Katalog

ÇÖP TEKNOLO J İ S İ Atıkların yeniden kullanımı Çevremizde çöp dağlarının giderek büyümesi istenmiyorsa, yeni geliştirjlen maddenin, görevi bittikten sonra ne olacağı baştan düşünülmeli. tıkların yeniden çevrimi ve onlardan yararlanma anlamına gelen Recycling (risaykling) "işin sonunu baştan düşünmek" sayılır: Yeni bir malzeme geliştirilirken söz konusu malzemenin görevi bittikten sonra ne olacağı baştan düşünülmeli ve malzeme buna göre geliştirilmeli. Böyleceçöp dağlarının giderek büyümesinden kurtulabiliriz. Çağdaş yüksek nitelikli malzemeler endüstrinin yeni gözdeleri oldu: Hafif oto karoseri, aleve çok dayanıkh seramikler, iletişimde kullanılan cam lifler, sağlam yapay malzemeler... Bunların tümü gelecekte teknolojinin vazgeçemeyeceği maddeler. Ne var ki yeni malzemelerin yeniden çevrimi risaykling konusunda kafa yoran araştırmalar henüz yapılmıyor. Yeni malzemelerin gelecekte başa çıkılması güç çöp dağları oluşturacağından korkanlar çoğalıyor. Sözkonusu malzemelerin yeniden değerlendirilmesine ılişkın çalışmaların olmayışı çevre uzmanlarına göre tam anlamıyla bir araştırma gediği. Geleneksel atıklar olan eski cam, eski kâğıt ve metaller uzun süredir yeniden çevrime girdi. Bunların yeniden değerlendirılmesi bugün teknik sorun yaratmıyor. Sözgelimi 1 ton yeni çeliğin 400 kilosu hurda malzemeden elde edilmekte. Özellikle otomobil hurda A larında risaykling iyi çalışıyor. Metallerin yüzde 100'e yakını yeniden dolaşıma giriyor. Ancak otomobillerde gün geçtikçe daha yüksek oranda kullanılan metal harici yapay malzemelerin akıbeti konusunda yeniden değerlendirme uzmanları kafa patlatıyorlar. Bu yüzden yeniden değerlendirme uzmanları otomobil üreticilerinden demonte edilebilir, yani hurdaya çıkmadan önce kolayca sökülebilir parçaları olan otolar üretmelerini istiyor. Taşıtların demontaja elverişli yapımıyla hurda otomobillerde metal dışı malzemenin değerlendırilmesi kolaylaşacak. Çevrime sokulma işlemleri Söz konusu malzemenin yeniden çevrime sokulması için halen birkaç işlem mevcut. Bunlardan biri, altmışlı yıllarda geliştirilen pirollz Ifleml: Piroliz yönteminde hurda plastık malzeme oksijensiz ortamda 600 ıle 850 derece santigrada ısıtılarak petrokimya ürünlerine dönüşturulüyor. Bu ürünler toluol, benzen gibi yeniden kimyasal hammadde olarak kullanılabilen türden. Ayrıca metan, hidrojen, etilen gibi gazlar açığa çıkıyor. Başka bir yöntem hidroliz. Hidrolizde atık maddeler 200 ıle 300 santigrad derecede su ile asit veya baz ilavesiyle temel yapı taşlarma parçalanmakta. Hidroliz yönteminde polimer yapısı pirolizde olduğu gibi tümüyle bozulmuyor. Bu nedenle sonuçta artık maddeyle aynı tipte polimerler ortaya çıkmakta. özellikle polyamid, poliüretan ve polyster hidrolizin ürünleri arasında. Alkollz yöntemi de hidrolize benziyor, yalnız ortama su yerine alkol ilave ediliyor. Her üç yöntemin zayıf noktası, bunların henüz ekonomlk yönden verimsiz olmalan. Her risaykling işleminin asıl hedefi atıkları alabildiğince verimli biçimde değerlendirmek. Bazı uzmanlara göre atıkların kimyasal işleme tabi tutulmadan dogrudan erıtılmesi daha verimli. Bütün "termoplastlar" fiziksel risayklinge elverişli maddeler. Termoplastlar, Isminden anlaşılacağı gibi ısıtmayla bozulmadan eriyor. Basit termoplastlar 200 derece santigrad sıcaklıkta eriyerek yeni ürüne dönüşüyor. Termoplastlardan farklı üç boyutlu bir şebeke yapısına sahip, yüksek ısıya dayanıkh, sağlam makromoleküllerden oluşan duroplastlar ise eridiklerinde bozunuyor. Bu yüzden duroplastlar ısıtmayla risayklinge elverişli değil. Sıvı kriSt tal polimerleri (LCP) adı verilen ileri teknoloji ürünü yeni malzeme grubu, duroplastların tersine, ısıtmayla yeniden çevrime elverişli. Seramik malzemenin yeniden çevrimi, plastikler kadar sorunsuz değil, çünkü seramikler kimyasal reaksiyonlara karşı olağanüstü dayanıkh. Sekiz harta on farklı metalden oluşan alaşımlar da yeniden çevrimde sorun yaratıyor. (Bild der VVİmenschaft 5/1990) Hidroliz yöntemi Havalandırma Havalnndırma Piroliz Yöntemi Soğutma Ufalanmış plastik \ / İşlem enerjisinin değerlendirilmesi Isıtma gazı: % 40 metan % 34 eten % 9 propen transport hattı 1000 kg atık plastik, oto lastikleri MM'M'M'M'M Gaz ürünlerl Hidroliz yönteminde malzemeler yapı taşlarma parçalanır. Sıvı ürünler Ufalama 78 Hidroliz Yeniden işleme Yeniden işleme Aromatik hidrokarbonlar % % % % 50 benzen 1015 toluen 510 naftalin 30 ağır aromatik hidrokarbon 480 kg