Katalog

EV E K O N O M İ S İ Bİ Lİ M TEST llık suda yıkanan Bu formülleri çamaşırlar tanıyor musunuz? mikroptan arınır mı? Hz. tsmail Murat (A) F = Doç. Dr. Meltem Bayraktar A.ü.zir. Fak. Ev Eko. Y.O. C amaşırın kaynar suda yıkanması hemen hemen gelenek haline gelmiştir. Oysa bugün pamuk, keten gidfdoğal liflerin yanısıra sentetik liflerin kullanımının artması, çamaşırların daha düşük sıcaklıkta yıkanmasını mümkün hale getirmektedir. Günümüzde tüketici, artan enerji maliyetinin dolayısıyla da tasarrufun gerekli olduğunun farkındadır. Evlerdeki enerji tüketiminin % 9'u çamaşır yıkama işlemi için kullanılmakta olup bunun önemli bir bölümü de suyu ısıtmak için harcanır. Buna göre çamaşır yıkanan suyun sıcaklığının düşürülmesi ile enerji tasarrufu sağlanabilir. Son yıllarda bu amaçla birçok ülkede özellıkle düşük sıcaklıkta etkili olan deterjanlar üretilmiştir. Ancak camaşırın düşük sıcaklıktaki suda yıkanması, camaşırın bazı mikro organizmalardan temizlenmesi açısından ne derece etkili olabilmektedir? Çamaşırların yıkama işlemi sonucu dezenfekte olmasında yıkama suyunun sıcaklığı ile deterjanın rolünü araştıran araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalar, su sıcaklığınm düşürülmesinin özel formüllü deterjan kullanılsa bile kirlerin daha az temizlendiği, dezenfeksiyon derecesinin azaldığı ve çamaşırlarda kirlerin birbirle rine bulaşmasının artması gibi sonuçlara neden olduğunu göstermiştir. Araştırmalar, kirli giyeceklerin milyonlarca mikro organizmadan etkilendiğini ve bunların çoğunun potansiyel olarak zararlı olduklarını ve çamaşir yıkama süresi boyunca anlamlı sayıda canlı kaldıklarını göstermiştir. Hatta patojen yapıdaki organizmaların haftalarca yaşayabildikleri ve belirli tipteki enfeksiyonların nedeninin sanitasyon koşullarına uymayan ve bu mikro organizmaları barındıran yataklar ve giyeceklerin olduğu bilinmektedir. Vırüsler, bir dokumadan diğerine çamaşırlar kuru haldeyken geçtiği gibi yıkama sırasında da benzer bulaşma olmaktadır. Bu da özellıkle düşük sıcaklıktaki çamaşır yıkama sırasında gerçekleşmektedir. Ancak çamaşırların mikro organizmalardan temizlenmesinde yalnızca suyun sıcaklığı etkili olmamakta, deterjanın varlığı da önem kazanmaktadır. Çünkü içinde deterjan olmayan sıcak suyun enfekte olan çamaşırlardan çok sayıda mikro organizmayı temizlediği ve bunlann da yıkama suyuna geçtiği görülmektedir. Ayııca durulama ve sıkma sırasında da bu organizmaların atılması işleminin devam ettiği bilinmektedir. Bununla birlikte çok sayıda mikro organizma, enfekte olmuş çamaşırdan diğerlerine transfer olmakta, bu da çamaşır yıkama sırasında karşılıklı kirlenmenin olduğunu göstermektedir. 50°C'deki yıkama suyuna deterjan eklendiğinde, çamaşırların bakterilerden arınması daha iyi olmakta ve dezenfeksiyon daha etkin bir şekilde gerçekleşmektedir. Yine deterjanla 15°C'de yapılan yıkamada kirlerin temizlenmesi, tek başına sıcak su ile (50°C) yıkamaya göre daha fazla olmaktadır. Bu sonuçlar, deterjanın dokumaların mikroplardan arınmasında ve etkisiz hale getirilmesinde önemli rolü olduğunu göstermektedir. Yıkama suyunun sıcaklığının düşük olmasından kaynaklanan bakteriyolojik problemler, kullanılan deterjana bakteriostatik madde eklenmek yoluyla azaltılabilir. içinde bu tür maddelerin bulunduğu yumuşatıcıların kullanılması ya da durulama suyuna dezenfektan eklenmesi, düşük sıcaklıktaki yıkamalarda olumlu sonuç elde edilmesine yardımcı olabilir. KAYNAK: Davis, Sarah, Ainsworth Paul, (1989) The Disintectant Acti of Low Temperature Laundering. Journal of Consumer Studies and Home Economics 13, 6166. r* B) n + u * Sr + Xe + ris CJ N{t) = N o e M D) V = mgh 1 2m 2 a x 3 H) E = mc I) y = mx + b J) D + T » Ho 4 + n K) S = Vaat2 (L) J^ L b* at elki okul sıralarında ezberlemeye çalıştığımız birçok fizik ve matematik formülünü çoktan unuttuk ama evrende olup bitenler bu formüllerin sözünden çıkmıyor. Formüllerle başınız hoş değilse bu testi çözmeyin. Birazcık formül bilmekten zarar gelmez diyorsanız deneyebilirsiniz. Tabloda verdiğimiz formülleri doğru tanımlarıyla eşleştirin. 1. İki cisim arasındaki çekimin ifadesidir. Aşk da bu formüle uyuyor mu bilmiyoruz. Formülde yer alan çekim sabiti. zengin bir ingiliz soylusu Sir Henry Cavendish tarafından hesaplanmıştır. Evrensel çekim yasasırun formülüdür. 2. Gözlük takıyorsantz bu formüiden yararlanıyorsunuz demektir. Aslında bütün optik aletlerde uygulanan bu formülde nesne ve görüntü uzaklıkları yer alıyor Mercek denklemi olarak adlandırıiabilir. 3. Galileo Galileı, Pisa kulesinden aşağı çeşitli cisimleri atarak gerçekleştirdiği serbest deneyleriyle bu formülü bulmuştu. Bilinen bir yükseklikten atılan bir cismin ne kadar zaman sonra yere düşeceğini bu formüiden yararlanarak bulabiliriz. 4. Atom analizlerinin vazgeçilmez denkiemlerinden sayılan bu formül 1926 yılında bulundu. Kuantum mekaniğinin temel denklemlerinden biri. Ünlü atom fizikçisi Schrödinger'in adını taşır. 5. Bu formüle göre birim kütle başına üretilen enerji miktarı, bir kimyasal reaksiyonda, örneğin kömürün yanmasında açığa çıkan enerjiden milyonlarca kat fazladır. Hiroşima'ya atılan atom bombası bu formüle göre patlamıştı. Söz konusu formül bir fizyon reaksiyonunu dile getirir. 6. Fransız askeri mühendisi Coulomb tarafından bulunan formül, aralarında belirli bir uzaklık bulunan, elektrik yüklü çok küçük küreler arasındaki kuvveti hesaplamada kullanılır. Coulomb yasası adıyla bilinir. 7. Analitik geometride bir doğru çizginin denklemidir. Basit görünümüyle hemen dikkati çekiyor. Bu formülü de lise sıralarından tanıyoruz. Kitaplarda doğru denklemi adıyla geçer. 8. Analitik geometride elipsin denklemi. B Gezegenlerin yörüngeleri bu formülü izliyor. 9. Güneşte oluşan pp (protonproton) zinciri reaksiyonlarından. Protonların alfa parçacıklarına dönüşümüyle büyük miktarda enerji açığa çıkıyor. Geleceğin enerji santralları için parlak bir umut olabilir. Formülün anlattığı olay bir füzyon reaksiyonudur. 10. Bu meşhur formülü herhalde bilmeyen yoktur. Çağın en ünlü bilginlerinden biri tarafından ortaya atılan bu denklem kütle, enerji ve ışık hızı arasındaki bağıntıyı gösterir. 11. Potansiyel enerji formülüdür. Formülde kütle, çekim ivmesi ve yükseklik yer alıyor. Pencere önünde duran bir çiçek saksısının sahip olduğu potansiyel enerjiyi bu formülle hesaplayabiliriz. 12. Polanya asıllı ünlü fizik bilgini Madarrfe Curie ve kızı Irene JoliotCurie tarafından geliştirilen bu formül radyoaktif parçacıkların yarı ömrünü bulmada kullanılır. Başlangıçtaki radyoaktif parçacık sayısı bilindiğinde belirli bir zaman sonraki parçacık sayısı formüiden bulunabilir. Radyoaktif bozumun yasası olarak da bilinir.