Katalog

TIP TEKNOLOJİSİ HAFTANIN GÜNDEMİ Cerrah robotlar beyin ameliyatında Robot, beyindeki tümörlerl %98 temizleyebilecek m ngıltere'de gelıştirilen ve I bır ısme, bellı bır mesleğe ' sahıp olan beyın cerrahı robot, yapımı ıçin Sanayı ve Tıcaret Bakanlığı'nın onayını beklıyor SARAH adlı bu robot uç tur amelıyat gerçekleştırebılecek Operasyonlar sırasında "ultrasonık bıçak" ve yuksek enerjılı lazer, ufak bır kamera ve pılle ışleyen çeşitli aletler kullanacak Bu pro|e OECD'nın Uluslararası Gelişmış Robot Programı'ndan yola çıkılarak hızmet sektorunde yenı teknolojı kullanımının teşvık edılmesı amacıyla hazırlandı Projeye başkanlık eden ülke ingıltere, bır araştırma ve geliştırme şırketi olan Filmer Systems ise çahşmalara katılıyor SARAH'ın gerçekleştırecegı ilk amelıyat derınlerdekı beyin tumorlerını çıkarmak olacak. Genelde cerrahlar tumorlerın ancak uçte ıkısını alabıldıklerınden kenserın yayılmasını onleyemezler Bunun nedenı ise tumorun sınırlarının doktorlar tarafından her zaman tam olarak belirlenememesidir SARAH'ın yardımıyla cerrahlar, hastanın kafatası uzerınde yer alan uç boyutlu bir ekrandakı koordınatları ızleyerek çıkarılması gereken tumor oranını belırleyebılecekler Robot daha sonra bu bılgıler değerlendırılerek uygulamaya geçecek SARAH nasıl ameliyat edecek? Kıcacası SARAH'ın tumorun %98'ını alabıleceği öngoruluyor, bu ışlem sonunda beyınde 3mm çapında bir delık oluşacak Ayrıca tumor bolgesıne kolayca ulaşılması ıçın makıne belleğınde, beynıni yaşamsal noktalarını gösteren anatomik bir atlas depolayacak Kafatasını açmak amacıyla SARAH kendi kendıne durabılen bır matkap kullanacak Bu noktada başlıca tehlıke beyin damarlarının zedelenmesıdır Bu durumun onlenmesı ıçın aletın tepesındekı sinyal ultrasonık dalgalar yayarak damarların durumunu kontrol edecek Damarlardan kan boşaldığında sınyalın frekansı değışecek ve boylece SARAH gereken onlemlerı alacak Bu sinyal aynı zamanda dakıkadaki •Her alışverışe çıktığımızda, dukkanlardan naylon torbalarla eve dönuyoruz Henuz plastıklerı atmosferde zarar vermeden yokedecek sağlıklı bır teknolojlnln olmadığını bılıyor musunuz? En lyısı şık bır fıleyı yanımızda taşımak. bastnç değışımlerını ve pH'ı ölçerek tumorun sınırlarını belirleyecek SARAH'ın sahip olduğu 17 çeşıt alıcı beynin şışıp şışmediğınimüdahaleye karşı fizyoloıık bir tepkıinceleyecek Herhangı bır kabarıklık gorulduğunde cerrah beyindeki sıvıyı kurutacak SARAH'ın ıkıncı amelıyatı »patedectomykulağın ıçınde bulunan kuçuk kemıklerın çıkarılması ışlemıolacak Bu ınce kemıkler çevredekı kemığe zarar vererek sağırlığa yol açabılırler Bu durumda kemığın çıkarılarak yerıne plastik bir protez yerieştırılmesı gerekır Bu amelıyattakı başlıca zorluk ıç kulağa ulaşılamamasıdır Operasyon sırasında delme ışlemı gerektığınden koklea yakınındakı aşırı gurultu sureklı sağırlığa neden olabılır Fınlay, mınyatur bır kamera ve bılgısayar ıçeren SARAH'ın bu guçluklerın ustesınden gelebıleceğını belırtiyor Robotun uçuncu gorevı, boğaz ve boyun bölgelerındekı derın tumörlerin çıkanlmasına katkıda bulunmak, bu operasyonun anahtarı, ameliyattan once hastalara verılecek kımyasal bır haemoatoporphyrine turevıdır Tumorlerın emdığı bu madde ultravıyole ışık altında parlar SARAH floresanlı dokuyu gormek ıçın boynu ekranda ınceleyecek ve daha sonra bunu yuksek enerjılı lazerle yok edecek (a.h/n«. 1763 ) •Sadece ABD de dünyanın çevresını 436 kez çevırebılecek sayıda "polıstiren köpuk", stırotor uretilmekte Bunlar ozonu dolen gaz ıçerlyor Bıyoloıık yoldarı asla yokedılemezler Bu maddelerden uzak durunuz ve kullanmayınız 'ilim, keşfettiği olayların, yarattığı ürünlerin, süreçlerin sonuçlarını fazla düşünmez. Bilim ıçin önemli olan, üzerinde çalıştığı konuyu, olayı yasalarıyla vb. ortaya çıkarmaktır. Ürettiklerinin kötüye kullanımmdan veya iyıniyetin kestirilemeyen olumsıtz sonuçlanndan bilimi öncelikle sorumlu tutmak haksızhk olur. Geleceği bilmeye, araştırmaya ve bulduklarını ınsanhğın yararına sunmaya çalışan bilimi, sözgelimi yeryüzünün bugün karşı karşıya olduğu ekolojık felaketlerden sorumlu tutalım mı? İstersek tutabiliriz.. Bütün çevre sorunları aslında uygarlasmanın (kapitalizmin mi yoksa? Ama aynı oranda sosyalızmin de.. Doğu Almanya'daki çevre sorunu, sanayi kirliliği hiçbir batı ülkesinde yok..) , sanayileşmenin bir sonucu. Bilim ve teknolojinin yarattığı bunca fabrika, atom santralı olmasaydı, plastik, ozonu delen klorflorkarbonlar, atmosferi kırleten araba vb keşfedılmeseydi, bugün karşı karşıya bulunduğumuz hayati lehlikenin de sözü edilmeyecekti. Uzay teknolojisi gelişlirilmeseydi, dünya yörüngesi de canlılar için tehlikeli maddelerle dolu olmayacaktı. Hesaplamalura göre taş devri insanı yaşamı boyunca 100 kilo hammadde kullanırken, bugünun insanı 1000 ton kullanıyor. Sadece Almanva'da bir yılda atılan çöpü vagonlara doldursanız, Spıegel dergisinin (27 mayıs) hesaplarına göre, 55 000 kilometre uzunluğunda bır tren oluşturursunuz (Dünyanın çevresi 40 bin km). Bütiin bu sorunlann üstesinden de yine bilim ve teknolojı gelecek.Sözgelimi yaratılan plastik dağlarımn yokedilmesi amacıyla çevreye dost yeni bir teknolojinin geliştirilmesi için milyarlar harcanıyor... Ama bilimi. teknolojiyiyararlı amaçluru yönlendirecek olan da yinc insanoğlunun kendisi, geliştireceğı bılım ve teknolojı pohtikası..tnsamn doğa, evren, gelecek bilinci..Bu geleceğe yönelık varoluş bılıncı bütün yeryüzünde hükmünü sürdürmeye başlamazsa, kolay gerı dönülemez süreçlerin gırdabında sürüklenip, kaderimize boyun eğeceğiz. Dünya çevre gününde, ozon incelmesı yazısını, Sayın ömer Kuleli'nin uyarıcı yazısını ve Cousteau 'nun yazısını bütün bu duygularla okuyacağınızı umudediyoruz.. Cumhurıyet Bilim Teknik bu hafta 24 sayfa çıkıyor. Ortadaki dört sayjada bilgisayar dünyasının devlerinden IBM'ın tanıtımını bulacaksınız Aslında amacımız, şirketlerimize ürettıkleri ürünlerin bılımsel teknik özellıklerini okurlarımıza tanıtmalan, anlatmaları olanağını vermek. Ortaya çıkan her ürünün arkasında bilimin, teknoio/inin, bu silahlan kullanan insanoğlunun yoğun zekası var..Her zaman nıal veya hizmet olarak kullandığımız, karşılaştığımız bu ürünlerin öykülerinin bundan sonraki lanıtımlarda ilginç okıcağmı düşünüyoruz.. Gelecek cumarlesiye kadar mutlu bir hafta dileklerimızle.. *** *** O K U R D A N BİZE "R" harfini söyleyemeyenler için tavsiyeler Dergınızın 18 Mayıs 1991 218 sayısında "Sorun Yanıtlayalım" koşesınde (R harfını soyleme zorluğu) başlıklı yazıda okurunuz Sayın Kerım Aldoğan'a cevaben sayın Prof Dr Ferda Akdaş'ın aydınlatıcı yazısını ılgıyle okudum Oğlum ve torunum uzerınde uyguladığım pratık bir yontemı R harfını soyleyemıyenler ıçın açıklıyorum Bu kımseler örneğın ARI dıyemıyor AYI dıyorsa, veya SARI yerıne SAYI dıyorsa once onlara dılının ucunu damağına değdırmeyı oğretmelı, bunun ıçın de ARI yerıne AU, SARI yerıne SALI dedırtmelı, Çunku R ve L seslerı dıl damağa değerek çıkıyor Kelımelerdekı (R) seslerını (L) ye donuşturerek yapılan alıştırmalardan sonra R sesının de kolayca telaffuz edıldığı gorulecektır. Turkcsn Oğuzertom Em«kl! Frantızca ögr. H«yb«llada Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No: 219, May 25, 1991 • Published by Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık T.A.Ş. • Föunded by Yunus Nadl 1924 • Editor ın Chief Hasan Camal • General Manager Emine Usaklıgll • Managlng Editor Okay Gönensln • Editor: Orhan Burealı • Page Edıtör T Ü I M Hasdemlr. 2203