Katalog

ZOMİİ EFSANESİ Sahtekârlık mı, yoksa gerçek mi? Mezardan canlı çıkan zombiler Haitl'de Vodu dininin 'ölü canlıları' olan zombi efsaneslni araştıran Amerlkalı billm adamları llginç bulgularla karşılaştılar. "Zombl"ler, metabolizmayı en alt noktasına düşüren yerel zehirlerle geçici olarak "öldürülüyor" ve sonra mezardan çıkartılıp "köle" olarak mı kullanılıyor? nobotanikçı Vvade Davis tarafından ortaya çıkarıldı Davıs, başlangıçta, geleneklere göre farmakolo)lk erdemierl olan bitkılen incelıyordu Sonra, yerel halkın bunları nasıl kullandığını ve onları bağlayan inançları ögrenmek içın bazı bıtkılere etnolojı yönunden yaklaştı ABD'ye dönüşunde, bunların özelliklerinı ve etkın molekulleri laboratuvar çalışmalarıyla saptadı Daha önceden, bugün klasık tıpta yararlanılan bazı moleküller bu şekılde bulunmuştu llk dogum kontrol hapı, 1941'de Amerıkalı R U S M I Marker tarafından bır Meksıka bıtkısının (Lithoppermum ruderale) kökunden ızole edilen bır bıreşımden elde edıldı Bu köku, yerlı kadınlar yuzyıllardır kullanıyorlardı Iyı bılinen yüksak tanslyon llacı reserpın de, Hıntlı doktorların ve LaS 54 Datura famllyasmdan bir bltklnln Ozu, mezardan çıkısından sonra zomblyi klslllkslztoştlrllmıa bir durumda tutacektır tın Amerıka buyuculerının çok uzun süreden berı bıldıklerı Rauwolfıa serpentına bıtkısinden elde edılmıştı Fakat, reserpının aynı zamanda pslfizml de değıştırdığı fark edıldı Bunun uzerıne akıl hastalıklarının Kemoterapteı öncetennden Mathan Kline, Vbduhun gizemleriyle ılgilendı ve Wade Davis'ı translara neden olan bazı tozların ve karışımların gızemını aydınlatması içın Haiti'ye gönderdi Vodunun tanhıne göz gezdırmeden konuyu incelemek doğru olmaz 17 ve 18 yuzyıl boyunca, Afrikalılan Haltl'y* taşıyan gemıler çoğalmıştı Gemıler, ınsanlarla birlikte onları n geleneklerını de getırdıler Bugun, Haiti törenlerınde bu Afrıka ızlerı çok belırgın otmasına karşın, yıne de farklılıklar vardır örneğın, Hınstıyanlıktan etkılenılmıştır Isa, Meryamana Vbdu tannlanyla kansmaimakta, ama tapınaklarda ve tören şarkılarında bunlara rastlanmaktadır Haıtı geleneklerinin oluşumunda etkısi olan bır unsur da kölellktir 18 yüzyılın sonunda, tarım ışletmelerınden kaçmış kölelerın oluşturduğu önemlı bır dırenış vardı Kaçaklar ormanda yaşıyorlar ve köle olarak kalmış arkadaşları onların gereksınımlerını karşılıyorlardı Bu guçlu bır yapıya sahıp dırenış, kapalı bır toplumda oluştu Beyazlara, onların hayvanlarına ve itaat etmeyen slyah arkadaşlarına karşı en urkutucu sılahları zshlrdl. Eylem bıçımlerı, kendılerıne bağlı arkadaşlarını tarım ışletmelerıne ve hatta kentlere sızdırmaktı Bu örgutlenme, ıktıdarın sıyahların elıne geçmesını sağlayan ToussaıntLouverture tarafından yönetılen ayaklanmanın başarılı olmasında önemlı rol oynadı Haitı, sıyah bır ulkedır, baskıcı beyazlara karşı savaşmak gerekmese de gızlilık alışkanlıkları ve zehırın gucu etkısını sürdürdu ne karşın, ınancın ve tapınmanın konusu 'loa'lardır Sayıları çok fazladır "Klasik" lotf ların dışında, her tapınağın kendıne aıt loaları olabılır, bazı durumlarda, ölülerın ruhlan da loalara dönuşurler Loalar, bazen "gızem" olarak adlandırılan tanrılar ya da ruhlardır Loalar ikı gruba ayrılırlar lyilikısterler ve kötuculler Kotucullerden bazıları çok korkunçtur Hedıyeler, adaklar vererek ve tapınaklarda çeşıtlı törenler yapılarak iyılıkısterlerın dostluğu kazanılır, kotucullerden korunulunurTörenlerın amacı, loaların ne ıstedıklerını öğrenmek ve onlardan ıstenılenı ıletmektır Tapınma törenlerı, yinelenen sozlerden oluşan şarkıları, buyuleyicl ve gıttıkçe şıddetlenen davul ritmıyle dansları ıçerır Bu, loa, topluluğun bır ya da bırçok uyesıne sahıp oluncaya kadar surer Sahıp olunan kışı, loanın bındığı "at" olarak adlandırılır Seçılen kişı, "kendıne bınılmesıni" gecıktırırse, hun Çeviri: Murat Arın H altl'defei'\todu dlnının ölücanlıları zombllerin var olmadıkları, IjorkutI M amaçlı bır söylenceden ıleri geldlklerı sanılıyordu, fakat Amerıkalı genç bir bilim adamının etnolojı ve toksiloji tezı bu ölücanlıların gerçekten yaşadıklarını doğruluyor Yıne de bazı araştırmacılar, delillğin ve batıl ıtıkatların zombilerı açıklamaya yeterli olacağını belırtıyoriar Dirilen ölü 1962 ılkbaharında, 40 yaşındaki Narcisse Claırvıus, Portau Prlnce'deki (Haiti) Albert Schweltzer Hastanesı'nın acıl bakım servısine kabul edıldı Hasta yuksek ateş, genel kırıklık, ağrılar ve kan tukurmeklen yakınıyordu 2 mayısta, bırı Amerıkalı ıkı doktor ölumunu onayladılar Aılesı geldı Ceset soğuk odaya konuldu Ertesi gun, Narclsse köyündeki mezarlığa gömüldu 18 yıl sonra, bır adam kız kardeşı Angelına'ya geldı ve Narcisse olduğunu söyledı Bir zombi olmustu, yanı \todu mrtoloıısıne göre bir ölücanlı. Aılesı onu tanıdı, fakat kabul etmedi Durumu, hastaneye yatırılmasını gerektırıyordu ölum belgesı ıkı doktor tarafından ımzalanmış ve gömulmuş bu adam nasıl 18 yıl sonra canlı olabılırdı9 Narcisse açıkladı Toprakların paylaşılması konusunda kardeşlerlyle bırçok anlaşmazlığı vardı Kardeşlerı onun hesabını görmek ıçın bır 'bokor'a (buyucuye) gıtmışlerdı Gömuluşu sırasında soylenenlerı duyduğunu anımsıyordu Tabutunun ustune duşen toprağın sesını de duymuştu Kımıldayamıyordu fakat korkmuyordu da Mezarının ustunde uçuyormuş gıbi hıssedıyordu Mezardan çıkarıldığında dövulmuş, sonra köle olarak ulkenın kuzeyıne gönderılmıştı Burada otekı zombılerle bırlıkte çalışmıştı Sonra bır ayaklanma olmuş, zorrjbilenn reısi öldurulmuş ve köleler kaçmıştı Claırvıus kurtulduktan sonra adada dolanmıştı Bır gun, sadyodan onu bokora satan kardeşınln olduğunu öğrendı, o zaman, köyune döndu (Bu arada, bugun elektroensefalogram ve elektrokardıyogramın kuşkuya yer vermeyecek bıçımde ölumun belırlenmesıne olanak sağladığını belırtmek gerekıyor " • Haıtı efsanelerının ölücanlılarının gerçek olduklarını kanrtlayan bu olay, Amerıkalı et Vodunun tarihi gan (Vodu dın adamı) ruhu çağırır, bu kışi Zombi, tetrodotoksin tçeren bir tozla görünuşte ölü durumuna gelır Bu zehır, Japonların severek yedığı tugu (deniz kirplsi) balığında da bulunmakta Vodu Inancı: Loalar Vodu inançları, Batılılar ıçın çok karmaşık gelebılır Şarkılarda tanrıdan soz edılmesı nın önünde onun gözlerıne kenetlenerek dans eder ve hıpnozcularınkıne benzer hareketler yapar Sahıp olunan kışinın transa gaçişl, bazen ısterı krızıne kadar gıdebılecek farklı davranışlarla sergılenır Bu bırıncı dönem tamamlandığında loa sahıp olduğu kışinın ıçıne gırmıştır Loaya dönüşen kışı, bır odaya ruhunun öznıtelıklennı aramaya gıder, her loanın, kendıne aıt öznıtelıklerı vardır Gıysıler, şapkalar, eşarplar, kılıçlar pıpo, vb yanı sıra konuşma, hareket etme davranma bıçımlerı Böylece, ınsanloa geri döner ve ruhunun rolune tamamen gırmış gözukur örneğın, loa Damballahvvedo (tanrıyılan) ıse, ınsanloa yerde surunur, ıslık çalar gıbı konuşur Bu seanslar sırasında loalar ne ıstedıklerını soylerler, bu aynı zamanda onlara soru sorulması ve onlara hedıyeler sunulması ıçın de uygun zamandır Hunganlar, bazen anlaşılması zor olan sözlerı çevırirler Bırkaç dakı