yıne ulkemızde yaygın olan kansızlıga karsı koruyucu etkı yapar E vı tamınının son yıllarda ortaya çıkan bir ozellıöı dp kanser yapıcı etmenlerın oluş masını önleyerek veya olustuktan sonra onları etkısız hale getırerek kanser hasta lıgına karsı korumasıdır Fındıkta aynca E vıtamınının yuksek cok cıft baglı doyma mıs yağ asıdının az olması vucutta OZPI lıkle kalp dokularındakı hucrelerın korun masını saglamaktadır Incelenen fındık çesıtlerının ortalama mıneral ıçerıklerı sayfadakı çızelgede ve rılmıstır Fındık kemıklerın ve dıslerın yapımı ıçın gereklı olan kalsıyum kan yapımında gorev alan demır buyume ve cınsıyet hormonlarının gelısmesınde rol oynayan çınko ıçın en 1yı bıtkısel kaynaklardan bı rısıdır Ayrıca sınırlerın uyarımı ve kas dokusunun çalısması ıçın gereklı olan po tasyumca da zengındır Potasyum maq nezyum ve kalsıyum ıçerığı yuksek sod yum mıktarı duşuk olan bir gıdanın ya da dıyetın kemık gelışımı ve saglıgı ıçın ayrı ca kan basıncının duzenlenmesınde bu yuk onemı vardır Bu acıdan da fındığın sağlıklı yasamda değerlı bir yerı oldugu gorulmektedır Orta derecede fızıksel çalışma yapan 46 Tablo 1) Fındığın genel kımyasal bıleşımı (g/100 g) B. vıtamını 0 33 B2 vıtamını 012 Nıasın vıtamını 175 0 24 E vıtamını 31 4 Demır Kalsıyum Çınko Potasyum Sodyum Magnezyum Bakır 58 1600 22 6% 3 21 161 2 1 3 Manganfv 5 1 Mineraller: Tablo 3) Fındığın mıneral ıçerıklerı (mg/100g) Enerjlve besin oğelerı Gunluk enerji ve besin öğelerigereksinimleri 2039 yaş erkek 3000 kcal 65 g 10 mg 1 2mg 1 6mg 19 8 m g 2 2mg 10 mg 500 mg 15 mg 350 mg 2039 yaş kadın 2100 kcal 55g 8mg 0 9mg 1 2mg 14 0mg 2 0mg 22 mg 500 mg 15 mg 300 mg 100 gram fındığın günlük <enerji ve besin öğelerint 1 orşılamaduzeyı Erkek 21 25 314 27 7 9 11 58 32 15 46 Kadın 30 29 392 37 10 13 12 26 32 15 54 Incelenen fındık orneklerının ortalama yıtamın ıçerıklerı yandakı çızelgede verıl mıstır (Tablo2) Fındık vucutta karbonhıdrat proteın ve yağ metabolızmasında duzenleyıcı olarak gorev yapan bazı B grubu vitaminler ıçın onemlı bir kaynaktır Bı ve B; vılamınlerı ıçın lyı Bı vıtamını ıçınse cok lyı kaynak oldugu saptanmıstır TUBİTAK tarafından ulke çapmda 960 okul çocuguyla yapılan bir tarama çalışmasında Turk çocuklarının ü o90 ının B2 %84 unun de B6 vıtamını yonunden yetersız beslendıklerı gozlen 2334 Vitaminler: Enerjı 3 roteın E vıtamını B1 vıtamını B2 vıtamını Mıasın B6 vıtamını Demır Kalsıyum Çınko Magnezyum Tablo 4)