Katalog

YAŞAM VE ÇEVRE Güney Kutbu çevreslni etkllediği bilinen atmosferdekl ozon tabakası incelmeslnln, yılın belli aylannda bütün Avrupa'yı İÇİne alacak şekllde büyüdüğü anlaşıldı. Turkiye uzerinde 2000 yılından önce ozon deliği tehlikesi 5 Haziran Dünya Çevre Günü yapacak çok iş var Ç evre koruma konusunda 9O'lı yıllarda yapacaklarımızla dünyamızın geleceğinı önemlı ölçüde belirleyeceğiz. Kazançtanmız bize sürdürülebilir bir ekonomik gelişmeyi sağlayacak, yttirdtklerimlz ise. söylemesi bile zor ama havamız, suyumuz, kısacası yaşamımız. Kıyamet tellallığı yapmak hiçbir zaman iyi değil, ama artık sorunların bir bölümünü çözemeden yenilerinin altında boğulur hale geldik. Dünya kitle iletlşim haberlerini ellerinde tutanlar pek söylemiyorlar, biz de duyamıyoruz ama uygarlık artık pek çok dünyalı için geriye sayıyor, en az bir milyar insan dehş«t sıkırrbtar içinde, ya aç, ya susuz, ya AlDS'li, ya üşüyor, ya evsiz, ya da bunların hepsi ile birlikte yaşamaya çalışıyor eğer buna yaşamak denirse. ve bölgesel savaşlar artacak. Yeni yüzyıla girdiğlmlzde, dünyanın nereye yöneldiğl iyice belirginleşecek. Bu nedenle kalan 10 yılı iyi değerlendirebilirsek, yaşam treninin makaslarını, insanlığın mutluluğuna doğru çevlreblllriz... Yoksa.. Ömer Kuleli İnsanlığın büyük seferberliğinden söz ediyoruz ya bunu insanlara anlatabilmek çok zor. Sorunlar henüz her yerde aynı boyutta değil, ayrıca insanların duşünce biçimlerinde "sorun" u "düşmen" yerine koymak da büyük bir çevre koruma bilincine sahip olmayı gerektiriyor ki bu da kolay iş değil. Duşmanlarımız erozyon, ozon azalması, havanın ısınması, nüfusun artışı, bunların rrepsi de göreceli olarak yavaş süreçler, dolayısı ile onları algılamak, değerlendirmek, düşman olduklarını anlamak ve onlara karşı seferberlik ilan etmek zaman alacak. Oysa süremiz azalıyor, 9O'lı yıllar çok önemli. Bu yıllarda yapacaklarımız ya da yapmayacaklarımız pek çok şeyi belirleyecek. Süremlz azalıyor.. Amarikalılann uydudan aldıkları verllerin yanıtıra, Kuzey Kutup bölgesinde de stratosfer tabakasına gönderllen balonla ozon ölçümlert yapılıyor. adece Güney yarıküreyi etkisi altına aldığı sanılan stratosfer tabakası ndaki ozon incelmeslnin, aslında özellikle kış aylannda hemen hemen bütün Kuzey yarıküreye kadar yayıldığı anlaşıldı. Ağırlık merkezi Güney yarıküre olmakla birlikte, ozon yırtılması veya incelmesinin Türkiye dahil Avrupa kıtasını da etkiledigi belirtiliyor. Ancak bu incelmenin, Güney yarıküredeki kadar olup olmadığı ve incelmenin sonuçlarının da benzer olup olmadığı konusunda bir açıklama yapılmadı. ingiltere'de yayınlanan Bilim dergisi New Scientist'ın 13 nisan tarihli sayısında (1764) yer alan habere göre, bu yeni saptamalar ışığında ozon dellğinin yolactığı kanser tehlikesi de sanıldığından daha büyük. Bilindiği gibi, ozon tabakası güneş ışınlarında bulunan tehlikeli ultraviyole ışınlarının fazlasını süzmekte ve sadece dünyadaki yaşam için gerekli miktarda ultraviyole ışını yeryüzüne ulaşmaktadır. Ozon tabakasının incelmesi ve yırtılmasıyla, yeryüzüne ulaşan ultraviyole ışınlarının miktarı da, canlılar • için tehlikeli ölçülerde artmaktadır Uzmanlar uzun süreli güneş ışınlarına maruz kalınması halinde, ki bu durum genellikle yaz aylannda ve güneşlenme sırasında olmaktadır, öldürücü deri kanserlerine yakalanma ihtimalinin de büyük artış gösterdiğini belirtmekteler. S Kuzey yarıkürede ozon deliği tahminlerin ötesinde 25 kat daha hızlı inceliyor ve bu yırtık güneye doğru genişliyor. ABD Çevre Koruma Ajansı'ndan bilim adamlarının belirttiklerine göre bu du2200 ABO raporu rum önümüzdeki 50 yıliçinde deri kanseri hastalığının yaygınlaşmasına yol açacak. NASA'nın yolladığı bir uydu aracılığıyla gerçekleştirilen 11 yıl 7 ay süreli bir arastırma, çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. NASA'nın işlem arastırma dairesi baskanı, bilim adamlarının kuzey ve güney yarıkürelerde bulunan ozon deliğinin kimyasal etkileşimiyle ilgili kuramsal modellerinde yanılgılar saptadıklarını belirtiyor. NASA'nın verilerine göre kışın ozon yırtığı 30° kuzeye doğru genişliyor, şubat ve mart aylannda ise en ust noktaya vararak %8'llk bir eğimle 45° kuzeye ulaşıyor. Tüm Avrupa kıtası, Kuzey Amerika'nın büyük bir bölümü, Kuzey Afrika ve Sovyetler Birliği'nin yaklaşık tümü 30° kuzey enlemi uzerinde yer alıyor. VVatson, kuzey yarıküredeki ozon deliğinin büyüme nedenlerini henüz açıklayamadıklannı söylüyor Bu sorunu çözebilmek için NASA ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, bu yılın ekim ayından nisan 1992ye kadar sürecek yeni bir arastırma süreci başlatacak. NASA'daki bilim adamları önümüzdeki 50 yıl Içinde 12 milyon deri kanseri vakası görüleceğini ve yaklaşık 200.000 kişinin öleceğini öne sürüyorlar; daha önceki varsayımlara göre bu sayılar yarım milyon ve 9000'di. EPA (Çevre Koruma Ajansı) başkanı VVilliam Reilly, ABD'nin ozona zarar vermeyecek kimyasal madde üretimine acil olarak destek vermesi ve bu konuda az gelişmiş ülkelere yardımda bulunması gerektiğini vurguluyor. Yeni çağdaş amaçlanmız... Zaman hep insanların aleyhine işliyor Gezegenimizde yaşamayı sürdürmek için yeni dengeler kurmak zorundayız, doğum ile ölüm arasında, atmosfere karbondioksit atmakla onu havadan bitkilere geçirebilmek arasında, toprak erozyonu ile yeni toprak oluşturma arasında, ağaç kesmeyle ağaç dikme arasında Eski koşullar artık yok, tüm kaynaklar sınırlı, herşeyin bedeli yükseldi. Doganın kendi destek sistemı ile uyum içinde olamazsak yeryüzunun ve elbette onu bu hale getiren insanların pek şansı yok. Büyuk seferberliğimiz sonunda yaratmaya çalışacağımız Yeni Çağda neleri amaçlıyoruz? •Orman yüzeyleri artacak. «Dogum hızları azalacak, ölüm hızları düşecek, böylece ömür beklentisi de artacak. •Açlık azalacak «Kamu taşımacılığı artacak. «Evlerin sıcak suyunun çogu damdaki güneş toplaçlarından sağlanacak. •Termik santrallar çevreyi daha az kirletecek. »Üçüncü Dünya köylerinin elektriğini güneş pilleri üretecek. •Varlıklarımızın daha eşit dağıtıldıgı böyle bir dünya banşçıl olacak. Bunları başaramazsak bizi nasıl bir Yeni Çağ bekliyor? •Yeryüzunun ısınması sürecek «Yaz sıcakları kavuracak «Susuzluk artacak. •Afrika ve Latin Amerika'da başlayan açlık yaygınlaşacak. »Çocuk ölümleri artacak, ömürler Gana, Peru ve Madagaskar'da şimdiden gözlendiği gibi kısalacak «Kıtlıklar büyük sosyal çatışmalara yol açacak, kurumlar çökecek. *iç 1 Dünyanın sahip olduğu kaynakların %6'sının bugün doğrudan savaş sanayisine gittiğini biliyoruz Insanlar birbirlerinden korktukları kadar dünyanın geleceğinden korksalar düşün biçimleri epey değişir, savaşa ayırdıkları kaynak