Katalog

PALEONTOLOJİ Dinozorlar kuş mu oldu? Amerikalı Paleontolog Robert Bakker'ın dinozorların evrimi konusunda ürettiği yeni bir teori, kimi meslektaşları tarafından bir "biiimkurgu"olarak nitelendiriliyor. Çeviri: Füsun Yasar Çekiçle kafası parçalanan "cüce zalim" C leveland'dakı Doğal Tarıh Muzesı'n de bulunan 67 mılyon yaşındakı dinozor kafatası korumalı camekânında yerını aldığından bu yana, zaman zaman kuşkulu varsayımların hedefı olmuştur 1942de soz konusu kafatasının altına Gorgosauu sozcuğu yazılmıştı Ancak Colorado Unıversıtesı paleontologlarından Robert Bakker, bu tanıma karşı çıktı ve "Bu yazı hıç de bana doğru g.bı görunmuyor Kendımı bır hayvanat bahçesınde kurt yazılı kafesın ıçınde |aguar seyreder gıbı hıssedıyorum" dedı 1987 yılı mart ayında Bakker, kafatasını yakından ıncelemek amacıyla muze yetkılilerını ıkna etmeyı başardı Daha sonra elde ettığı bulguları Drumheller'dakı Tyrrell Paleontolojı Muzesı uzmanlarından Philip Currle'ye goturdu Bu konuda ıkı uzmanın da goruşu şu ortak noktada bırleşıyordu "Bu kafatasının bır Gorgosaurus olmadığını anlamak pek fazla vaktımızı almadı Tabııdır kı Gorgosaurus ıle boyut ve temel ozellıkler açısından benzerlık taşıyordu Ancak kafatası, bu hayvanın daha gelışmış bır turu olan Tyrannosaurus Rex'e daha yakın bır örnektır " Ikı gozuyle bır nokta uzerınde dıkkatını toplayabılıyor ve stereoskopık gorme nıtelığı sayesınde eşyaların kendısıne uzaklığını saptayabılıyordu Bakker'e gore bu ozellığe etçıl dınozorlarda pek ender rastlanıyor Gorgosaurus da bu ozellığe sahıp değıldı Buyuk turler arasında sadece Tyrannosaurus ıçın bu ozellıkten söz edılebılır "Cüce zalim" Bakker ve Currıe'nın teorısıne başka uzmanların da göruşlerı eklendı ve en sonunda soz konusu kafatasının bılınen hıçbır dınozor turune uymadığı ınancına varıldı Bu yenı turun adı Nanotyrannus Lancensis olacaktı "Lancensis", kafatasının bulunduğu Lance kaya oluşumundan gelıyor "Nanotyrannus" ıse "cuce zalim" anlamında Çunku bu kafatasının aıt olduğu ılerı surulen Tyrannosaurus Rex, aslında 14 metre boyunda ve yarım ton ağırlığında bır hayvandı Oysa eldekı kafatasına aıt hayvanın boyu en fazla 45 me're, ağırlığı ıse 200 kılo kadar tahmın edılıyor Nanotyrannus ıle dev akrabası Tyrannosaurus, 65 mılyon yıl once, dinozorların ortadan yok olmasından hemen oncekı Tebeşır donemının sonlarında yaşamışlar Her ıkısı de Tyrannosaurıdae soyundan Ayrı kollardan gelmelerıne rağmen, bu ıkı turun evrım yollarında ılgınç karşılaşmalar olduğu tahmın edılıyor Her ıkısı de etçıl dınozorlara ozgu en ılerı aşamada karakter ozellıklerı gelıştırmışlerdı Tyrannosaurus ıle Nanotyrannus'un dığer ortak ozellığı de daha ılkel etçıl hayvanlarda gorulmeyen, boyun ıle dık açı oluşturan uzun ve kemerlı burun şeklıydı Yuzdekı bu kavıs, stereoskopık gorme yeteneğıne sahıp hayvanlara ozgudur ve onlara her ıkı gozuyle aynı anda hem aşağıyı hem de ılerıyı gorebılme ımkânı verır Kafataslarının dıbınde yer alan çok guçlu boyun kasları ıse onların avları uzerıne kolayca atlamalarına yardımcı oluyordu Bu ıkı dınozor turu, tımsah, fıl ve kuşlar gıbı modern çağ hayvanlarında bulunan bır dığer karakter ozellığıne daha sahıptıler Kafataslarının ıçındekı dokuma gıbı orulmuş, karmaşık bır hava kanalı sıstemı Bu genış hava boşlukları ve kanallar, dınozorlara akcığerler ıle kafatası arasında hava akımı sağhyordu Bakker'e gore dinozorların beyınlerı "hava ıle soğutulmuştu " meslektaşı tarafından paylaşılmıyor Yale Unıversıtesı paleontologlarından John Ost rom'a gore kuşların bu mınyatur Tyrannosaurusdan daha once var olduklarını gosteren pek çok kanıt mevcuttur 'Bakker'ın teorısi bılım değıl, olsa olsa bılımkurgu olur" dıyor Ostrom Bu arada Bakker'ın Cleveland'dakı kafatası konusunde yenıden yaptığı sınıf landırma ıse genelde kabul edılıyor Alçıdan maket Cleveland Muzesı'ndekı kafatasının 46 yıl boyunca yanlış etıket taşımasının hıç kımse tarafından fark edılmemesı, gene de pale ontologları pek şaşırtmıyor ve Bakker'ın bu konuda sadece şanslı olduğu belırtılıyor Tahmınlere gore, kafatası fosılının ufak olçulerını dıkkate almayan Smıthsonıan Kuşlar ve dinozorlar Işın ılgınç yanı Nanotyrannus'un kafatasındakı hava kanallarının Troodon'da bulunmuş ve kafa yapısı bugunku modern kuşaklarınkını andıran, aynı adlı kuçuk etçıl hayvanınkıne çok benzemesıyd, Bu nedenle Troodon un hava kanalları kuşlarınkıne benzer ayakları ve ıç kulak yapıları, bazı paleontolog'arın onları kuşların en yakın akrabaları olarak yakıştırmalarına yol açmıştır Nanotyrannus orneğı gunumuzde bırçok Labrador köpeği gibi... Uzmanlar, kendılerını bu goruşe ulaştıran ıpucunu, kafatasının "bakışında" yakaladıklarını belırtıyorlar Gerçekten de fosıle bakınca hayvanın bir Labrador kopeği gibi uzun ve ınce bır ağız burun çıkıntısına, genış bır alına sahıp olduğu kolayca anlaşılabılıyordu Cuce Tyranosaurus oykusu kuşların dınozor soyundan gelen hayvanlar olmayıp, dinozorların ta kendısı oldukları teorısını desteklıyor paieontoloğun ortak goruşu olan kanıtlar zıncırının şu onemlı halkasını oluşturmuştur Bu teorlye gore, dinozorlar ile kuşları ayıran çizgl oylesine incedir ki aslında onu yok saymak daha doğru olacaktır. Kısaca, kuşlar dlnozor soyundan gelme hayvanlar değil, fakat dinozorların ta kendısidir ve bu soyun uyum sağlama evrımlerını aşarak gunumuze kadar ulaşmış tek orneklerıdır Radıkal fıkırlerıyle unlu paleontoloq Bakker duşuncelerınde bır adım daha ılerı atarak teorıyı şoyle gelıştırıyor "Nanotyrannus, bırçok meslektaşımın duşunduğunun aksıne daha ılerı bır kuş turudur Gerçı 1861 'de Almanya'da bulunan 150 mılyon yaşındakı Archaeopteryx (Arkeopıterıks) bılınen en eskı kuş kabul edılıyor Bence bu hayvan, Tyrannosaurus ve Nanotyrannus kadar bıle kuşa benzemıyor Bu nedenle ben kuş turunun yaklaşık 75 mılyon yıl önce Troodon ıle başladığına ınanıyorum " Ancak Bakker'ın radıkal teorısi pek çok Enstıtusu'nden Charles Gılmore, hatalı sın.flandırmayı ılk yapandır Ancak bu hata kafatasını restore ederek sergılemeye hazırlayan kışı tarafından da yapılmış olabılır Bakker ve ekıbı, bu kafatası uzerınde ıncelemelerını yaparken ıkı göz arasındakı yerde boynuz kalıntısı olarak yorumlanabılecek bır kabartı fark ettıler Ozellıkle Gorgosaurs lar ve dığer etçıller de boynuzluydular ve muhtemelen bu ayrıntı Gılmore'un yanılmasına neden olmuştur Ekıbın restorasyon uzmanlarından Mıchael Wıllıams, kafasmı meşgul eden boynuz konusunu aydınlığa kavuş turmaya karar verdı Boy.ıuz dıbının kaba bır dokuya sahıp olması ve kafatasının dığer bolgelerıyle çok hafıf renk farkı yaratması, bu kabarıklığın restorator tarafından alçı ıle yapılmış olabıleceğı ızlenımını uyandırıyordu Doğrusunu soylemek gerekıyorsa restorasyon kusursuzdu, oyle kı kemık ıle alçının bır leştığı yerı tespıt etmek hemen hemen ımkânsızdı VVıllıams soruna daha dırekt yaklaşmayı tercıh ettı ve elıne çekıcı alarak tam boynuz dağılıverdı Megerse hepsi alçıdanmış. VVıllıams'a gore restorasyonu yapan uzmanın kımseyı aldatmak gıbı bır n.yetı yoktu Sadece o boşlukta bır boynuz bulunması ge rektığını duşunmuş ve bu kabarıklığı eklemış olabılırdı Gılmore'u da yanıltan muhtemelen bu ayrıntı olmuştur Iş bıttığınde uzmanlar şu sonuca vardılar "Bugune kadar Nanotyrannusların boynuzlu olup olmadıklarını öğrenemedık, ama hıç olmazsa bu surette zıhnımızı meşgul eden bır konudan kurtulmuş olduk." (Oiscover) ızının uzerıne hafıfçe ındırdı 0 anda her şey