Katalog

EĞİTİM S O R U N L A R I Eğitimde yaratıcılık, özgünlük vefarklılık Eğitim sistemimizde özgün bireyler yetiştirme yolları nelerdir? Dr. Reşide Kabadayi Ondokuz Mayıs Ünl. öğretlm Üyesi lı yeteneklilerin farklı sınıf ya da programlarda okullaşmasını sağlayan (4) yöneltme; yanlış yönelmeleri düzeltmek için yatay ve dikey geçişlere imkân tanıyan (5) eğitim sisteminin esnekllği gibi yaklaşımlarla da bireyin özgün ve farkh yönlerine hitap edilmeye çalışılmaktadır. Okul içi farklılaşma yaratmanın bir yolu olarak programlara (6) seçlmllk derslerin konul H er birey doğumundan itibaren hazır bulduğu bir kültürel mirası devrahr, bir bakıma belli bir kültürel uyarıcılar sistemi içine düşer. Böylece, birey hem kendiliğinden hem de kasıtlı kültürlenme (eğitim) yolu ile hazır aletlere konarken bir yandan da çeşitli yönlerde gelişme imkânlarını yitirir. (Ertürk, 1972, s.5) Üstelik, eğitim okullarda toplu öğretim şeklinde ya da sınıflarda gerçekleşmektedir. Yani, öğrenciler aynı sınıflarda toplanarak, onların aynı özellikleri (davranışlar) kazanmaları (öğrenme) istenmekte, bir bakıma birbirlerine benzetilmektedirler. Ek olarak, ülkemizde ilk ve ortaokulda yurt çapında tek tip program, (Başaran, 1982, s.107) orta öğretimde ise genellikle okul çeşidine göre değişebilen, yine tek tip program uygulanmaktadır. Oysa bireylerin yetenekleri, gelişim hızları, ilgi ve ihtiyaçları birbirlerinden farklıdır. (Fidan, Erden, 1986, s.56) Öte yandan, benimsediğimiz demokrasi ve bilimsellik ilke (*) ve idealleri çok yönlü, çoksesli eğitimi ve toplumu hedeflediğinden, eğitimın bireylerin farklı yönlerıne hitap etmesi, onların özgün varhklarım geliştirebilmelerine olanak sağlanması gerekmektedir. Yani eğitim, öğrencilerin özel yetenek, * ilgi ve ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmelidir. Bu, aynı zamanda eğitimin bireyi geliştirme işlevinin de bir gereğidir. (Fidan, Erden, 1986, s.55) Farklı yeteneklerin ortaya çıkarılıp geliştirilmesinin ülke ekonomisinin ihtiyaç duyduğu çeşit ve nitelikte insan gücünün yetiştirilmesi kadar yaratıcı, üretici ve sorgulayıcı bireyler yetiştirmeye de katkısı olduğu söylenebilir. Bireylerin yetenek ve ilgileri eğitim yaşantıları içinde ortaya çıkarıhp geliştirilebilir ve yönlendirilebilir. Okulun görevi, öğrencilerin farklı yetenek ve ilgilerinin ortaya çıkarılıp geliştirimesine yardım edecek çok çeşitli yaşantı ya da etkileşimlere onların bizzat katılmasını sağlamaktır. (Fidan, 1977, s.124) jik danışma servisleri ülkemizde gereği gibi gelişmiş değildir. (Özoğlu, 1986, ss.328) O nedenle, bu servislerin hizmetlerinden biri olan yöneltme işlevi de, elde yeterli araçlar bulunmadığından etkililikle gerçekleştirilememektedir. (Kuzgun, 1986, ss.145167) Yöneltme işlevi gereğince yerine getirilemediğine göre, benzer yetenek ve ilgileri olanlann aynı sınıflarda homojen bir biçimde toplandıkları kuşkulu görünmektedir. öte yandan eğitim sisteminin, yanlış yönelmeleri önleyebilecek yatay geçişlere imkân tanıyan bir esneklikte olmadığı da bilinmektedir. (Oğuzkan, 1986, s.228) Eğitim sisteminde programların çeşitlenerek farklı yetenek, başarı ve ilgilere sahip öğrencilere hitap edilmesine hizmet edecek olan seçlmlik dersler uygulaması, henüz arzu edilen düzeyde değildir. Ha mamaktadır. (Oğuzkan ve arkadaşları, 1974, ss.1718) Sistemin son basamağı olan yükseköğretim basamağında bile YÖK'ten sonra aynı adı taşıyan fakültelerde tek tip program uygulanmasına geçilmiştir. Eğitim sistemimizde önemli yeri olan Anadolu liseleri ile üniversitelere giriş sınavları çoktan seçmeli test sınavlarıyla gerçekleşmektedir. Bu testler, öğrencilerin yaratıcılıklarını ölçemediği ve engellediği gerekçeleriyle eleştirilmektedir. (Tekin, 1982, s.148) Giderek öğrencilerini bu sınavlara hazırlayan bir şekilde işleyen eğitim sistemimizde o nedenle, diğer uygulamaların yani sıra, öğrencilerin yaratıcı yeteneklerinin geliştirilmesine yeterli önem verilmediği söylenebilir. Son olarak, ülkemiz eğitim sisteminde bireysel öğretime olanak tanıyan eğitim teknolojisi uygulamaları yeterli ve yaygın olmaktan uzaktır. Ders geçme ve kredi düzeni ise henüz uygulanmamaktadır. Görüldüğü gibi, eğitim sistemimiz bireylerin özgün yanlarına hitap edip onları ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına göre geliştirerek yetiştiren bir şekilde düzenlenmemiştir. Sistemde tek tipten çeşitliliğe ve bireysel öğretime gidiş yolları etkililikle ışlememektedir. O nedenle, bir örnek ve bir kalıptan çıkmış gibi görünen bireylerin yetiştirildiği ve bu durumun doğal bir sonucu olarak, yetişenlerin benzer düşünüp benzer hayat yaklaşımlarını tercih ettikleri söylenebilir. Daha yaratıcı, özgün ve farklı düşüncelere sahİD bireyler yetiştiren ve onların il gi, yetenek ve ihtiyaçlarına cevap veren bir eğitim sistemi için bol seçenekli ve çeşitli eğitim prgramlarının uygulamaya konması ve aynı zamanda yukarıda sıralanan konularda etkililik sağlanması yolunda ivedilikle önlemler alınmalıdır. Kaynaklar Başaran, ibrahim Ethem, Temel Eğitim ve Yönetlml, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını, No 112, 1982. Ertürk Selâhattın, Eğitimde Program Gellftlrme. Ankara: Yelkentepe Yayınları 4, 1972. Fidan, Nurettin. "Okullarda Rehberlık" Eğitimde Yeni Kavıamlar ve ilkeler. Ankara: Rehber Dağıtım, 1977. Fidan, Nurettin, Münire Erden. Eğitim Bilimlne Glrlş. Ankara: IM Eğitim Araşttrma Yayını, 1986. MEGSB. llköğretlm Okulu Kılavuzu. Ankara: MEGSB Yayınları, No 255, 1983 Oğuzkan, Turhan, Fuat Turgut. Süleyman Çetın Özoğlu. "Ortaöğretim Ikıncı Devresinde Ders Geçme ve Kredi Düzeni Uzerınde Bir Simülasyon Denemesi" Ankara: TÜBİTAK, 1974. Oğuzkan, Turhan. (Editor) Türfclye'de Ortaöğretlm ve Sonınlan. Istanbul: Hisar Eğitim Vakfı Yayını, 1986. özoğlu, Süleyman Çetin. "Eğitim Sistemimizde Psıkolojık Hızmetlere Genel bir Bakış" Eğitimde Palkolojlk Hlzmetler ve Sorunlar, Ankara: TED Billm Dızısı No 10. 1986. Tekin, Halil. Eğitimde ölçme ve Değerlendirme (Uçüncü Baskı). Ankara: Daily News Tesisleri, 1982. Dr. Reşide Kabadayi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi öğretim üyosidir (') 1739 Sayılı Miliı Eğitim Temel Kanunu. Sonuç Gençlerin kişiliklerini, yaratıaklarını ve özgün yeteneklerini geliştirecek bir eğitim sistemine siddetle ihtiyaçları var. Bireye yaklaşma yolları Toplu öğretime rağmen eğitim sisteminde bireylere ayrı ayrı çeşitli şekillerde yaklaşılmaya çalışılmaktadır. Bunların başında, zihinsel ve fiziksel yönden normalden farklı olanlann öğretimini hedefleyen (1) özel eğitim ve öğrencilere tek tek yaklaşarak yardım etmeyi amaçlayan (2) rehberllk ve pslkolojlk danışma hizmetleri gelmektedir. Benzer yetenek ve ilgileri bu lunan öğrencileri aynı sınıfa toplamak olan (3) Itomojenite ve buna bağlı olarak fark | ması, her öğrencinin kendi hız ve yeteneklerine uygun olarak sistem içinde ilerlemelerine imkân tanıyan (7) ders geçme ve kredl düzenl ile bireysel öğretime imkân tanıyabilen (8) eğitim teknolojlsl uygulamaları da bireye yaklaşım yolları arasında sayılabilir. Hepsi birbiriyle ilişkili olan ve birer strateji gibi düşünülebilecek yukarıdaki yaklaşımlardan özel eğitim uygulamaları bir yana bırakıiırsa, öğrencilerin kendini gerçekleştirma ve isabetli okul ve programı seçmelerine yardım edecek olan psikolo Yetersizlikler len tek tip olan ilkokul ve orta okul programlarının yerine geçecek ve programlarında çeşitli seçmeli derslere yer veren temel eğitim uygulamaları ise yurt çapında yaygınlaşmaktan uzak bulunmaktadır. (MEGSB, 1983; s.15) Ortaöğretim düzeyinde de benzer bir durum gözlenmektedir Bu düzeyde öğrenciler kollara ayrılıp, programları bir kolda bütün öğrenciler için zorunlu derslerden düzenlemek ve pek az seçime ve tercihe bağlı ders ımkânı tanımak, ülkemizde okul içi çeşitlemenin yolu olarak seçilmiş olup programlarda fazlaca secimlık ders bulun 17