Katalog

S A • Uyku sırasında soluğunuzun kesilmediğine emin misiniz? • Uykusuzluk nedenleri... • Uykunun evreleri neler?.. Derleyen: Nazlı Işıklı Uyku,uykusuzluk ve doğru yatak seçimi S oluması ansızın kesildi, oysa horlaması daha birkaç saniye öncesine dek neredeyse evi yıkacaktı... Sessizlık ve 10 saniye kadar geçtikten sonra işte yine soluk alıyor ve horluyor... Adamın yanında yatan kadın rahatladı, az önce büyük korkuya kapılmıştı doğrusu... Uyku sırasında soluk durması, sık sık olduğunda azımsanmayacak bir tehlike oluşturuyor. Soluğu saatte 10 kezden (azla, ortalama 10 saniye süreyle duran kişiler tıpta "uykuapnoyalılar" olarak tanımlanıyorlar. Marburg Phillips Üniversitesi doçentlerinden uyku araştırmacısı Dr. Jörg Hermann Peter, ortalama 2 milyon Almanın, uyku sırasında soluk durması sorunu ile karşı karşıya bulunduğunu, 200 bininin sorununun ise akut olduğunu belırtiyor.Bu durum genellikle 4060 yaş arasında, yoğun bir iş yaşamı sürdüren ve kılosu normalin üstünde olan erkeklerde görülüyor. Kadınlarda uyku sırasında soluk durmasına çok seyrek rastlanıyor. Gerçekte sorunun önemi, uyku apnoyalıların çoğunun kendı durumlarından haberdar olmamalarından kaynaklanıyor. Bu kişiler, sürekli yorgunluk, kalp ve damar rahatsızlıkları, depresyon, baş ağrısı ve zihinsel dağınıklıktan yakınıyorlar. Bazen, bu kişilerin doktorları bile bu yakınmaların nedeninin uykuapnesi olduğunu ayrımsayamıyorlar. Aslında bu, şaşılası bir durum, çünkü geliştirilen uykuapnesi monitörleri sayesinde hastalığı keşfetmek artık çok kolay. Günümüzde hastanın, inceleme için bir "uykulaboratuvarına" gırmesı bile gerekmiyor. Burun Dr. Jörg Hermann Peter, ortalama iki milyon Almanın uykt sırasında soluk durması sorunu ile karşı karşıya olduğunı belirtiyor Bu olay kadınlarda daha nadir görülüyor. (Solda Uyku,artık laboratuvarlarda araştırma konusu oldu (üstte) Hasta, sözü edilen monitörü evineyatağına kolaylıkla taşıyabilıyor. Hastalık keşfedildiğinde hastanın kendini bir sıkı düzene sokması gerekiyor. Şişman hastalar kilo verdiklerinde, belirtiler çoğunlukla yok oluyor. Yatmadan önce alkol veya uyku ilacı almak ise kesinkes yasak, çünkü bunlar üst solunum yolu dokusunu yıpratıyor. Tüm bu önlemler işe yaramadığında, doktor ınüdahalesi gerekiyor. Doktorlar, büyüyen bademcıkleri ya da burun poliplerini düzeltiyor, tehlikeli durumlarda solunum borusuna yapay bir delik bile açabiliyorlar. Bazen ise hastaya kompresör biçiminde, solunum yollarının çökmesini engelleyecek bir alet öneriliyor. Bu maske, hastanın uyku sırasında rahat soluk almasını sağlıyor ve uykuapnesinin doğurabileceği diğer rahatsızlıkları engelliyor. başına birçok ölçme aleti takılıyor. Zaten uykusuzluk çeken bir kişinin böylesine karmaşık ve gerilimli bir oriamda uyuması doğallıkla zorlaşıyor, ancak hasta bu ortamda uyumayı başarabilirse, büyük birolasılıkla evindeki rahat yatağında çok daha kolay uyuyabiliyor Uyku laboratuvarlarındakı araştırmalarda hastaya ilk önce yaşamı ve uyku alışkanlıkları hakkında bazı sorular sorularak uykusuzluğunun nedeni bulunmaya çalışılıyor. Daha sonra hasta, yatağa gönderiliyor ve başına çeşitli ölçme aletleri takılıyor. Beyin dalgaları (EEG), göz hareketleri elektrokulogram (EOG), çene ve baldırlardaki kasların hareketi elekromiyogram (EMG), kalp ise elektrokardiyogram (EKG) ile denetleniyor. Bu değerler nabız ve soluk sayısı gibi değerlerle bırleştirildiğinde "gece boyu polysomnografi" denilen bir diyagram oluşturuluyor. Beyin dalgalarını ve göz hareketlerinı gösteren eğriler, diyagramdaki en önemli eğriler, çünkü bunlar incelenerek uykunun derınliğı anlaşılabiliyor. Uzmanlar, uyuma sorununun nereden kaynaklandığını, oluşturulan diyagramı, aynı yaştaki sağlıklı bir insanın polysomnografisi ile karşılaştırarak bulabiliyorlar. 50'li yıllardan beri, uykunun evre evre gelişen bir düzen olduğu bilınıyor. Uyku sırasında. beyin dalgalarının gerilmesl ile periyodik olarak yinelenen uykuevreleri oluşuyor. 1. evre, uyku ile uyanıklık arasındaki duruma deniliyor. Gerçek anlamda uyku ise 2. evre ile başlıyor, gözler hareketsizleşiyor, kaslar gevşiyor. Gece boyu sürdürdüğümüz uykunun yarısı, bu evrede geçiyor. Derin uyku diye adlandırılan evreler ise 3. ve 4. evreler. Dördüncü evreye ulaşıldjk, tan bir süre sonra tekrar 2. evreye dönülüyor, bunu REMevresi (Rapid Eye Movement = gozün hızlı hareketi) izliyor. Bu evrede göz kapaklarının altında gözler hızla dönüyorlar, boyun kasları tümüyle gevşiyor ve boynu taşıyamıyorlar. Kişiyi uyandırmanın en güç olduğu evre de REMevresı, eğer bunu başarabilirseniz, büyük bir olasılıkla size rüya gördüğünü söyleyecektir. Bir başka uyku sorunu ise, narkolepsi diye adlandırılan uyuklama hastalığı. Özellikle yaşlı kişiler arada bir kestirmeyi severler. Buna diyecek bir şey yok, ama bu durum sağlıklı yetişkinlerde günde birkaç kez oluyorsa, kişinin uyuklama hastalığına yakalandığı kuşkusu doğar. Bu kişiler günde 23 kez, 1020 dakikalık uykulara dalarlar. Uyandıklarında ise çoğunlukla kendilerinı dinlenmiş hıssederler, yorgunluk duygusu da çok ender de olsa görülebilir. Günde 23 kez uyuklayan bu kişiler, geceleyin sık sık uyanırlar. Ani çocuk ölümü Neden olduğu henüz çözümlenemeyen bir uyku hastalığı ise "anl çocuk ölümü" adı verilen hastalık. Almanya'da yılda 1300 ile 3000 arasında çocuğun, görünürde bir neden olmaksızın uyku sırasında soluk durması yüzünden öldüğü belirlenmiş. Üstelik ölen çocukların % 91 'i henüz yaşını doldurmamış. Bunların ölüm nedeni kesin olarak bllinmiyor, ancak doktorlar bazı etmenleri değerlendırerek risk altında bulunan çocukların özellıklerını belirlemişler. Buna göre: • Erken doğan, • Doğumdan sonra normal soluyamayan, • Kardeşi de "ani çocuk ölümünden" ölen, • Annesı hamılehk sırasında sıgara, alkol, hap kullanan çocuklar, rlskll bir grup oluşturuyorlar. Ancak ölen çocukların sadece % 30'u riskli gruba ait. Uzmanlar, uyku laboratuvarlarında, risk altında bulunan çocukların organik bir rahatsızhkları olup olmadığını, EEG, EOG, EKG değerlerini inceliyorlar ve ailelerin, bebeklerinin uykuda fazla terlediğini, ağız üçgeninde mavileşme olduğunu, yedirdikten sonra bebeğin bitkin düştüğünü gördüklerinde hemen doktora başvurmalarını öğütlüyorlar. Uykusuzluk nedenleri Horlama sırasında oluşan tehlikeli sessizlik, olası 50 uyku hastalığından sadece bir tanesi. Almanya'da yapılan bir araştırma, ortalama 6 mılyon almanın çeşıtlı nedenlerle uykusuzluktan yakındığı sonucunu veriyor Uykusuzluğa neden olan durumlar: • Beyin tümörü gibi organık bir hastalık, • Depresyon, • Korku, stres veya aıle ıçı sorunlar Psikolojık nedenler bir tarafa bırakıldığında, Alman helkının % 15'inin organik nedenlerle uykusuzluk çektiği görülüyor. Üstelık uyuma sorunu olan kişilerin sayısı günden güne artıyor. Ayrıca uyku arastırması, oldukça yenl bir blllm dalı ve tedavi yöntemleri hastalık hakkındaki bilgilere oranla epey sınırlı kalıyor. Uykuapnesinde olduğu gibi uykusuzluk sorunu için de bırçok ülkede uyku laboratuvarları kurulmuş. Bu laboratuvarlar, ciddi uyuma sorunlarını, geçici psikolojık nedenlerle oluşan uyuma sorunlarından ayırmak amacıyla çeşitli araştırmalar yapıyorlar. Bu araştırmalar sırasında hasta uyutuluyor ve lurun bofluğu Kuçuk dll Uykunun evreleri Horiamönın anatomısı • Kasiann uykuda gevşemesı yumuşak damağtn hava akımı ıçınöe lıtreşmosıne nttden oluyof