Katalog

NLAR D Ü N Y A S I Burunlu maymunlartn yalnız erkeklerlnin kocaman. garip bir burnu var. Dlşıler ve genç erkekler ise küçük hapburunlara sahipler. Erkek maymunun burnu ne kadar büyük olursa oluşturduğu harem ' deı ıo kadar büyük oluşuyor. Burunlu maymun Bomeo'nun 7/7// hayvanı olarak kabul pdiliyor, çünkü Borneo \dası dışında dünyanın piçbir yerinde bulunmuyor. linde yaşıyorlar ve çığlıklarıyla birbirlerini yerden ya da havadan gelen düşmana karşı uyarıyorlar. Burunlu maynuınlar 810 maymunluk küçük sürüler halinde yaşıyorlar. Bu sürülerden bir kısmı güçlü bir erkek maymun, haremı ve yavru maymunlardan oluşuyor. Kendı besınlerini bulabilecek kadar büyüyen erkek maymunlar ise güçlü erkek maymun tarafından sürüden kovuluyorlar ve kendi aralarında bir sürü oluşturuyorlar. Erkek maymun hem sürüyü bir arada tutmaya çalışıyor hem de düşmanlara karşı koruyor. Burunlu maymunların haremlerini nasıl olusturdukları pek bilinmiyor, ama bu konudaki en Freudyen açıklama, burnu en büyük olan maymunların dişi maymunlar tarafından tercih ediliyor olduğu. Evrimin burunlu maymunlara bu burnu neden bahşettiği konusunda değişik teoriler var. Etle beslenmedikleri için burnun koku fonksiyonu açısından önem taşıdığı düşünülmüyor. En akla yatkın teori ise gene Freudyen bir evrim teorisi. Dişiler büyük burunlu maymunları tercih ettikleri için bu maymunlar daha çok yavru sahibi oluyorlar Bu da, burnun büyüklüğünü belirleyen genlerın bir sonraki kuşağa geçerek süreklilik kazanmasına neden oluyor. Burunlu maymunlar 1978 yılında IUCN (International Union for Conservation of Nature) tarafından soyu tehdit edilen hayvan sınıfına alınmış ve sayıları gıderek azalıyor. Bunun bir nedenı, yağmur ormanlarının yok edilmesi. Ayrıca kıyıdaki ağaçlarda sallanarak uyuyan burunlu maymunlar, "spor" amacıyla hayvanları öldürenler (avcılık sporu) ıçin çok rahat bir hedef oluşturuyorlar. Soylannın tükenmesınin en ilginç nedenlerinden birısı ise sosyal yapılarının harem tarzında olması. Genlerın tek bir erkekten kaynaklanarak diğer kuşaklara geçmesi nedeniyle bu hayvanlarda gen çeşitlilıği fazla değil. Bu da gen bozukluklarının kuşaktan kusağa aktarılmasına neden oluyor. Bir kaç kuşak içinde fark edilemeyen gen bozuklukları kuşaktan kuşağa aktarıldıkça önem kazanıyor ve bu değişikliklerin bir kısmı yaşamla bağdaşmaz bir hale geliyor Kocaman karınlı, kocaman burunlu bu maymunların melankolik bağrışları Borneo1 da henüz hâlâ duyulabılıyor, ama kelaynaklar, carretalar gibi bunları da bilinmeyen bir gelecek bekliyor. Burun niçin büyük? Büyük burnun zaferi... 'Orang Belanda" erkek maymunlarının kocaman kırmızı burunlarına açıklama: Dlşiler büyük burunlu maymunu tercih edince, evrim sürecinde onlar hayatta kalmış... Zeynep Tümer orneo'nun henüz yok edilememiş yağmur ormanları bütün diğer seslerı bastıran derin melankolik bir bağırtıya sık sık tanık olurlar. Bu sesi duyunca insan ister ıstemez olağandışı bir yaratığı hayal ediyor. Ancak bu sesın sahibı bir maymun, diğer maymunlardan en büyük farkı ise kocaman burnu. Burunlu maymun, sadece 735.000 km yüzölçümüyle dünyanın üçüncü büyük adası olan Borneo'da bulunuyd Bugün soyu tükenmek üzere olan burunlu maymunların fıziksel olarak dikkat çekenleri erkekler. Kocaman 'e aşağı sarkık kırmızı burnu ve kocaman karnı nedeniyle yerliler bu maymuna "orang belanda" adını vermişler. Orang belanda, yerli dılınde Hollandalı anlamına gelıyor ve yerlilerın sömürgecilen nasıl gördüklerinin iyi bir örneği. Burunlu maymunların dişileri ve tüm yavruları ise normal maymun görünümündeler. 4 Küçük karınları ve hapburunları var. Görü B nüm dışında cüsse açısından da dişilerle er . kekler arasındaki fark büyük. Dişiler ortalama 10 kg iken erkekler bunun ıki katı ağırlıkta. Hatta 25 kg ağırlıkta olanlarına bile rastlanıyor. Burunlu maymunlar eski dünya maymunlarının (Asya ve Avrupa'da yaşayan maymunlar) yaprak yıyenler famılyasına (Colobınae) aitler. Bunların en büyük özelliklerı çenelerinin altında besini öğütmeye ve saklamaya yarayan büyük torbaların olması. Burunlu maymunlarda bu torbanın görevıni son derece büyük ve bölmeli bir mide yerine getiriyor. Gevış getiren hayvanlarınkıni andıran bu mide besini depolamaya da yarıyor. Bir diğer özellikleri de kalın bağırsaklarının, vejetaryen yaşantılarıyla uyumlu bir biçimde son derece geniş olması. Burunlu maymunlar esas olarak mangrove ağacının yapraklarıyla besleniyor. Bu ağaçların selulozu bol yapraklarını öğütmek için midede bazı mikroorganizmalar yaşıyor. Bu şekilde maymunun karbonhıdrat ihtıyacını karşılamasını sağlayan mikroorganizmalar aynı zamanda bıtkılerdeki zehırlı maddeleri yok etmeye yarayan enzimler de salgılıyor. Maymunlar protein ıhtıyaçlarını ise gene bu organızmalann urettıkleri aminoasıtlerden karşılıyor. Burunlu maymunların yaklaşık 9 km 2 büyüklüğünde bir beslenme alanları, başka bir deyışle evleri var ve bu, Asya maymunları ıçin oldukça buyük bir alan sayılıyor. Gündüzlerini beslenmekle geçiren bu hayvanlar, gecelerı nehır kıyılarındakı ağaçların tepelerınde uyuyorlar. Bu sayede bir tehlike anında suya atlayıp kaçabiliyorlar. Burunlu maymunlar son derece iyi yüzücüler, ama suda tımsahlara karşı torunmasız oldukları için zorda kalmadıkça suya girmemeyı yeğliyorlar. Burunlu maymunların insanlar dışında fazla düşmanları yok. En önemli düşmanları ağaç leoparlan. Ancak bunlar balta girmemiş mangrove ormanlarında avlanmayı pek sevmedikleri için burunlu maymunlar gündüzlerıni huzur içinde geçırebıliyorlar. Ayrıca toprakta yaşayan kuyruklu makak türünden maymunlarla büyük bir dayanışma ha Haremı beslenirken erkek maymun düzenlı aralıklarla boğuk bir ses çıkartarak sürüyü bir arada tutuyor. Tehlike anında ise bu ses tiz bir çığlık şekllni alarak sürüyü uyanyor. 24