Katalog

E N ERJİ Elektrikten yüzde 50 tasarruf İleri teknolojiler sayesinde, elektrik verimi %75'e kadar arttınlabilecek. Aydınlatmada, motor sistemlerde, soğjtma ve serinletmede büyük tasarruflar gündemde... ÇevirL Gülşat Aygen lerin kalitesi düşürülmeden de tasarruf sağlanabilir E lektrik, çağdaş yaşam için temel önem taşır. 100 yıl içinde bütün dünyada yaşam tarzlarını değiştirebilen elektrik, aydınlatma, buzdolapları, elektrik motorları, tıp teknolojileri, bilgisayarlar ve kitle iletişimi vb. nice gelişmeye yol açmıştır. Bir kilowatsaat elektrik 100 vvattlık bir lambayı 10 saat yakabilir, bir ton ağırhğı 305 m kaldırabilir ya da birkaç dakikalık bir duşa yetecek kadar su ısıtabilir. Harcamaları ve çevre üstündeki etkileri azaltmak için bir kilovvatsaat elektrikten daha çok ışık, mekanik iş ya da sıcak su elde edilebilir mi? Bu sorunun yanıtı açıkça 'Evet'tir. Arttınlabilecek verimin oranı %30 ile 75 arasında değişiyor. önemli olan verimin ne kadar hızlı ve ne maliyetle arttırılabileceği konusudur. Elektrik tüketimi konusundaki alı$ılmış görüntüler değişmeye başladı blle. Kalifornıya eyaletinın elektrik tüketimi 1977'den 1986'ya kadar %18 düştü. Ancak araba, çelik, kâğıt gibi temel sanayi alanlarında Japonya'nın ton başına elektrik tüketimi düşerken ABD'ninki yükselmektedir. Sonuçta ortaya çıkan verlmllllk farkı, Japonya'nın rekabet gücünü arttırmaktadır. Öbür sanayileşmiş ülkeler de daha yüksek verim standartları oluşturmaktadırlar. isvuç, elektrik verimini iki katına çıkaracak yolları belirledi. Danlmarka, karbondiyoksit çıktısını 2030 yılına kadar 1988'deki düzeyinin yarısına, Almanya Ise 2005 yılına kadar 1987 düzeyinin %75'ine indirmeye karar verdi; her iki ülke de verimin arttırılması üstünde duruyorlar. yolları da yaratılmakta. En iyi teknolojileri kullansak, her şeyi doğru uygulasak ne kadar elektrik tasarrufu yapabiliriz? 1990 yılına ait bir rapora göre (EPRI) 2000 yılına kadar ABD'de tüketilen elektriğın %2444'ü tasarruf edilebilir. iklim, cihazların kullanımı, fiyat ve ekonomik yapı gibi konulardaki farklılıklar nedeniyle ülkelerin elektrik tasarrufları ve bunların maliyetleri de farkl.dır. Örneğin isveç'te %50 tasarrufun her kilowatsaat başına maliyeti 1.3 sent, Danimarka'daki binalarda kullanılan elektriğin %75 tasarrufun kilovvatsaat başına maliyeti 1.3 senttir. Elektrikten tasarruf, tıpkı öbür enerji kaynaklarında olduğu gibi daha az taleple yapılabilir: Daha ılık biraya, daha seri duşa, daha loş ışıklara razı olmak gibi. Teknoloji gerektiği gibi kullanılırsa bu hizmetparlamayı azaltır, En büyük elektrik tasarrufu şu birkaç alanda yapılabilir: Aydınlatma, motor sistemlerl, ylyeceklerln soğutulması, evlerin serinletilmesi. ABD'de aydınlatma, toplam elektrik tüketıminin hemen hemen dörtte birini %20 doğrudan, ayrıca yaydığı istenmeyen ısıyı ödünlemek için %5 oluşturur. Tipik bir tlcari binada aydınlatma için kullanılan elektriğin doğrudan 2/5'i serinletme işlevleriyle birlikte yandan fazlası kullanılır. Bugün kullanılan tüm cihazların yerine en yeni teknolojiyi koyarsak %8090 daha az elektrik tüketilir. Örneğin kompakt florasan lambalar, elektrik ampullerinden %7585 daha az elektrik tüketir. Bu durumda lambaları değiştirmek için başında yapılacak masraf, sonuçta yapılacak tasarruftan azdır. Bugün elde bulunan yeni aydınlatma cihaziarı, ABD'de kullanılmakta olan elektriği 1/7 ile 1/5 oranında azaltabilir. Bu cihazların yerleştirilmesinin her kilowatsaat En büyük tasarruf maliyeti 1 senttir. Bakım harcamalarındaki düşüş de tasarruf edilen her kilovvatsaat başına 2.4 sent tasarruf sağlar. Bu tasarruflar elektrik enerji gereksinimini 70120 milyar watt azaltır; bu da üretilmesi 85200 milyar dolar, işletilmesi 1830 milyar dolar gerektirecek bir tasarruf miktarıdır. Elektrikten 'asarruf konusunda en büyük kaynaklardan biri de elektrik motorlarıdır. Sanayi elektriğinin %6570'ini motorlar tüker. Motorların tükettiği elektriğin yıllık faturası 90 milyar doları geçer. Tipik bir sanayi motoru, yıllık sermaye maliyetinin 1020 katı masrafla elektrik tüketir. Bir motorun veriminin bir derece arttırılması her beygirgücü için 10 dolar tasarruf sağlar. Her büyük motorun yüzlerce, binlerce beygirgücü ve sanayide çalışan brnlerce büyük motor düşünüldüğünde bu tasarrufun gerçek boyutları açığa çıkar. Pekçok makine, özellikle pompalar ve vantilatörler değişen işlemlerın gerektirdiği şekılde verimlerini değiştirmek zorundadırlar. Bu da genellikle bir yandan motoru tam hızla çalıştırırken öte yandan bir valfla verimini kısmakla yapılır: Tıpkı bir yandan hızını arttırırken diğer yandan hızını kesmek gibi. Elektronik olarak ayarlanabilenhız düzenlemeli araçlarla israf önlenerek % 1040 oranında tasarruf sağlanabilir. Modeli daha iyi çizilmiş, daha iyi malzemeyle yapılmış motorlar da manyetik, dirençsel ve mekanik enerji kayıplannı yarısınının altında bir düzeye indirebilmektedir. Elbette bu tip motorlar kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya'da çok geniş bir alanda kullanılırken bazı sanayileşmiş ülkelerde (örneğin Avusturya'da), sosyalist ulkelerde ve gelişmekte olan ülkelerde kullanılmamaktadır. ileri teknolojilerin ürettiği motorları kullanarak buzdolaplarının ve genel olarak soğutucuların %90, ticari soğ'utucuların %50, televizyonların o/o75, fotokopilerin %90, bllglsayarların %95 daha az elektrik enerjisi tüketmeleri sağlanabilir. Elektrik tüketiminin bütün alanlarında özenli bir tutumluluk programının uygulanmasıyla toplam tüketim yandan aşağıya indirilebilir. Bunun için yalnızca son teknolojilerin kullanılması değil, bütün sistemlerin mühendislik ışlemlerinin yeni baştan düzenlenmesi gerekir. Etkin teknolojilerin yeterince kullanılmaması, genellikle müşterilerin talebinin bu yönde olmayışına bağlıdır. Elektriği ve elektrikli cihazları kullananlar verimli ürünleri talep ederlerse, toptancıların, giderek üreticilerin aynı talebe yönelmesi kaçınılmazdır. Sadece tüketicilerin değil üreticilerin ve hükümetlerin bu tür malzemenin üretimini teşvik edici önlemler alması gereklidir. Bunların içinde özel eğitim, reklam çalışmaları, tasarımcıların, mimarların ve Elektrik motorları ustu gümuş jatuzl, işığa duyarlı d gunısığındaki değişikliklere göre kendi ışığını ayarlar, odada kimse kalmayın^a ışıklan sönduren özel 4 ayrı cephede gelişmeler Bu cesaret verici gelişmeler dört ayrı, fakat birbiriyle ilişkili cephedeki hızlı gelişmeleri yansıtmakta: • Elektriği daha üretken kullanmak için ileri teknolojiler geliştirmek; • Bu teknolojileri tüketicilere ulaştırmak ve maliyetini üstlenmek için yeni yollar bulmak; • Elektrikli aletler için yeni kullanım alanları bulmak; • verimliliği özendirici yeni bir yönetmelik hazırlamak. Rocky Mountain Institute'un araştırmalarına göre elektrik tüketiminde tutumluluk çabaları iki katına çıkarken bir kilovvatsaatlİK enerji tasarrufunun maliyeti üçte iki oranında azaldı. Aynı araştırmaya göre en verimli teknolojilerin çoğu son bir yılın ürünü. Elbette bir yandan bazı yeniliklerle elektrik tasarrufu yapılırken öte yandan elektriğin öbür enerji kaynaklarına göre daha avantajlı olduğu alanlarda yeni kullanım 14 Tüketim, %50 kısılabillr ışığı yansıtan açık renkli döaeme. ABD'deki 1,5 milyar aydınlatma donanımı %60 daha az elektrik tüketeblllr. Lambanın verimi fosfortar, daha soğuk donanımlar ve yüksek frekanslı işlemlerle (30 kilohertz) arttınlabilir. Retrofit (geriye dönük düzenleme) maliyeti her donanım için 130 dolardan azdır, uzundönemli bakım mallyetinden 50 dolar tasarruf sağlar ve 1 yada 2yıl içinde kendi masratını çıkarır. Her kilowatsaat tüketimde 0.6 sentlik elektrik tasarrufu eder. Özel olarak gün ışığıyla aydınlatılan binalarda %100 tasarrufa kadar ulaşılabilir. L A