Katalog

D İ L Bİ L İ M Ana dil ve Nostratik diller Bütün dillerin, bir ana dili var mıydı? Diller arasındaki ilişkilerin incelenmesi, bize halkların, kültürlerin ve insanoâlunun kökeni, gelişmesi ve yeryüzüne yayılması konusunda ışık tutacak. nusunda uzun suredır one surduğu tezının çok yakında ıspatlanabıleceğını umdugunu soyledı Collınder ın tezlerının dogrulanması Sır Wıllıam Jones'unkıler kadar uzun surmedı Ikı Moskovalı dılbılımcı bırbırlennden bağım sız olarak HıntAvrupa ve dığer beş proto dıl ve dıl aılelerının bırbırlerı ıle genetık ıhskılı oldugunu kanıtladılar Bu parlak bılım adamları 1966 yılında 31 yasında ıken olen V M lllıc Svıtye ıle 1976 yılında Israıl'e yerleşen Aaron B Dolgopolsky ıdı Onların çalısmaları su soruya goturdu Bu buyuk dıl aılelerının kaynaklandı ğı ana dıl nasıl bır dıldı 9 IllıcSvıtye ve Dol gopolsky bu dılı (kı bu dıl protoprotodıl olarak tanımlanabılır) yenıden ınşa ettıler ve ona Nostratik adını verdıler Latınce noster ('bızım')den kaynaklanan bu terımı ılk kez başlıca AvrupaAsya dıl aılelerı arasında genıs bır genetık ılışkı oldj ğunu tahmın ettığı halde bunu kanıtlama ca basında bulunmayan Danımarkalı dahı dılbılımcı Holger Pedersen yuzyılımızın basında ortaya atmıştı Sovyet dılbılımcılerın yukarda sozunu ettığımız buluşlarını, diller arası ılışkıler sorunu uzerınde çalışma yapan az sayıda dılbılımcı (orneğın HıntAvrupa ve Uralık arasında çeşıtlı kıyaslamalar yapan Collınder, Alman Karl Menges ve Rus Nıkolaı Poppe) heyecanla ve şevkle karşıladı Bu kuramın savunucuları, vaklaşık 14 bın yıl once Yakındoğu'da yaşamış ınsanların bu ana dılı konuştuklarına ınanırlar Zamanla bu dıl Batı (HıntAvrupa, AfrıkaAsya ve Guney Kafkasya dıllerı (Kartvelıan) ve Doğu (Ural, Altay ve Dravıdıan)ya aıt cesıtlı lehçelere do nusmustur Bınlerce yıl boyunca bu eskı proto diller Nostratıkın kızları bu dıllerı konuşanlar başka yerlere goç ettıkçe, gunumuz dunyasının konusulan pek cok bağımsız dılı şeklınde gelıştıler Odunç alman ve anlam değışmelerıne en dırençlı olan sozcuklerle ılgılı verıler ışığında "HıntAvrupa"lıların çok uzaklara goç etmedığı gorulecektır HıntAvrupa proto dılı muhtemelen Yakındoğu'da, Nostratıkle aynı bolgede gelıştı belkı Mezopotamya'da ya da bugun Turkle rın ve Iranlıların yaşadığı Doğu Anadolu'da ve sonra da bugun kendısının kızları sayılan pek çok dılın doğmasına neden olarak kuzeye doğru yayıldı HıntAvrupa dılı, Anadolu ve Batı HıntAvrupa olmak uzere ıkı lehçeye ayrıldı Anadolu dıllerını konuşanlar Anadolu'da kaldı Yazan: Vitalij V. Shevoroshkin Çevirenler: J. StewartRobinson ve Mehınet Tomanbay I ngılız dılbılımcı Wıllıam Jones bundan 200 yıl once Lalın. Yunan ve Sanskrıt dıllerının lek kaynaktan ortaya cıkmıs ol maları gerektıgım bu kaynağın aynı zamanda Alman (Geıman) Kelt. Fars ve benzen dıllerın de ozunu oluşturdugjnu one surmustu O zamanlar pek çok dılbılımcı, tıpkı hayvan turlerı ıcın varsayılan gıbı dıl urunlerının de farklı ve bırbırlenyle ılışkısız olduguna ınanıyordu Bır kısım dılbılımcısı ıse uzun sure olu kalmış bır protodıl'ın varlığını kabul etmekle yetınıyorlardı Protodıl, yazınır. bulunmasından bınlerce yıl once konuşulmuş ve olumu de, kendısınden kaynaklanıp bınlerce yıl once yok olmus olan Latın ve dığer 'olu' dıllerın olumunden cok once olmus olmalıydı Jones'lan ellı yıl sonra, protodıl denen bu dıl Alman dılbılımcısı Franz Bopp tarafından sıstemleştırıldı Bu dıl. HıntAvrupa (IndoEuropean) dıl aılesı olarak adlandırıldı Bopp ayrıca HıntAvrupa dıl aılesı ıçınde yer alan dılleı arasında da genetık benzerlıklerı tanımladı Bu dıl aılesı Alman kokenlı (Germanık) dıllerı (Almanca, Ingılızce, Danımarkaca isveççe, Norveççe), Rusça, Çekoslovakca, Polonyaca ve dığer Slav dıllerını, Fransızca Ispanyolca, Portekızceve Latınceyı de ıçeren dığer Romen dıllerını Yunanca, Keltık, Hıntlranca (IndoEuropean) Amavutça, Ermenıce ve Avrupa ve Asya'nın yaşayan ya da olu dıger çeşıtlı dıllerını kapsıyordu Batı ve Doğu lehçeleri Bopp'tan sonra dılbıiımcıle otekı protodıl aılelerını ve bu dıl aılelerıne bağl. dıllerı de yenıden sıstemleştırdıler Bu proto diller, Afro Asıatık ya da Hamıto Semıtık dıl aılesı ıle bırlıkte (Arapça. Habeşçe, Berberce, Kusıtık, Çadca, Ibranıce ve Yakındoğu ıle Kuzey Avrupa'da konusulan dığer diller), Guney Kafkasya dıllerı Kartvelıan (Sovyet Gurcıstan'ındakı Kafkas bolgesının dıllerı ıle Gurcu dılıne aıt), Uralık (Macarca, Fınce ve Estonyaca gıbı bazı Fıno Ugrıg dıllerını ıçerır), Altaık (Mongolca, Tunguzca ve Turkçenın proto dıllerı ıle bunlardan kaynaklanan ve gunumuzde konusulan Moğolca, Uzbekçe, Turkçe, Kazakça, Kırgızca, Kore dılı ve Japon dıllerını de ıçeren dıl aılesı) ve Malayalam, Tamıl, Telugu ve Hındıstan'ın guney bolgesı ıle Srı Lanka'nın kuzey bolgesınde konusulan dığer dıllerın oluşturduğu Dravidian dıl aılelerını kapsıyordu 1963 yılında bır konferansta, unlu Isveç dılbılımcısı Bjorn Collınder, HıntAvrupa ve dığer protodıllerın bırbırlerı ıle olan ılışkılerı ko lar (modern Turkıye'nın Asya bolumu) Bun laıın torunları sımdılerde olmus olan Etı Luvyan Palaık Lısyen Lıdya ve Karyan dıllerını konuştu Batı Hınt Avrupa dılını konuşanlar ıse bıraz daha kuzeybatıya doğru goc ederlerdı Bu daldan makalenın başında soz ettıgımız butun dığer Hınt Avrupa dıllerı turedı Şımdı tekrar Nostratıke donelım Nostrarıkte tarımla ılgılı hıcbır kelımonın bulunmaması Nostratığı konuşanların yalnızca bıtkı toplayıcılıgı yaptıkları hıcbır tarım sal faalıyette bulunmadıkları varsayımına yol acabılır Nostıatıkte ayrıca ehlıleştırılmış hayvanlarla da ılgılı hıcbır kelıme yoktur Bu nedenle Yukarı Taş Devrı yıllarında (M O 15 bın sıraları) Nostratik dılını kullananlar hay vancılıkla değıl, avcılıkla geçınıyor gorunur ler Nostratık hem kurt hem de kopek ıçın aynı kelımeye (kujna) sahıptır Bu kelıme HıntAvrupa dıllerınde daha cok kopek ıçın otekı Nostratik kaynaklı dıllerın coğunda ıse kurt ıcın kullanılmıstır HıntAvrupa da kuon kopek anlamına gelıyordu ve bunun genıtıfı kunes'dı Ural dıllerınde kujna kurt' Afro Asıatık tekjn kurt kopek', Latınce'de canıs kopek', Fransızca'da chienne; Almanca'da hund ve Ingılızce'de hound, Keltçe de ıse kurt un ılkel anlamı ceu ve genıtıfı con'da 'sığır parçalayıcısı ya da canavar şeklınde gorulebılır Bu dılbılımsel bılgıler Nostratik dılını konuşanların, kurtları ehlıleştırmeye başladıklarını bu vahşı hayvanları yavaş yavaş kopeğe donuşturduklerını dusmanlarını dost yaptıklarını gostermektedır Az sayıda Nostratik kok bu dıllerın belırlı sesbılım (fonetık) yasalarını, kelımelerın oluşmasına yarayan tıpık seslerde ortaya çıkan kaymaların genel modehnı açıklayabılır Eğer Doğu Nostratik dıllerınde 'k' harfını bır 'u' harfı takıp ederse bu Batı dıllerınde ya 'kw' şeklınde bır sessız harfler karışımı ya da benzer bır sessız harf ıle w' harfının bıleşımı şeklınde ortaya cıkar Bır dığer ornek ıse şudur HıntAvrupa dıllerınde, 'cut' kelımesındekı şeklıyle Nostratik 'k' sert bır g'ye ya da gu.t' kelımesınde olduğu gıbı unlu bır sese donusur ppewa ve Kuzeybatı Amerıka'nın dığer Athapasca dıllerı ıle, Kanada'nın ılı Ingılız Ko lombıyası ve Guney Alaska'nın denızçı 'Amerıkalı Yerlılen'ııın konustuğu Tlıngıt dıllerını ıçerır) kapsar Sozkonusu arastırmalaıa gore Asya'da, daha sonralaıı Kuzey Kafkasca, Yenıseyce, Cın Tıbet (Cınce yı de ıçerır) ve Na Dene dıllerıne ayrılmıs nlan bır kaynak dıl vardı NaDene dılını konuşanlar, Kuzey Amerıka'yn goc ettıler ve Kuzeybatı Aınerıka 'yerlılerıne donuştuler Nostratik dılı gıbı protoproto DeneKatkasça dılı do yaklasık 14 bın yıl once yasadı Stanford Unıversıtesf nden unlu Amerıkan dılbılımcı Joseph Greenbeıg, bırkac yıl once daha da eskı bır proto proto dılın varlığını belırledı Bu kayr.^k dılı Amerind olarak adlandırdı Bu makro dıl aılesıne Amerıkalarda konusulan bırçok lehce gırer Buna gore HıntAvrupa dıllerını konuşanların bazılarının bu yarıkureye gelmesınden çok once Amerıkalarda Amerind makro dıl aılesı vardı yarıkurenın kuzeyındekı diller, Kuzeydoğu Asya'dakı dıllerı ve Nostratik dılının EskımoAleutıan lehçelerını ıçeren kısmını da kapsayan DeneKafkasya makro dıl aılesıne aıttıı 3 geniş dil ailesi Bu uc genıs dıl aılesı, Nostratik, DeneKafkasya ve Amerind genetık olarak bırbırlerı ıle ılışkılı mıdırler? Ivanov ve dığer kıyaslamalar yalnızca bu uc protoproto dıl aılesının bırbırı ıle ılışkılı ol duğunu degıl bırbırlerı ıle olduğu kadar, 25 bın yıl once konusulan ve protoprotoproto dıl olarak adlandırılabılecek bır dıl aracılığı ıle dığer dıllerle de ılışkılı olduğuna ınanırlar Boyle bır dılı yenıden ınşa edebılmek ıcın koklerı Amerınd'de, DeneKafkasca'da ve Nostratik dıl aılelerı ıle dunyanın dığer dıllerınde benzerlıkler gosteren bırçok dayanıklı sozcuğun kıyaslanması gerekmektedır Dılbılımcıler ıçın sımdılerde başlıca gorev otekı genış dıl aılelerını belırlemek, bunların uzak atalarını yenıden ınsa etmek ve butun bozulmamış kelıme koklerının sıstematık bır kıyaslamasına başlamaktır Orneğın, HıntAvrupa dılındekı egho Almanca'da ich Ingılızce'de I ve eskı Ruscada az kelımelerıne donuşmuştur Bılgısayarlar, Nostratik dılının kızkardeşlerı durumundakı protoproto diller uzerınde çalışmak ısteyen araştırmacılara buyuk kolaylıklar sağlayabılır DeneKafkasça ve Amerind e ek olarak Nostratik dılının kızkardeşlerı durumundakı bu protoproto diller şunlardır • Polınezya, Taı, Mıkronezya, Tagalog, Khmer, Vıetnam dıllerı ve dığer çeşıtlı dıllerın oluşmasına kaynaklık eden makroAsya dili, • Yenı Gıne ve Avustralya lehcelerıne kaynaklık eden ana diller, • Ve butun dıl aılelerının en eskısı olması olası gorunen ve sık sık boğazın gerısınde oluşturulan seslerı kullanan Khoisa dil ailesi (Hatsa, Sandavve, guney ve doğu Afrıka'nın 'Bushman' ve Hottentot' dıllerı ) Butun dıllerın, en uzak tarıh oncesı geçmışle konuşulmuş bır dıl aracılığı ıle bırbırlenyle ılışkılı olduklarına daır one surulen tezler, gunumuzdekı dılbılım araştırmaları ıle guçlenmektedır Profesor Vitalij V. Shevoroshkin, Michigan Universitesı'nde Dilbilım ıle Islav Dilleri ve Edebiyatları bolumlerindedir. Profesor J. Stevvari Roblnson. Unlverslty of Michigan da Turk Dili ve Edebiyatı Anabillnı Dalı Başkanı Dr. Mehmel Tomanbay, Gazi Universitesi Iktisat Bölumu'nde Öğretlm uyesl. 14 Kuni sozcuğu, HıntAvrupa dıllerınde (boyle bır kelımedeolmasını bekledığımız 'e' seslı harfını de bunyesıne alarak) gvven'e ('eş', 'kadın') donuşmuştur Gwen daha sonra on ıkıncı yuzyıl oncesı Ingılızcesıne geçmıştır, bu kokten kaynaklanan queen sozcuğu gunumuz Ingılızce'sınde hâlâ vardır Mogolca'nın anası olan Altay dılındekı seslı harfler kuni ('eşlerden bırısı') sozcuğunde olduğu gıbı. sozcuklerın eskı formlarını, Batılı diller grubuna aıt dıllere gore daha çok yansıtırlar IllıcSvıtye ve Dolgopolsky'nın takıpçılerı, hem Nostratik dılının daha da ayrıntılı olarak yenıden ınşa edılmesı hem de ÇınKafkasya'ya da DeneKafkasçası olarak adlandırılan bır dığer protoproto dılın de yenıden ınşası uzerınde çalışmaktadırlar Bu makro dıl aılesı, Kuzey Kafkas (Abkhazca, Çeçen, Kabardıan ve Dağıstan'dakı bırçok diller) ÇınTıbet dıllerı (Mandarın, Kanton ve dığer Çın lehçeleri ıle Bırmanyaca ve Tıbetçe) Yenıseyce (doğu Sıbırya'da konusulan) ve NaDene dıllerını (Apache, Navajo, Chı