Katalog

Jean Michel Cousteau Mors balığı dişi: Çağdaş günahlar, gelenekle bağdaşmıyor Eskimolar yaşam tarzlarını değiştirdikçe, ğeçim kaynakları olan mors balıklarını daha çok avlamaya başladılar... İllegal ticaret başlayınca mors kafaları testereyle kesllip gövdeler ortada bırakılmaya başlandı... G emimiz Alcyone, sert rüzgârın altında Bering Denizi'ni geçerek Round Island'a doğru yol alıyordu. Round Island, Paslflk mors balıklarının Kuzey okyanuslarındaki en büyük toplanma yeridir. Alaska eyaletinin yabani hayvan sığınağının kayalıkları boyunca 12 bini aşkın erkek mors sere serpe yatmakta, meşinleşmiş kahverengi suratlarımn ortasında uzun fıldişleri bembeyaz parlamakta. ABD deniz memelilerini koruma yasası uyarınca mors balıklarını sadece Eskimolar avlayabilir, hayvanın hiçbir kısmı ziyan edilemez ki bu hüküm, Eskimoların geleneksel inanç ve âdetlerj ile tam uyum içindedir. Sadece yerli Eskimo halkı, işlenmemiş mors fildişine sahip olabilir. Ve yasal olarak satışa çıKârılabilen yegâne mors fildişi, işlenmiş olanıdır. işlenmemiş ham mors fildişi ticareti herkese yasaktır. Ne var ki mors balıkları, bu yasanın kaleme alındığı 1970 başlarında kimsenin aklına bile gelmeyen birtakım baskıların tehdidi altındadır, örneğin yerel kültürün dış etkilere açıklığı ve dış etkiler tarafından zedelenebilirliği gibi ki buna uyuşturucu ticareti de dahildir. Daha şimdiden Eskimotarın uyuşturucu karşılığında ham mors fildişi ticareti yaptıklarına dair raporlar var. Nitekim son zamanlarda Alaska'da kokain ve marihuana karşılığında illegal olarak mors fildişi alımsatımına karışanlar tutuklandı. Bildirildiğine göre 800 dolar değerinde dişleriyle birlikte tek bir mors kafatası, altı marihuana sigarası karşılığında satılmış; on mors kafatası ise bir ons'luk marihuana ediyor. Oaha da korkuncu, mors kafaları bir testereyle kesilip cesetler öylece başsız olarak ortada bırakılmış bu, sadece hayvanların yaşamını yok etmekle kalmıyor, ziyan ve Israfa karşı bütün hukuk ve gelenek kurallarını da çiğniyor. Bering Denizi'nin ücra köylerinde mors fildişi oymacılığı Eskimolartn geleneksel sanatlanndandır, aynı şekılde mors balığı avcılığı da geleneksel bir geçim kaynağı. Yüzyıllar boyunca mors, sayısız hayatî ürün sağlamıştır: Yemek için et, hem giymek hem de kayıkları kaplamak için post, yakmak için yağ, hatta yağmurluk yapmak için bağırsak dokusu. Ve elbette alet ve silah yapımı için de fildişi... Yasadışı yollardan mors balığı dişlelde etme hırsı gitgide artacağa benziyor. Yok olma Tehdidi Altındaki Türlerin Uluslararası Ticaretine Ilişkin Konvansiyon'da imzası bulunah ülkeler, Afrika fildişi ticaretini yasaklama eğilimi içindeler. Her ne kadar Eskimo mors fildişi oyma ustaları, morsbalıklarının böyle vahşice yok edilmesine karşı iseler de sorunu denetim altına alma çabalarının kendi geleneksel avlanma ve oymacılık haklarını da kısıtlamasından çekiniyorlar. Onlar için mors balıkları, Yasakları delenler Round Island çevreslnde mors balıkları... sadece sağladığı ürünler bakımından değil, oymacılık sayesinde kazanılan nakit para bakımından da kritik bir kaynaktır. Issız Little Diomede Island Adası'nda* yaşayan Eskimo avcı ve oyma ustası John lyapana bana şunları söyledi: "Blz dokuz ayda belki 150 bln dolar deuerlnde mors flldlsl Isllyoruz. Dükkftndakl şu flldlsl oymalan görüyor musun? iste onlar blzlm ekmek paramız." Her yıl Eskimolar aşağı yukarı 1700 mors balığı avlarlar, Alaska Balıkçılık ve Avcılık. Dairesi bültenine göre. Bir o kadar mors da avcılar tarafından öldürülür ya da yaralanır, ne ki buz gibi sularda yitip gider. Demek ki Alaska Eskimoları tarafından yılda aşağı yukarı 3400 kadar mors balığı öldürülmektedir. Eskiden Eskimolar morsları zıpkınla avlarlardı, zıpkının ucu sivriltilmiş mors fildişinden yapılırdı. Bugün ise mors balıkları esas olarak tüfekle avlanıyor. Hatta bazı yasadışı avcıların fildişi karşılığında tüfek aldıkları biliniyor, daha fazla fildişi elde etmek için daha fazla mors vurmak amacıyla. Ziyaret ettiğim Eskimo köylerinin çoğunda genç insanların bir yanda atalarının dünyası ile öte yanda modern yaşam biçimleri arasında sallantıda kaldıklarını gördüm. Modern yaşam biçimleri, kuşkusuz uyuşturucu ve kolay yoldan para kazanma yöntemlerini de içeriyor. Geleneksel kültür, televizyona, video oyunlarına, son moda jeanlere, alkole ve can sıkıntısına karşı ayakta kalmaya çalışıyor. Little Diomede Adası'nda yaşlı bir adamın bir umiak inşa edişini seyrettim. Umiak, bir Viking gemisi kadar denizci bir kayıktır, mors derisınden yapılır. Yaşlı ustanın çevresinde çocuklar basketbol oynuyorlardı, yapılan işin farkında bile değillerdi. Ustanın becerisi de kendisiyle birlikte ölecek dıye düşündüm, çünkü gençler bu beceriyi öğrenmek için hiçbir neden görmüyorlar. Elbette bu koşullar altında yasadışı mors fildişi ticareti gelişir. Bu ise sadece doğal yaşam açısından değil, fakat Eskimolar ve hepimiz açısından bir trajedi olacağa benziyor; Afrika'daki fildişi kanalı kapanıp yerine Alaska'da yeni bir mors fildişi kanalının açılması insanlara hayır getirmeyecektir. Not: Cousteau, bir gezi nedeniyie bu haftaki yaziBinı yazamamıştır. Bu nedenle, Cousteau'nun ekim 89'da yazdığı mors balıkları yazısını yayımlamak zorunda kaldık. Eskimoların ekmek parası Yağmurluk bile yapıhyor Eskimolarda değlşlm 11