Katalog

DERMATOLOJİ SAĞİIK 60 soru 60 yanıt: Güneş ve sağlık 2. Molanin nedlr? Cildın "doğal suzgecı"dır Melanosıt denen ust derı hucrelerı tarafından üretılır Derının kendı doğal rengı ve guneş altında bronzlaşma derecesı, organızmanın kendını yöneten, soya ve kalıtsal kurallara bağlı urelılen melanının mıktarı ve nıtelığınden kaynaklanır Melanın ışınları suzer, etkısız kılar 3. Ultravlyole(mor ötesi) ısınlar nedlr? Giıneşton yeryuzune ulaşan tum ışınların % 10'unu temsıl eder Bu ışınların dalga uzunlukları 280 ıla 400 * nanometre (metrenın mılyarda tnrı) arasındadır Guneş, elektromanyetık enerjl yuklu parçacıkların (ışıközu) meydana getırdığı buyuk bır bıleşımie bızlerı düzenlı bıçımde etkısı altında tutar Bu enerjının derı molekullerı tarafından emılmesi durumunda cıltte kızarıklık şeklınde ortaya çıkan "fotoblyolojlk" bır olay gerçekleşır Derı tarafından emılen mor ötesı ışınlar organızmanın tepkisinı vorırken, dlğertür ışınlar bu tür bır rol ustlenmez 4. Bronzlaşmanın koruyucu rolü ne zaman etkllldlr? "Koruyucu yond» bronzlaşma" dOzenll olarak yanan kışıyı ıfade eder Bu noktada melanın pıgmentı bol mıktarda üretılır Açık tenlı ve çıllı kışilerde koruyucu bır ışlevden yoksun melanın uretımı söz konusudur 5. "Hızlı yanmak ve geç yanmak" arasında temel fark nedlr? Hızlı yanmak, hıçbır koruyucu ışlev üstlenmez, geç yanmak ustlenır Hızlı yanan kışıde bronz cılt bırkaç saat kalıctdır Yenı bır melanın uretımı söz konusu değıldır Ikincisınde bronz ten guneşlenılen süreden 72 saat sonra ortaya çıkar Mor ötesı A ve B ışınlarının anında etkınlığı ve yenı bır melanin üretimıne bağlıdır 6. A tipl mor ötesl ışınlarla, B tlpl mor ötesl laınlar arasında temel fark nedlr? B tıpı mor otesı ışınlar, daha fazla enerjı yuklu, ust denyı geçmeyen "orta dalgalı" ışınlardır Bu ışınlar derıde kızarıklıklar ve yanıklara neden olur A tıpı mor ötesı ışınlar 320400 nanometre arasında değışen "uzun dalgalı" ışınlardır B tıpı ışınlara oranla daha az enerji yuklu ve zayıf ışınlardır, ancak nıcel yönden daha fazladırlar Yıl boyunca ışıkta mevcut bu ışınlar bulutları aşarak cıldın dennlıklerıne nufuz eder Derıde kızarıklıklara neden olmasalar da derının en altta yer alan kalın tabakasındakı dokulara zarar verırler Hızlı bır bıçımde yanmayı sağladıkları doğrudur, ama öte yandan dennın esneklığinı yıtırerek erken yaşlanmasına ve cıltte kırışıklıklara neden olurlar 7. Günesln g«nel olarak cllt ünrlndekl zararlı etkllerl nelerdir? Guneş ışınları enerjı yuklu ışıközlerınden meydana gelır Eğer bu enerji, duyarlı cıltlerın etkısı altında, görevlerı bu ışınları suzmek olan molekuller tarafından emılmezse bır dızı olumsuz gelışıme neden olur Ust derı hucrelerının çekırdeğı, alt derıdekı damarlar, hücreler ve lıfler zarar gorur Langerhans hucrelerı ve melanosıtler çoğalır 8. Derlnln guneşln etkllerlne karsı melanin dışında savunma yöntemlerl var mr? Melanın en etkılı savunma yöntemıdır Bununla birlıkte guneşın olumsuz etkılerı altındakı derı bır dığer savunma yöntemınden de yararlanır Uretılen melanın mıktarı ne kadar kuçukse kornea tabakası o oranda buyuk mıktarda sıkışır Sonuçta deride tüylenme Baştarafı 1. Sayfada 200 250 300 AIX öerı Işın saçan enerjinin deri tarafından emilmesi Mor6tesı ışınların den ıçme nüfuz etme ye'eneklerı bunlann dalga uzunlukları ıle bağlantılıdır Kısa dalga ışınlar 200209 nanometre kornea tabakasını çok guç aşar 290320 dalga uzunluğundakl orta dalga ışınlar ust ve alt derı arasındakı sınıra değln ulaşır 320400 dalga uzunluğundaki uzun dalga ışınlar ıse alt denye dek ulaşır 700 nanometre uzennde (kızılarası ışınların mlnlmum yüksekllgı) her tur ışın hıçbır guçlukle karşılasmadan geçer gözlenlr (dışan karşı kalkan görevı görür) 9. Sdz konusu savunma yöntemlerlnln varltğına karsın nlçin dermatologlar güneslenme karşMinda sürekli öğüt vermekten kaçınmazlar? Çünku bılınçsız ve uzun sürelı guneşlenmeler (özellıkle duyarlı ciltler açısından) derının erken yaşlanmasına neden olabıleceği gıbı kanser ya da kanser öncesı epıtelyum tumörlerın oluşumuna da neden olabılır Koyu cıltlılerde hıçbır zaman epıtelyum tumörlerının gelışmesı tehlıkesı soz konusu değıldır Ancak sarışın ve kızıllar Için aynı şey soylenemez 10. Güneş klmln dostu? Guneş, ışınlarından bılınçlı bıçimde yararlanabılen, dengesız yanmaktan kaçınan, genetık,kalıtsal ya da ırksal edınımlerıne koşut olarak bol mıktarda melanın uretebılen.kısaca doğaya karşı gelmeyenlerın dostudur Ayrıca ışınlar, psışık ve Iç salgı bezlerının denge duzenlerınde önemlı rol oynar 11. Guneş kimin düşmanıdır? Guneş ışınları altında organızması yeterlı mıktarda melanın uretemeyen, sarışın ve kızılların, bronzlaşmak uğruna saatlerce kımıldamadan yatan, mor ötesı ışınlara karşı duyarlı bır cılde sahıp olanların duşmanıdır 12. Cllt kızarıklığı nedlr? Mor ötesı ışınların etkısınde kalan derınin verdığı ılk tepkı cıltte gozlenen kızarıklıktır Derının kendı doğal rengıne göre az çok belırgındır örneğın esmerlerde de cılt kızarıklığı olabılır ancak çıplak gözle seçılemez Cılt kızarıklığının oluşumunda alt derıde yer alan küçuk kılcal damarların genleşmesıne koşut bazı bıyokımyasal olaylar etkılıdır 13. Güneşlenme surecinde geçllen dlğer zorunlu asamalar hangllerldlr? Başlangıç aşamasında cıltte kızarıklık ve ödem gozlenır Bunlara koşut olaral acı hıssı duyulur Ancak cılt hemen onarıcı mekanızmalarını devreye sokar (Derl hücrelen uygun bır bıçimde toplanır) Koruyucu mekanızmalar da harekete geçer (Kornea tabakası yoğunlaşır ve melanın uretımı başlar) Cılttekı kızarıklık çok yoğun ıse bırıncı ya da ıkınci derece bır yanıktan söz edılebılır Şıddetlı yanıklar genel olarak dennın soyulmasıyla sonuçlanır 14. Uzun aürell v* korunmasız yanmalar ne tür sonuçlar verir? Yıllar boyu guneş ışınlarının etkısınde kalmak her şeyden önce cildın erken ve zamansız bır bıçımde zedelenmesıne neden olur Kışının bulunduğu ortamlara göre ışınların etkılerı bıyokımyasal, mıkroskobık ve çıplak gözle farklı şekıllerde gozlenır örneğın çıftçıler, dağ köylulerı ve denızcılerın genellıkle yüz ve ellerı yanıktır Bu kısımlarda esneklığını yıtıren cılt kırışıklık ve hatlarla çevrılıdır Sarımsı bır renktedır Koyu lekeler göze çarpar Pıgment duzensızlığın sonucu keratimsı, beyaz ve korelmış alanlar yer alır Kışı açık tenli ıse kuçük yaralar açılır Cılt kuru ve buruşuktur 15. Isık yaslanması nedlr? Ingilızce bır terım olan photoagıng, ışıgın etklal altında yaşlanmak anlamına gelıyor Güneş ışığının, cildın erken bıçımde yaşlanmasına neden olan doğal faktörlerın başında geldığı bılınıyor Guneş ışınlarının etkısı altında uzun sure kalan organızmalarda alt derının esnek lıflerı parçalanarak, cılt uzennde kırışıklıklar ve çızgılerın oluşumuna neden oluyor Sonuçta derı gevşeklığını yıtırıyor Photoagıng, cılt uzerındekı koyu lekeler, kırışık ve meşmımsı bır den, soluk bır renk ve alt derının genleşen «ılcal damaıiarıyla da tanımlanıyor 16. Çocuklann clldl günese karsı duyarlı mı? Çocuk cıldı guneş ışınından çok sıcağa duyariıdır Çünkü çocuklarda, yetışkınlerde göz Üi üen aJtt lenen belırll savunma mekanemaları yetennce gelışmemıştir Bu nedenle anne babalar çocuklarını güneşe azar azar çıkarmalı, özellikle sabah erken ya da öğleden sonraları guneşın battığı saatlerı tercıh etmelıdır Guneş ışınları raşıtızme karşı koruyucu D vıtamininın üretımıne etkıdıklennden küçuklerın ışınlara yetışkınlere oranla daha çok gereksınınv leri vardır 17. Ozonda açılan dellğln gün«f ısınlannı daha da zararlı kıldıgı dogru mu? Ozon kusağı bizler açısından çok önemlı Çünkü C tıpi mor ötesı kısa dalgalı ışınların dünyamıza ulasmasını önlüyor Bu ışınların insan cıldıne çok zararlı oldukları bılınıyor Enerjı yüklu bu ışınlar "mıkrop kırıcı ışınlar" olarak da tanınıyor Çunku tek hucrelı organizmaların ölümune neden oluyorlar Deniz seviyesınden yüksek dağlık bölgelerde etkılerı daha da bellrgın bıçımde hıssedılıyor. 18. Günasin benleri çogalttığı doğru mu? Mor ötesl ışınların koruyucu bronzlaştırıcı "melanın" pıgmentının uremesınde rol oynadığını görduk, ancak ışınların melanın hucrelerlnın çoğalmasında herhangı bır etkısı söz konusu değıl Benler doğrudan melancsttlerın bırıkımlerıne koşut ureyen oluşumlar, melanın pıgmentı ıle hıçbır bağları yok Böylece guneşın benlerın mıktarları uzennde herhangı bır etkısı de söz konusu değıl Cılt uzerındekı koyu lekelerın guneşın etkısı ile çoğaldığı bılınıyor Genetık olarak cıltte mevcut benler uzennde guneş etkısı yalnız Lütfen sayfayı çevlrlniz "Photoaglng" ya da guneş ışınlarının neden olduğu cılt yaslanması özelllkle melanin pıgmentını yetennce uretemeyen, uzun yıllar güneş ışınlannın dik geldığı saatlerde, korumasız ve uzun sure güneşlenenlerde gözlenlyor Sarımtrak bır renk alan yuzde kmşıklıklar ve yuzeye yakın kesımlerde genleşen kılcal damarlar göze çarpıyor Hucre yenılenmesı yavaşlarken kuçuk lekeler belınyor.