Katalog

ARKEOLOJİ ÇEVRE lar, havan ellerı, öğutme, el taşları, baltalar, ok duzeltıcılerı v s daha başka araç gereç de dahıl yerleşmelerde bulundu Çevrede çok çeşıtlı taş.ar bulunduğu halde Aşıklı Höyuk toplulukları yerleşmelerınde yapı malzemesı olarak kerpıç kullanmışlar Bunlar şımdıye kadar bılınen en eskı kerpıçler Yapılarının duvarlarını bunlarla örmüşler Bazı özel yapılarda taban ve duvarlar kırmızı, sarı, pembe kıl sıvayla örtülmüş Törensel amaçlı olduğu sanılan ve 5 yenıleme evresı geçıren bir başka yapıda ıse tabanlarda bir kıreç tabakasının ustüne 4 kez kırmızı, bir kez de sarı boya surulmuş Sonra bu tabanlar parlatılmış, ayrıca tabanların ustune sıyah kuçuk benekler serpıştırılmış Duvarlar da ıçten aynı boyayla bezenmış Yerleşme duzenı ıse çok şaşırtıcı Yapılardan oluşan mahalleler, dış duvarla rın yuvarlatılmasıyla adacıklar meydana getiriyor, yapılar ve adalar arasında son derece dar aralıklar bırakılmış Bazen bu aralıklar da yok Adalar yerleşım alanına ışınsal bir şekilde dağıtılmış Yaklaşık on bın yıl öncelerı önceden planlanarak yapıldığı anlaşılan bu yerleşme düzenı yapı tarıhçılerı tarafından son derece önemll bir gelışme olarak nıtelendırılıyor Bu ılgınç yerleşme duzenının ıkı bın yıl sonra Çatal Höyuk'te de uygulandığı kazılarımız sonucunda ortaya çıkarılabıldı Y a n l ^ a t a l Höyük yerleşmelerının kökenı Aşıklı'da bulunuyor Aşıklı Höyuk kazılmasa y d l P a t a l Höyuk'tekı yerleşme duzenı de anlaşılamayacaktı Mimarlık tarlhi açısından bu yenı bir buluş olarak yorumlanıyor Aşıklı'da şımdıye kadar 100'u aşkın yapı kalıntısı gun ışığına çıkarılabıldi Genış alanlarda kazı yurutulmezse ne yerleşme duzenını ne de yapılaşma surecını anlamak olanaksız, yerleşme duzenını anlamamızda genış alanlarda çalışmamızın büyuk payı var Yapıların bazıları bıtışik düzende, ancak çoğulgan "agglutınant" değıller Genellıkle hepsı dörtgen, yamuk ya da kare planlı Bazıları ıkı ya da uç odalı Bazıları ıse tek gözlu Tek odalı yapıların çoğunda kenarları ve tabanları taş döşelı, buyuk, dörtgen planlı ocaklar yer alıyor Bunların bir kısmı ışlık olarak kullanılmış Çok odalı yapılarda bölme duvarlarında kapı aralıkları bırakılmış Ancak ne yapılara ne de adalara dıştan hıçbır gırış yok Bu yuzden yapılara ve adalara dıştan gırışler buyük olasılıkla damdan aşağı ınen seyyar merdıvenlerle sağlanmış Aynı durum ikl bin yıl sonra Çatal Höyuk'te de uygulanmış Aşıklı'da bu bir ön planlamaya dayalı yerleşme duzenı aynı zamanda toplumsal yaşamda bu kadar eskı bir tarıhten ıtıbaren gelışkın bir orgutlenmenın varlığına da işaret ediyor Adaları oluşturan mahalle gruplarının bir buyuk aıleye mı, bir boya mı yoksa kuçuk kuçufc aılelere mı aıt olduğunu henuz bılmıyoruz Ancak gelecek mev^ ^ B sımlerdekı kazıların bıze * ^ V Aşıklı Höyuk'te yeşamış olanların toplumsal örgütlenme bıçımlerı hakkında daha genış bllgller kazandıracağını umuyoruz Aşıkl^nınkültürtarlhl açısından öneml hangl nlteliklerlnden kaynaklanıyor? Prof ESIN önce de belırttığım gıbı Aşıklı Höyük Pleıstosen'den Holosen'e geçış sırasında avcı ınsan topluluklarının kurduğu, ılk planlı yerleşmelerın ele geçtığı "unıkeşı olmayan" bir külturun temsılcısı Obsıden alet endustrısının şımdılık başka yerlerde benzerl yok Mezolıtık Çağın mınık alet endustrısı geleneğınden farklı Daha çok Ust Paleolıtık alet endustrılorı geleneklerıne yakın bir göruntusu var Ke mık/boynuz, sOrtme, cllalı taş endüstrllerınde ıse zaman zaman Akeramık Neolıtık, hatta Çatal Höyuk, Erbaba gibi erişkın Neolıtık kulturlerınde ele geçen buluntulann önculerıne rastlanıyor Henuz Aşıklı'da ne hayvan, ne de tahıl üretımıne geçılmış değıl Ancak uretıme geçışte gereklı olan ılk ön koşulların varlığı soz konusu Öğutme taşlarının çokluğu ıse bu ön hazırlıkların bir başka belgesı Gene aletlerın çoğu toplumsal uğraşlar ıçınde avcılığın, derı ve tabaklama ışçılıklennın önemlı bir yer tuttuğunu, obsıdıen tıcaretının yanında hayvan, derı v s gıbı fazla bulunan şeylerın de tıcaretlerının yapılmış olabılecegını duşunduruyor Aşıklı Höyük yapıları, yerleşme duzenı, ekolojisı, besın ekonomısının şekli, toplumsal uğraşlarıyla Neolıtık'tekı uretım devrımıne geçışte bir ön aşamayı belgeleyen şimdilık benzerı olmayan bir kultur olgusunu sergılıyor Şımdiye kadar bılmedığımız yepyeni bir kultur modelı oluşturuyor Sayın E»ln, soylesimlzin basında Aşıklı Höyuk'ün yakında kısmen su altında kalacağını bellrttlnlz. Bu kadar önemll bir yerin kurtarılması Içln acaba önlemler alınamaz mı? Prof. ESİN Evet, bızım de bir anlamda en büyük kaygımız ve çabamız bu noktada toplanıyor Bu bakımdan höyuğun sudan etkılenmeyecek kesımlerını kurtarmak ıçın suyu engelleyecek bir setduvarı yapılmasına yönelık bir proıemız var Ancak höyuk buyuk olduğu ıçın böyle bir duvarın yapılması çok pahalı bir ış Bızım ıse parasal olanaklarımız çok kısıtlı Yeterli parasal kaynak temın edılebılirse böyle bir duvarın yapımının yanı sıra Aşıklı Höyuk'te bir açık hava muzesının kurulmasına da çalışacağız Kazılar Içln parasal kaynaklannız nereden temln edlllyor? Prof. ESİN Bız Prehıstorya Anabilim Dalı olarak Istanbul Unıversıtesı Edebıyat Fakultesı'nden çok az bir malı destek alı yoruz Buna karşılık kazıyı gene adlarına yaptığımız kurumlar olarak Kultur Bakanlığı Anıtlar ve Muzeler Genel Mudürluğu ve Ortadoğu Teknık Unıversıtesı Tarıh Eserlerı Koruma Değerlendırme Araştırma Merkezı (ODTU TEKDAM) tnzı parasal bakımdan destekltyor Istanbul Unıversıtesı ıle bırlıkte bu kurumlarımız olmasa bu kazılan gerçekleştırmemız olanaksız Tüm adım saydığım bu kurumlarımıza teşekkur borçluyuz Bunların dısında özel sektörden parasal destek sağlanamaz mı? Prof. ESİN Bu şımdılık ulkemızde pek yapılamıyor Bu genel kultur duzeyıyle ılgılı Ancak ne var kı 1989 ve 90 da bazı gerçek kultur seven ve kulturlenn korunmasının gereklılığıne ınananlardan az da olsa kazı ve kamp malzemesı olarak yardım gorduk Özellıkle 1990'da Doğuş Holdıng'den Sayın Yucel Çelık, Sayın Altın Soylu, Sayın Ferıt Şahenk, Akmetal'den Sayın Haluk Akbaşoğlu ve Garantı Bankası'nın bağışlarıyla kazı araçgereçlerımızdekı bazı eksıklıklerı tamamlayabıldık Burada Aşıklı kazısına her ıkı kampanyada az da olsa bağışta bulunanların tumune yurekten teşükkürler ederım Ağır metal kırlılıgımn saptanması • • •••• w • • Endüstriyel ve evsel atıklardaki ağır metaller, canlılar için zehir etklsl yapıyor. ndustrıleşmenın daha da önem kazandığı gunumuzde, sulardakı ağır metal kırlılığı gıderek farklı bir boyut kazanmaktadır Ağır metaller, gerek endustrıyel gerekse evsel atıklarla sulara karışabılıyor Bu metaller, çevremızdekı bırçok kırletıcı unsurdan ayrı olarak su ortamında belırlı oranlarda ız halınde bulunabılırler ancak canlıdakı doğal mıktarları ve bırıkımlerı değışık duzeylerde olmaktadır Ağır metallerın canlı organızmadakı bırıkım duzeylerı ortamdakı değışımlerınden daha fazla olabıldığınden ortamda çok duşuk yoğunluklarda bulunsalar bıle canlı ıçın zehırlı etkı yapabılmektedir Denız çayırları (zostera marina) kuzey yarımkurede kıyıya yakın verımlı sularda bulunan, tuzluluk ve sıcaklık değışımlerıne genış tolerans gösteren bıtkılerdır Ulkemızde de genış bir yayılım alanına sahıpler Bu bıtkılerın denızlerdekı önemı, bıtkının çuruyen parçalarının dığer bırçok denız canlısı tarafından tuketılmesı ve sonuçta ınsana kadar ulaşan besın zıncırının ılk halkalarının oluşmasından kaynaklanır E Büyük görevler üstleniyor Bununla bırlıkte denız çayırları ortamdakı canlılara barınak oluşturmada, suya oksijen sağlanmasında sedımentın tutulmasında ve sudakı mıneral madde dolanımında buyuk görevler ustlenırler Denız çayırlarının ağır metal kırlılıgımn belırlenmesınde kullanılmasının nedenı ıse özellıkle bazı metallerı bırıktırebılme yeteneğınde olmasındandır Bu nedenle bırçok araştırıcı denız çayırlarını ındıkatör olarak seçer o bolgedekı ağır metal konsantrasyonları hakkında bılgı edınır Böyle bir çalışma ıle ınsana kadar ulaşabılecek metal mıktarının besın zıncırının ılk halkalarındakı durumunu bılmek mum kun olur Ayrıca denız çayırlarının ındıka tör olarak kullanımıyla o bölge ıçın belırlı surelerde ağır metal duzeylerının seyrı ızlenebılmektedır Sonuç olarak bu bıtkılerın gerçek anlamda bir çayır oluşturduğu da dıkkate alınırsa ağır metal kırlılıgımn söz konusu olduğu bölgelerde denız çayırları bir metal havuzu gıbı duşunulebılır Bu havuz çev reye metal sızdırabıleceğı gıbı çevreden metal de toplayabılır Ancak şu kesın kı ge rek denız çayırları gerekse dığer bırçok denız canlısı olsun ağır metal kırlılıgımn yo ğun olduğu bölgelerde dırekt olarak hesaba katılmayan bir metal bırıkırhıne sahıpler n 2207 Aşıklı Höyük kültürune alt, obsldlen kemlk, cllalı taş gıbı malzemeden ynpılmış çeşıtlı aletler, boncuklar ve kılden fıgürler