Katalog

Ç O C U K P S İ K O L O J İ S İ Oyunun çocuk yaşamındaki yeri Simgesel oyunun yaşla değişimi, oyunu gellştiren faktörler. Oyunun çocuk gelişimine katkıları. Oyunun çocuklaraher zaman öğrettiği şey mizah duygusunun gelişmesine yardımcı olmasıdır. Prof. Dr. Artin Göncü Unlverslty of lllinols at Chlcago C ocuk oyunları hakkında yapılan araştırmalar son yırmi yıl ıçınde Önemlı bulgular ortaya çıkardılar # Bu yazıda simgesel oyun konusunda bıldıklerımızı özetlemeyı amaçlıyorum Oyunun tanımını ve yaşla nasıl gelıştığını behrledıkten sonra oyunu etkıleyen öğelerı anlatıp çocuk gelişimine katkılarını tartışacağım / t I ' ' ', Simgesel oyunu belırleyen özellık, çocuğun bu etkınhk ıçınde bır şeyı, başka bır şeyı temsıl etmek uzere kullanmasıdır örneğın, bu çocuğun oynarken bır kurşun kalemı şemsıye gıbı kullanması, o oyunu simgesel kılar Hepımızın bıldiğı evcillk oyunu, simgesel oyunun en guzel bır örneğı olarak verılebıhr Böyle bır oyunda çocuk yalnızca nesnelerı değıl kendı kışılığını de geçıcı bır sure ıçın başka kımlıkler altında bır hayal dunyasında yaşatır Simgesel oyun ıçınde gerçeğın anlamı çocuk arzularına gore değışır önce çocuklar dılı bır belırleme aract olarak kullanmaya başlarlar Boş bıberondan sut ıçıyormuş gıbı yapan bır çocuk bunu sözlerıyle de belırler Ayrıca oyun davranışları yalnızca çocuğun kendısıne yönelık degıldır Öreğın, çocuklar bıberonla yalnızca kendılerını değıl bebeklerını ve yetışkınlerı de beslemeye başlarlar Oyunda temsıl edılen şey bır öyku ıçınde yer almaya başlar Örneğın, bır bebeğı beslemek anneçocuk ılışkısını ıçeren bır oyun ıçınde ortaya çıkmaya başlar Oyun akılcılık kazanır Oyun, altın çağına, uç ve beş yaşları arasında ulaşır Bu dönemı belırleyen özellıklerden btrı oyunun artık yaşıt çocuklar arasında yer almasıdır Uç yaşına dek çocuklar ya yetışkınlerle ya da kendı başlarına oynarlarken uç yaşından sonra yaşıtlarıyla oynamayı yeğlerler Okul oncesı dönemde çocuk oyunları artık yalnızca çocukların kendı hayatlarından kaynaklanmaz Çocukların görduklerı ve ışırtıklerı, oyunlarının bır konusu olabılır Bunun ıçın çocukların görduklerı televızyon programları ve duydukları perı masalları onların oyununu etkıleyen önemlı unsurlardır Uç yaşından sonra daha da çok gelışen sımgeleme gucunun en guzel göstergesı, çocukların artık bellı bır nesne veya oyuncağa bağlı kalmadan duşuncelerını temsıl edebılmelerıdır Eğer ılle de bır şey kullanmaları gerekıyorsa, kullanılan şeyin temsıl edılen şeye şekıl olarak benzemesı gerekmez Örneğın, dort yaşındakı bır çocuk evcılık oynamak ıçın ılle de bır bebeğı olsun ıstemeyebılır Bu dönemde herhangı bır nesne bebek yerıne kullanılabılır Hatta, bu yaşta bır çocuk hıçbır şey kullanmadan sankı kucağında bebeğı varmış gıbı yapabılır ğa karton bır kutu daha anlamlı gelebilır Oyunu etkıleyen ıkıncı bır çevre özellığl, çocuğun ıçınde bulunduğu oda veya sınıfın buyukluğudur Odanın buyukluğu arttıkça çocuk oyunları simgesel olmaktan uzaklaşır ve harekethlık kazanır Çocukların buyuyen odayla bırlıkte koşma ve kovalama gıbı etkınlıklerı artar O yuzden çocuk sayısı ve oda buyukluğu çocuktan beklenılen davranış ve eğıtım amacına gore ayarlanmalıdır Çevrenln pslkolojlk özelllklerine gelınce, çocuk oyunlarını etkıleyen bır unsur çocuğun etrafındakı yetışkınlerın çocukla kurdukları ılişkılerdır Bılınmesı gereken bır şey şudur Yetışkınlerın çocuk oyunlarındakı yerı çocuğun yaşına bağlı olarak değışır Bebeklık yıllarında çocuklar yetışkınlerın katkılarından yararlanırlar Örneğın, araştırmalar annelerın çocuğun simgesel oyununa katkıda bulunduklarını ve çocuk>arın böyle bır oyun ılışkısıne gırmekten kaçınmadıklarını göstermıştır Ancak çocukların arkadaşlarıyla ılışkı kurabıldıklerı sırada yetışkınlerın oyun arkadaşlığı çocukların ılle de ıstedıklerı bır şey olmayabılır Hatta kımı zaman yetışkınlerın varlığı çocukların oyununu ketleyebılır Ingıltere'de yapılan araştırmalar anaokul devresınde öğretmenlerın çocukların oyunla Simgesel oyun yaşla nasıl değişir? llk simgesel belırgıler çocuk bır yaşındayken ortaya çıkar Bunlar daha çok çocuğun kendı yaşamından kaynaklanan ve çocuğun kendısıne yönelık davranışlardır Orneğın, bıberonundan sut ıçermış gıbı yapan bır çocuğun davranışı sımgeseldır Bu tur davranışların simgesel ve oyun davranışı olarak adlandırabılmemızın nedenı, bu davranışları çocukların karınları tokken, beslenme ıhtıyaçları olmadığı bır sırada, eğlenmek amacıyla göstermelerınden kaynaklanır Ikı yaş cıvannda simgesel belırleme önemlı değışıklıkler gösterır Her şeyden Oyunun gelişmesini sağlayan öğeler Gelışım farkları çocuklara uygun oyun ortamlarının çocukların yaşına göre değışmesını gerektırır Her şeyden önce çocuğun ıçınde yaşadığı somut ortam çocuğun oyununu etkıleyen bır unsur olarak ortaya çıkar Örneğın, çocuğa verılen oyuncakla oyun bıçımı arasında kuvvetlı bır ilışkı vardır Çok kuçuk çocuklar ıçın bir kamyon gıbı tasarlanmış oyuncaklar yararlı olabılırken anaokulu yaşındakı çocuklar ıçın herhangı bır amaç ıçın kullanılabılecek malzemeler yararlı olabılır örneğın, ıkı yaşındakı bır çocuk ıçın bır bebek evı yararlı olabılırken beş yaşındakı bır çocu cıksız bır oyun arkadaşı olabılmelerıyle mumkundur Oyun, çocuğun hem bılışsel hem de toplumsal gelişimine önemlı katkılarda bu Oyunun çocuk gelişimine katkıları rına katılmaya çalıştıklarında çocuk oyunlarının son bulduğunu göstermıştır Bu yetışkınlerın çocuklarla oynamamaları gerektığı anlamına gelmez Eğer yetışkınler ancak çocuk ıstedığınde oyuna gırerlerse ve oyunu çocuğun ıstedığı bıçımde yurutebılırlerse o zaman yetışkınler de çocuklarla oynayabılır Yetışkınçocuk oyunun gelışebılmesı yetışkınlerın yapmalunan bır etkınlıktır Bunun temel nedenı oyunun çocuğa kendısının ıstedığı bıçımde bır deneme ortamı yaratmasıdır Oyu nun bılışsel gelışnne olan katkısı bırçok konuda odaklaşır Örneğın oyun çocuğun yaratıcılığının, problem çözme yeteneğınin ve dilının gelişmesine olumlu etkılerde bulunur Bır nesneyı veya kendısıni başka bır şeyı temsıl etmek ıçın kullanmak, çocuğu süreklı bır deneme çabasına sokar Bır kez bır kalemı şemsıye olarak kullanan bır ço cuk, dığerınde eğer bır bez parçasını şem sıye olarak kullanırsa, tarklı nesnelerle farklı şeyler yapmayı öğrenır Bu tur belırleme çabaları oyun dışında yer alırsa gelışmekte olan bır sanatçının ılk eserlerı olarak karşımıza çıkar Oyunun bır çocuğun yaşamına olan en buyuk katkısı çocuğun topiumsallaşmasına yardımcı olmasıdır Bunun bır orneğı oyunun çocuklara arkadaşlarıyla tartışmayı oğretmesıdır Çocuklar oyunlarının her konusunda bırbırlerıyle anlasmadıkları ıçın ortak bır etkınlığın ortaya çıkması anlayış ayrılıklarının ortadan kalkmasını gerektırır Buna ek olarak, oyun çocuğun esnek bır ınsan olmasına yardım eder Arkadaşlarıyla oynadığı surece çocuğun öğreneceğı şey başkalarının ılle de kendısı gıbı duşunmedıklerıdır Arkadaşlarıyla tartışmaya gıren bır çocuk, kımı zaman ne kendı savının ne de arkadaşlarınınkının tek bır doğru olduğunu öğrenır Anlayış farklılıklarını görmek ve onları çözumlemeye çalışmak çocuğun esneklık kazanmasına yardım eder Oyunun, cıddı tartışmalarda çok fazla gundeme gelmeyen ama çocuklara her zaman öğrettiği bır şey mizah duygusunun gelişmesine yardımcı olmasıdır Delıklı bır bezı şemsıye olarak kullanan bır çocuğun, davranışına gosterebıleceğı olası bır tepkı, herhalde yağan hayalı yağmu ra gulmesıdır U