Katalog

BİLİM KÜLTÜR Araştırmacılar önce dillenmemiş yumurtalardan zona pellusıtlerı ayrıştınp her kabuktakı glıkoproteınlerın ozgurce spermlerle etkıleşebılmesı ıçın asıdık çozeltıye koydular Daha sonra zona pellusıt çozeltısını nötralı ze edıp fare spermını ekledıler Daha sonra spermı alıp ın vıtro dollenmeye uygun koşul larda, dollenmemış fare yumurtalarını dolle dıler Eğer zona pellusıt çozeltısı sperm reseptorlerı taşıyorsa bu reseptorlerle spermın us tundekı yumurtaya bağlanma proteınlerı bırbırlerını bulup bağlanarak kompleksler oluşturacaklardı Komplekslerın oluşumu yumurtaya bağlanma proteınlerının dollen memış yumurtaların zona pellusıtlerıyle et kıleşıme gırmelerını onleyecektı Boylece ışlemden geçen sperm yumurtaya bağlanıp döllr>yemecektı Oığer yandan, eğer çozeltıde hıç reseptör yoksa sperm zona pellusıt çözeltısıyle normal dollenmeyı yapacaktı Maden bulduran hayvanlar, bitkiler Yeni maden kaynaklarını bulrnada ipucu büyük önem taşıyor. İpucunu hayvanlar, bitkiler, mikroplar veriyor. Vehbı Belgıl D Döllenmedeki değişiklikler. Deney sonucunda spermın dollenmeyı ya pamadığı görulerek fare yumurtasının zona pellusıdının sperm reseptoru taşıdığı saptan dı Dığer yandan dollenmış yumurtalardan değıl de tek hucrelı embrıyolardan alınan zona pellusıt çozeltılerınde bağlanma ve dol lenme gözlenmedı Demek kı embrıyo dış kabuğu sperm reseptoru taşımamakta Dollen mış yumurtanın kabuğundan başka sperm lerın geçememesı de bu saptamayı doğru lamakta Dollenmenın yumurta ustundekı sperm reseptorlerını sperm bağlanamayacak değışıme uğrattığı da one surulen goruşler arasında Sperm reseptörlerı saptandıktan sonra uç glıkoproteınden hangısının reseptör ışlevı gorduğu ve daha sonra reseptördekı hangı değışımın dollenmeden sonra başka sperm lere bağlanmaz kıldığı araştırıldı Sperm re septörunun ZP3 olduğu deneylerle bulundu Ancak ıkıncı sorunun yanıtlanması ıçın once reseptorun kımyasal yapısının araştırılma sı gerekıyordu Zaman gerektıren bu araştırma sırasında başka çalışmalar da ya pıldı Orneğın ZP3 un akrozom tepkımesın de rolu var mıydı? Harvard laboratuvarları yanıtı bulmakta gecıkmedı Sadece akrozom la tepkımemış sperm yumurtanın dış kabu ğuna bağlanabılıyor ve sadece akrozomla tepkımeye gıren sperm bır sonrakı aşama yı kabuktan ıçerı gırmeyı başarabılıyor Bu keşıf sayesınde ZPO un gerçekten sperm reseptöruyle sadece akrozomla tep kımemış spermı kabul edeceğı duşunuldu ve deneyle kanıtlandı ZP3'un bu ayrımı yapma yeteneğı denenırken her akrozomla tepkımemış spermın 10000 50000 ZP3 molekulune bağlanabıldığı de keşfedıldı Bu durumda her spermı zona pellusıt yuzeyıne sımsıkı bağlayabılmek ıçın on bınlerce reseptör gerekı yor Bu keşıflerın yardımıyla yapılan araştırmalara göre ZP3 polıpeptıt zıncırı 400 amıno asıtten oluşuyor, bu polıpeptıtten pek çok olıgosakkarıt dalı ve basıt şeker zıncırı çıkıyor Akrozom tepkımesını başlatan ıse ZP3'un spermle bağlanmasıdır Böylece on yıllık bır çalışmanın ılk hedeflerıne ulaşılmış bulunuyor Ancak her keşıf yenı soruları gundeme getırmekte örneğın geçen yıl Ross A Kınloch ZP3 u kodlayan genı saptadı Yakında yumurtanın olu şumu sırasında sperm reseptorlerını duzenleyen hucresel faktörler ve DNA dızınlerı de keşfedılecektır Bu keşıfler sayesınde doğum kontrolu ve kısırlık tedavisi gıbı alanlarda tıpta önemlı yenılıkler yapılması beklenıyor (Scıentific Amerlcan, Aralık' 88) unya nufusu arttıkça yenı maden kay nafları bulma ışı onern kazanıyor Uy garhgın bır temelı madenler Doğayı hu kum altına almak madenle mumkun oluyor Uzaya çeşıtlı madenlerden yapılmış araçlarla cıkılıyor Savaş ıçın maden gereklı Ikıncı Dunya Savaşı nda Turk kromu buyuk çekıs me konusu olmuştu Hatta Almanyaya kron satan fırmalarımız dığer bırçok maddelerı sa tanlarla bırlıkte kara lısteye alınmıştı Amerı ka tarafından 70 lı yılların uluslararası on onemlı konu su yıllar suren Denız Hukuku Konferansı ol muştu Konferansın elebaşısı Amerıka ıdı Ta bıı başka Batılı ulkeler de konferansa buyuk ılgı gosterıyorlardı Denız Hukuku Konferansı aslında dunyanın maden zengınlıklerıne bu yuk devletlerın elkoyma gırışımı ıdı Fakat ol madı Yenı kurulan devletler obur adı ılo Ucuncu Dunya ulkelerı antlasmaya karsı koydular Işın tuhafı antlaşmayı ımzdlama yanların basında Amerıka da vardı Böylece dunya gelecek kuşaklarıntn da sahıbı bulun dukları maden yagması bır dereceve kadar onlendı Dunya tarıhının madenle>e gore bolumle re ayrılması (las tunc demır devırlerı) ısın onemınm eskıden berı anlasıldıgını gösten yor Ulusal madenler Maden her ulusun sınırları ıçınde var ama az ama çok Turkıyemız dunya maden çev relerınce fakır madenlerden yana zengın ulke dıye tanınıyor Bu durum bunlardan ya rarlanmayı guçlestırıyor Bılnem ne dagının tepesındekı dusuk tenorlu kıt rezervlı bır ma denı ışletmek astarı yuzunden pahalı so zumuzle anlatılmak ıstenen duruma ornek oluşturuyor Ama oyle de olsa ısı bırakma mak gerek Madenden yana fakır olmak zu gurt olmaktan lyı Bırıncı beş yıllık planımız hazırlanırken en çok uzerınde durulan konu maden kaynak larımızın tam bır envanterını cıkarmak olmuş tu 1963 yılı baslarında Turkıyemız de 29 tur maden çıkarıldığı belırtıldıkien sonra bunla dan 18 ı şoyle sıralanmıstı Taşkomuru lın yıt demır krom bakır kurşun cınko man ganez cıva antımuan zımpara kukurt bo rasıt amyant manyezıt lule'taşı pırıt barıl Bu durumda maden kaynaklarımızın sap tanması devletımızın bas hedetı olmalı Ikıncı hedef bunlan kendı ulkemızde ışlemek Bır çıvı bır nalı bır nal bır atı bır at bır komuta nı bır komutan bır orduyu saf dısı bırakabı lır Bulmada yeni yontemler Yenı maden kaynakları bulmada ıpuçları buyuk onem taşıyor Ipucuru hayvanlar bıt kıleı mikroplar veriyor I Dev karıncalar Guney Afrıka devletının hemen kuzeyındekı Kalahdiı Çolu nde yasa yan termıtler (dev kaııncaldr) yasamlarını surdurmek ıcın bırıncı sınıf madencı olmus lar Bunlar susuz ve sıcak (olde su bulmak ıçın 160 170 metre derınlıkte kuyular acarak kumların altındakı su bolgesıne ınıyor susuz luklarını boyle gıderıyor Ancak bu su sa dece susuzluk gıdermeye ieğıl bıtkı sula maya da yarıyor Çunku acılan kuyulardakı sular sıcaklıgm etkısı ıle buharlasıp dışarı çık ma egılımınde Bu buhar kuyunun ağzında bazı bıtkılerın yeşermesını .ağlıyor Sert çol ruzgârlarının kuyuları kumla doldurmaması ıcın termıtler aşağıdan çıkardıkları çamurlarla kuyulann ağzına 2 3 metre /ukseklıkte tepe cıkler oruyorlar Işte maden arayıcılar bu ku yuların uzerındekı tepecıklısrı kımyasal ola rak ayrıstırıp dıpte altın ve 5aıre oiup olma dıgını anlamaya çalışıyorlar Fınlandıya nın kopeklerı Fınlandıyada kopekler sulfıde madenı bulacak şekılde yetıştırılıyor Bunlar koku hıslerının lyıce ge lıslırılmesı ıle bu kokulu cevherın zerrecık lerının bıle larkına varıyor Yıl gosteren balık dokuları Bazı bılgın ler balık dokularının da maden bulmada y a r dımcı olabıleceklerını ılerı suruyor Ingılız Co lumbıyası Unıversıtesı nder uzman Warren ulkedekı nehır ve ırmaklardan yakaladığı 96 alabalığın karacıgerlerını ıncelemış ve bu akar sularda bakır ve cınko ızlenne rastlamıs lı Şurasını hemen ekleyelım Bazı balık do kuları ve genellıkle butun canlıların bazı do kuları maden bırıktırıyor Tıroıd bezınde lyod saç ve tırnaklarda arsenık retınada seleı yum bulunuyor II Bıtkı madencıler Her bıtkının ayrı top rağı sevdığını bılıyoruz Buııda olçu toprak lakı madenler Heı toprakta kesınhkle bulun ması gereken uç madde acıt fosforık potas ve kıreç Bunlan ıkıncı dereıedekı yedı mad de ızlıyor Asıt sulfurık manyezı sud sılıs klor manganez ve demır Orta Asyada yetısen bır t jr sedefolu (S/ an rue) 30 35 metre df r r lıkte bıl^ su/u mevcut oldugunu goste' yor Keaanhr ^>, ge reksınmelennı bu bılkıu < zleyerek kdrs I yorlardı Ortacagda madPrıcılıir bazı bnc lerde bakır ve pırıt cevher bulunduğunu Mr ketm slerdı Bunlara Belcıkada Cır k bıtkılen adı verılmıstı Koklna nın kılavuzlugu Ingılızier ı holly Fransızlann le huu* dedıkıprı k^ kına (yılbaşında satılan /aprak uçları dıkf nl meyvelen parlak kırmız r^nklı sus bıik sı Amerıka da bır krom rr ademnın bulunrricibi na yol açmıştı Tyson adlı b r maden uzman bır yerdekı kokına yapraklacının yesıl damarl sarı yapraklar oldugunu gazlemıştı Duz yeşıl olması gpreken yaprakıarın bu durumu bılgının dıkkatını c=>ktı Demek kı bır zehırlenme soz konusu ıdı liceleme derı ı leştırılınce sarılığın chromılc deienbırce\ herden rıktıgı anlaşıldı B 4 cjozlem Maryland Pennsylvanid sınırında krom madenı Dulunup ısletılmesıne yol aciı Boyle bccek ve bıtkılerın yasamlarını n celeyıp maden bulmaya bıo prospectmg denıyor (bayo prospektın) Bunda ıkı buyur teknığın rolu oluyor 1) Bıo geo chemıstry 2ı Geo botany Gırıncisınde tıtkılenn kımyasal ıcerıklerı ortaya çıkarılıyor bu yolla sr^tanan kımyasal maddeler ıkıncı leknıkle topraktd aranıyor Geobotany uzmanları ıse bıtkı or tusundekı anormallıklerı ın^elıyorlar Toprak takı fazla demır ve molıbden bıtkıyı cuce ya pıyor fazla nıkel ve kobalt da yapraklarda be yaz lekeler yapıyor Buna kcirsılık manganez çok toprakta yetışen bıtkı normalden buyjk oluyor Uranyum veya toryunu çok topr lar bıtkının turune gore devlık veya cucelıl' yapıyor Uranyumu gosteren bitkiler Atom bom bası Ikıncı Dunya Savası sonrasında uran yumu on plana çıkarmıstı Colorado yaylasır dakı bitkiler bu bakımdan sıkı bır mceleme den gecırıldı Utah New Mexıco Colorado ve Arızonadan toplanan 11 bın agac ornegı bıo geo chemıst lerce ırcelendı Burça* bakla turu bıtkılcrle çam turu bıtkılerın paı çaları yakılıp kulıeştırılaıkten sonra uranyum testınden geçırıhyordu Bu çalışmalar sonu cu 1660 kuyu açıldı Sonunda 10 uranyum madenı bulundu (Utah ve New Mexıco da hıl) Maden bugun uydulardan da aranıyor Uçaktan uydudan ıncelenen toprak baz ıpuçları veriyor Nevadada havadan ıncele nen ardıç agaclı topraklardî hafıf ısımalar go rulmuştu Bundan bu bolgede molıbden bu lunduğu anlaşıldı Kanadalı bır şırket 197£> te yenı bır ınce leme yontemı buldu Ruzgar Izı (Aırtrace) Bunda hava akımlarımn denızın çol ruzgar larının taşıdıkları bıtkı zerrHerı gozle gorun meyen tohumlar kutle spektroskopısmden gecırılıyor Bu yontemle cıva bakır kursun çınko nıkel ve gumus ıcerpn yerlerın saptan dığı haber verılıyor Mıkroplardan yardım Petrol ve gaz ara mada mikroplar da devre\e sokuluyor Yon temı Sovyet bılım adamları bulmuş Hafıf hıct rokarbon gazları 300 mptre dennlıktekı petrol ve gaz bolgelerınden hava/a yukselıyor Bun larda propanın varlıgı petrol varlıgınrt ısaret sayılıyor Gazıar yer ustunde propanı oks.l leyen mıkroplarla karsılaşı/or Arast rmacıldr bundan sonra toprak numunelennı "ııiLele yıp petrol yıyen mıkroplan cogaltıyorlar Bun lann çoğalması o yerde pelrol veya gazın varlıgını gosterıyor Sovyetler bu yolla yarıı ınıkrobıyolojik dnoı mdllıkler yolu ıle °o 65 bcisaıı elde ettıKler nı haber verıyorlar 13