Katalog

Bİ L İ M NOTLARI Üner Tan, bu yazısında 'psikomotor hipotezinin' örtbas edilmesini, Göttlngen'de çalkantılı gönül ilişkilerini ve Türkiye'ye kesin dönüşünü anlatıyor. Prof. Dr. Üner Tan Atatürk Unlversltesi Tıp Fakültesl Flzyolo|l Anabllim Dalı Baskanı, Erzurum de Londra'dan Göttıngen'e döndüm Fizyolojı Enstıtusu'ne asıstan olarak atandım Enstıtu Dırektörü Prof Henatsch, Mıllı Eğıtım Bakanlığı'na naturalıze edıltnekte olduğumu bu nedenle atanmamda A'.nan vatandaşlığı koşulunun kısmen yerıne getırılmış olduğunu bıldırdı Turk Başkonsolosluğu'nun engelleyıci tutumu ve Almaların yardımları, vatandaşhk sorununu yaratmıştı duşuncelerım de Çok mutlu ıdım Kendı laboratuvarımı kurdum Antıdepressıf ılaçların etkı mekanızmasına ılışkın hıpolezımı araştırmak istiyor dum Prof Henatsch ozgurluk yanlısı ıdı Asıstanlık dönemınde enstitunun bodrum katında bitimsel özgüriük ıçın nasıl yuruyuş yaptıklarını anlatırdı Çılgınca çalışıyordum Bekledığım doğrultuda buluşlar yapıyordum Artık benım de bır doktora öğrencım vardı (Dransfeld) O da çok çalışıyordu Motor sıstemı tek taraflı değıl, sağ ve sol olmak uze re ıkı taraflı çalışıyordu O zanıan motor lateralizasyon bılınmıyordu Dransfeld ın bu ılgınç yaklaşımının önemını ıse ne kendısı ne de ben kavrayabılmıştım Antıdepressıf ılaçların ekstenor motor sıstemın aktıvıtesını art tırdığını fleksör sıstemın ıse aktıvıtesını azalttığını gösteren bulgular elde edıyordum Ekstenör sistem, vucudu yer çekimıne karşı dlk tutmaya yarayan sınırsel mekanız malar olarak tanımlanabılır Bu sıstem bır dırenç sıstemıdır insan psıkolojısı ıle ekstensor motor sıstem arasında çok sıkı bır ılışkı vardır insan, dlrenen özelliğını ilk olarak bu sıstemle gösterrnıştır Ayağa kalkarak yer çekımı gıbı çok buyuk bır guce dırenen ilk hayvandır El becerlsl ve konuşma gıbı ınsana özgu önemlı özellıkler, bundan sonra gelışmiştlr İlk makalemı yazdım Psikomotor hıpotezımın ilk açıklaması bu makalede yer aldı Prof Henatsch bu hıpotezımın psıkıyatn profesörlerı tarafından da çok beğenıldığinı söyledı Ancak makaleyi duzeltırken bu hıpotezı çıkarmıştı Yıllar sonra psikomotor hıpotezlmi yenıden duzenleyerek yayımladım (Tan, 1988) Batı emperyalizmlnln pençesinden n« zaman ve naaıl kurtulablleceğlz? Bu hıpctez, Batı araştırıcıları tarafından henüz anılmadı bıle Geçenlerde okudugum bır araştırma makalesınde benım hıpotezıme benzer bir duşüncenln (1988'den sonra) blr Amerıkalı araştıncıya venldığını hayretle oku dum Fakat zaman her sorunu çözümler Bılimde DoğuBatı ılışkılerı gunumuzde bırdenbıre tartışma konusu oldu llerıde açıklayacağım Bilimde Batı tekeli 1967 r Aşırı duygusal ve kıskanç karakterim de karşı cınsten olan arkadaşlıklarımın kısa zaman da sonlanmasına neden oluyordu Blr arkadaşım oldu dıyebılırım Onunla da nışanlan dık Sdzumona artık Alman oluyordum Gudrun'un koskocaman mavı parlak ve çok şeyler söyleyen gulumser gözlerıne hayran dım Ufak tefek çok dınamık bır yapısı vardı O kıskanmıyordu Bense çok kıskanıyor dum Bu yuzden ıkıde bır kavga edıyorduk Kavgalarımız benım ıçin çok kırıcı oluyordu Sonunda onun Alman benım Turk olduğuma karar verdım Naturalızasyondan böylece uzaklaşmaya başladım Çok zor da olsa Gudrun'dan ayrılmak zorunda kaldım Göttıngen de gönul çalkantılarıma rağmen psıkolojık sağlığımı surdurebılıyordum Bır çok Turk öğrencisl bunalımda ıdı Hasta olanlar oldu, bugunku Türk ışçılennde oldu ğu gıbı Kalıcı olan bılımdır dıye duşunuyordum Boylece katı kuralları olan bır toplumun Ooğu ınsanları ıçın yıkıcı olan etkılennden ko benı arabadan ındırdiler Az kalsın bır kaza oluyordu Ikincl sınavda öğretmen bana kopya verdı Böylece ehlıyet sınavını kazanabildım Bır elden duşme Morcedes satın aldım Türkiye'ye yolculuk ıçın hazırlanıyordum Yugoslavya'ya kadar geldık Delılığın sınırı yok kı Orada bir buyük kaza yaptım Zagrep'te on beş gun mahkeme oldum Nazıfe ıse tum yoklukları göğuslemeye çabalıyordu Mahkeme bıttı Paramız da tukendı Sekiz ay hapıs cezasına çarptırıldım Ancak bu ertelendı, Mercedes'ı Yugoslavya'ya hedıye ettım Belgrad Konsolosluğu'nun yardımı ıle Göttıngen'e gerı dönduk Ve evlendık Türklye özlemi Türkiye'ye dönme fıkrı eşımden geldi Ben de vatanımı çok özlemıştım Kana kana su yunu ıçebılmek ıstıyordum Bır kışının yüzunden dokuz yıl gurbette kalmıştım O kışı önemlı olmamalıydi istanbul Ünıversıtesı Fızyolojı Kursusu Başkanı Ord Prof Dr Sadi Irmak'a ve Hacettepe Ünıversıtesı Rek töru Prof Dr ihsan Doğramacı'ya yazılar yazdım Kfindılerınden çok farklı yanıtlar aldım Prof Sadl Irmak'ı Ege Unıversıtesı'n den tanıyordum Yenı kurulmuş olan bu unıversıtede bıze kan fızyolo|isı derslerını ver mek uzere gelmıştı Ders aralarında bızlerle sohbet ediyordu Bu da bızlerı çok mutlu edıyordu Rektörlukten de söz ediyordu Hayahndekı ünıversıteyı kurmak ıstıyordu Bır Dr Tan, verdığınız bılgılerdon sızin universitemlz ıçın faydalı ve sızı de tatmın edici başanlı öğretım ve araştırma çalısmalarında bulunacağımza ınanıyorum Burada temel araştırmalara önem verlyomz Fızyolojı bölum yönetıcısı Doç Dr Orhan Andaç ıle muhabere edebılırsinız öğretım görevlısi olarak görevinıze devam etmenize her zaman ımkân vardır " Or. Andaç, (16 Hazıran 1969) " Sayın Doğramacı Bey sıze mektubunda öğretım görevlısi olarak başlayacağınızı yazmıştı Ben şahsen net 3800 lıra almaktayım Bu belkı sıze bır fıkır verır Daha başka arzularınız olursa gerek bölumumuz gerekse şah sı bazı ışlerınız ıçın derhal yazın elımden geldiğı kadar yardımcı olmaya çalışırım Bu arada ABD de bulunan sayın Dr. Oğuz Kayaalp'ten de ılgınç mektuplar aldım Ka yaalp, (12 Ekım 1969) Ben mayıs 1970'te Hacettepe ye dönmuş olacağım Işınızın müspet sonuçlandırılması ıçın arzu edeceğınız şekılde yardıma hazınm Turkıye de henuz elektrofızyolojik teknıklerie fızyolojı ve ya farmakolojı yapan yok Bu, ilmi bakımdan memleketımızin ne kadar gerı olduğunun müşahhas orneklerınden bırını teşkll eder işin daha kötusü, memlekette araştırıcı az olduğu ve kuçuk bır ekallıyet teşkıl ettığı ıçın dığer meslektaşlar onların problemlerıni anlamaktan acız durumdalar Mamafıh aynı sa hada çalışan ıdealıst arkadaşların ışbırlığı ve karşılıklı dayanışması ıle başlangıçtakı zorluklar kısa zamanda yenılecektır Bu re&lı telerı göz onune almayan arkadaşlar dışarıdan memlekete dönunce sükutu hayale uğruyorlar Sızı Hacettepe Ünıversıtesı nın bır öğretım uyesı olarak memlekete yerleşmış olarak gormekten zıfadesıyle memnun olacağım Geri donüş Ord Prof Dr Sadl Irmak ve Prof Dr Uner Tan, Malatya da Ismet Inönu'nun 100 doğum yılı semınennde Buyük Atatürk, Prof Irmak'ın fızyoloji bılgını olması ıçln tüm olanakları sağladı kendisıne Gönül çalkantılarım Göttıngen'de özel yaşantım gene cılız kalıyordu Kız arkadaş edınmem çok kolay oluyordu Fakat sevgıye dayanmayan arkadaş lıklar yapamıyordum Zaten zamanım yoktu runabılıyordum Turk kızı gelmış dıye bır çalkantı oldu Göttıngen de Böyle söylentılerle ılgılenecek zamanım yoktu Bır gun öğrencı restoranında slyah gözlerını suzen bırı dıkkatımı çektı Buraya gelen Turk kızı olabilır dıye duşundüm Tamamen de asosyal deflildım Tanıstık Doktora yapmaya gelmıştı Kadınların genel özellıklerının aksıne çok yüksek bir matematık zekâsı vardı Ondan matematık öğrenmeye karar verdım Nazı fe de benım eleştırıcı duşüncelerime hayran olmuştu Matematık derslerınde bu nedenle zorlanıyordu Bu arkadaşlık guzeldı, hoşlanıyorduk Fakat dığer arkadaşlıklarımda ol duğu gibı aynı zamanda ınış çıkışlarla aşırı duygusallığa dayanan çalkantılarla yuklu ıdı Nazıfe ıle evlenmeye karar verdık Aılelerimızın ısteğl uzerıne bu işı Turkıye de ger çekleştlrecektık Ehlıyet kurslarına kaydol dum Sınav şehır ıçınde yapıldı Yarı yolda gün derste bir buluşundan bahsetti Nobel'ı kaçırdığını söylüyordu öğrencıler reaksiyon göstermedıler Sezgi çok önemlı Bu buluşun ne olduğunu hâlâ öğrenmış değillm Dosyamı kanştırıyorum Sadl Irtnak ve İhsan Doflramacı'nın mektupları var Bunlar temelden farklı sıstemleri yansıtıyorlar Sadl Irmak (2 Ocak 1909) ' değeriı travaylar yapmış olmanıza ve özellıkle enstıtümüzde görev almak ısteyışlnıze memnun oldum Sızı asıstan veya uzman olarak ınha etmeye hazınm Şımdılık tek muşkul asıstan aylığının az olmasıdır Şu var kı yakın tarihte asıstanlara önemlıce bir tazmınat vermek için kanun hazırlanmakta olduğunu duyuyoruz Kısa bir zamanda doçentlık tezınızı verebllirsinlz ve bu sayede 300 lıra ek odenek alabılırsınız ilk alabıleceğınız maaş yaklaşık olarak 700800 lıra cıvarındadı ' Ihsan Doğramacı (9 Mayıs 1969) "Azızım Bu yazışmalardan sonra nereye gıdeceğim kesınleştı Hacettepe Universitesi'nde karar kıldım Eşım doktorasını yarıda bıraktı Benden önce Ankara'ya gıttı Doğramacı ıle göruştu Onu ben sanarak çok lyı karşı' ladı Ben ıse Hacettepe'de bulunduğum uç yıl boyunca kendısını hıç görmedım Götıngen'den ayrılmak çok zor geldi bana Enstıtu Direktörü Prof Henatsch'a bır ay sonra ayrılacağımı söyledım Naturalızasyon sorunu varken bu karanmı şaşkınlıkla karşıladı Nedenını eşırnın Turk oluşuna bağladı Ayrılmamı ıstemedı Isveç e gönderebıleceğine söz verdı Her zaman olduğu gıbı her şeye rağmen duşunduğumu uygulamakta kararlıydım Kabul etmedım Prof Henatsch, veda yemeğlnde kısa fakat anlamlı ve duygulandırıcı bir konuşma yaptı "Dr Tan, Alman bılımıne önemlı katkılarda bulundu öncelerl çok sert bır hoca idi Sonraları yumuşadı ve ıdeal bir hoca oldu " Gerçekten de öncelerl birçok öğrenclyl sınıfta bırakmıştım Sonraları otokrıtıkle kendı kendimı eğıttım öğrenciler de daha başarılı oldular Onlarla aramda unutamayacağım sevgı bağları oluştu Çok ılgınç Prof Henatsch enstıtu dırektörü olduğu ve öncelerı çok sert bır hoca.olarak davrandığımı bildığı halde kendı kanısını en son söylemıştı Türkiye'ye dönuş şeklı konusunda eşınv le anlaşamadık O uçakla dönd J Ben ıse gene bır seruvene gırerek ıkıncı Mercedes arabam ılo donmeye karar verdım Uykusuz ve tehlıkelerle dolu dört gece sonra Ankara ya vardım Sabahın dördu ıdı Uyuyan polıslerı uyandırdım Evı buldum Benımle bırlıkte kımse uyumamıştı Herkes tedırgındı Haklıydılar, fakat bu delı ınsanı ben yaratmamıştım Gelecok yazımda sıra Hacettepe Universitesi'nde Turklye'de bılım yapılabılır mı? Yapılırsa, nasıl? 2084