Katalog

Tl P Interferon kanseri yenecek mi? Oıneı Kıılelı / Osnum Gurel ırusler cok ılkel organızmalaıdır Bır proteın palto gıymıs olan kucuk bır çekırdek (nukleık) asıdın yaşam ve olum arasında gıdıp geldığını duşunun, ışte o bır vırustur Vırusler kendılennı uretemezler bu nedenle de çoğalmak ıçın çok sınsı bır yol bulmuşlardır kendılerıne Vırus olmayan bır hucreye gırer onun ureme mekanızmasını kendılerını çoğaltacak bıçımde yonlendınr ler Daha sonra hucre duvarını patlatıp çev reye yayılırlar kendılerıne konukluk edecek yenı hucreler, daha doğrusu yenı kurbanlar bulurlar Bakterılerle hucre duvarlarının dış yuzunde savaş veren antıbıyotıkler hucrenın ıçınde sınsıce çalışan vıruslere karşı et kılı olamazlar 6O'lı yılların başında Londra'da Dr Alıck Isaacs ınsanların aynı anda neden bırden fazla vırusten etkılenmedığını araştırıyordu Tavuk hucrelerının zarlarına nezle vırusu aşılamıştı, test tupundekı korkunç savaş alanını ıncelıyordu Hucrelenn vırus saldırısına karşı kendılerını etkın bır kımyasal madde ıle savunduklarını fark ettı Bu madde onları saldırıdan kurtaramıyordu, ancak aynı madde sağlam hucrelere aktarıldığında onların dırencını arttırıyor ve organızmayı nezlenın yayılmasına karşı koruyordu Isaacs vıruslere karşı kahramanca dırenen bu koruyucuya ınterferon adını verdı Onun buluşundan sonra tum bılım dunyasında konu her yonu ıle araştırılmaya başlandı, soğuk algınlığından korluğe dek vıruslerın yol açtığı bılınen ya da sanılan her alanda araştırmalar yoğunlaştırıldı Bugun pıyasada satılan nezle önleyıcı ılaçların tumu de o yıllarda bulundu V Yabancı hucrelerı ve olmuş hucrelerı ta nıyıp hemen etrafını saran ve onları yıyıp ıce rek yok eden fagosıtlerın ıştahını kanserlı hucreler ıçın arttırmak ınterferonun başlıca ış levı ıdı Boylece tum koruyucular bır vırusle savaşırcasına kanserlı hucrelere saldınyor lardı Dunyada her gun 2530 bın kışı kanserden öluycr Onun adı hepımız ıçın çok urku tucu, hatta bızım dılımızde onun adı bıle amansız hastalık" olarak dolaylı soylenıyor Boylesı umarsız durumlarda ınsanları somu ren yuzlerce, bınlerce sıhırbaz zakkumcu var dunyamızda Boylesı bırcanavara karşı Interferon elbette ınsanlığın buyuk umudu ama ılaç olarak kullanımına daha çok yol var İlaç olabilecek mi? 7O'lerın baslarında araştırmacıların ırdeleyeceklerı bır tezlerı ve gelışmış teknıklerı vardı, ama klınık deneyler ıçın kullanabıle ceklerı yeterlı mıktarda ınsan ınterferonu yok tu ellerınde Fınlı Karı Cantell Helsınkı Kızılhaçı'na bağışlanan kanların lokosıtlerın den çıkarak tam on yıl suren bır ayırma ve bırıktırme surecı sonunda yeterlı mıktarı oluş turdu llk ınsan deneyı 1971'de kemık kanseri olan bır erkek çocukta yapıldı Ikı buçuk yıl suren ınterferon ığnelerı, çocuğu kurtardı, çocuk hıçbır organını yıtırmedı Boğazını tıkayan kuçuk tumorler yuzunden uç yaşına dek tam on kez amelıyat olan bır çocuk ıse bırkaç haftalık ınterferon sağaltımı ıle lyıleştı Çocuklar ıçın % 100'e varan lyılestırme oranı yetışkınlerde % 50 dolayında ıdı Has talar, yan etkı hıssetmedıler Ama Stockholm'de ınterferon ıle kanseri yenmeye çalışan hekımler bılımsel çevrelerın dehşetlı eleştırılerı ıle karşılaştılar Sahte ılaç (place bo) ıle sonuçlar denetlenmış mıydı? llaçsız kontrol gruplarının sonuçları ne ıdı 9 vb Kı sacası Turkıye'de kımı çevrelerın hıç sormayı duşunmeyeceğı gereksız (') sorular ıle o zavallı hekımler adeta suçlandılar Umui verıcı sonuçlar Amerıkan Kanser Enstıtusu nun 1975'te ınterferon araştırmalarına 2 mılyon dolar ayırmasına yol açtı interferonu ılaç halıne getırebılecek fırmanın korkunç zengın olacağı duşuncesı ıle buyuk ılaç şırketlerı de uretım yarışına gırdıler Kım daha kolayca ve daha ucuza ınterferon uretebılecek, ayrıca onu uygun bır ılaç halıne getırebılecektı? özunde hepsı doğal surecın benzerı olan, ancak sanayı olçeğınde yapılan uretım teknıklerı her şırkette farklı Hepsı de vıruslerın yaptığını taklıt etmeye çalışıyorlar, yanı ınterferonu vırusler gıbı başkalarının sırtında taşıtıp başkalarının çoğaltım yolları ıle uretmeyı denıyorlar interferon genlerı bakterılere yuklenıyor ve bakterı yaşamını yönlendırmek ıçın programlanıyorlar Bakterılerın DNA molekullerı yenıden oluşturuluyor Etkısı kabul edılen ınterferon, acaba bır gun ılaç ruhsatı alabılecek mı? Bılım dunyası hep umutlu. ama hep kuşku doludur interferon gıbı bır maddeyı hâlâ ılaç olarak kabul etmeyenlerden zakkumu "kurtarıcı" ılan edenlerın alacakları çooook dersler var I ] Saman yığınında iğne aramak Fıyatlannın ucuzluğu nedenı ıle tavuk ınterferonu araştırmacıların elındekı tek deney malzemesı ıdı, ne var kı, bu madde kemırgenlerde ve ınsanlarda etkısız olmuştu Memelılerın hucrelerının de çok az mıktarda kendı ınterferonlarını urettığı anlaşıldıktan sonra, sorun geldı bu çok değerlı maddeyı vucuttakı mıl/onlarca kımyasal maddenın arasından ayırıp arıtmaya ve an olarak uretmeye dayattı Saman yığınında ığne aramaktan daha zor olan bu ış, pek çok bılım adamının başlangıçta duyduğu heyecanı azalttı, çoğu, karamsarlık ıçınde ınterferon uretımı araştırmalarını bıraktı Kısa surede bıyokımya hucre bıyolojısı ve genetıkbılımde buyuk gelışmeler gerçekleştı, bu arada kımyacılar arıtım teknıklerını gelıştırerek ınterferon uretımıne çalışan bılım adamlarına daha çeşıtlı hucre turlerı ıle çalışma olanağını verdıler Artık "Interferon ne kadar etkılı 7 " sorusu yerını "Interferon nasıl etkılı oluyor?" sorusuna bıraktı Vıruslerın hucumuna uğrayan hucrenın bırkaç saat ıçınde urettığı bu madde hangı genetık harıka ıle dığer sağlıklı hucrelerı koruyordu'' Araştırmaların tekrar başladığı dönemde fareler uzerınde kanser araştırmaları yapan Amerıkalı lon Gresser'ın bır gözlemı tum dıkkatlerı bır kez daha ınterferonun uzerıne çektı Gresser, ınterferonun yalnızca vıruslerın çoğalmasını onlemekle kalmayıp tumöru de kuçulttuğunu fark ettı eryuzü atmosfennde ve ıklımınde değışıklıkler, yuzbınlerce vıllık doğal sureçler lonucu orlaya çıkar sanıvorduk. Atmosferde ozon tabakasını delen ınsanoğlunun da bu değışıklıkte parmağı olabıleceğını gorduk Bu, dehşet verıcı bır olaydır " Istanbul'da "Ozon Tabakası ve Ardındakı Gerçekler" konulu bır konferans veren Joseph I arman bovle dıyor tngılız bılım adamı gercı ozon yırtümasınm sonuçlarını, ınsan sağlığı üzerındekı etkılerı ıle sınırlı tutuvor ve bu yırtılmanın ıklıın açısından getıreceğı değışıklıkler konıısunda bır bılım adamı tıtızlığıyle şımdılık bır sey soylemıyor Ancak "Iklım üzerındekı sonuçlarını henuz bılmıyoruz" sozlerıyle de endıselerını belırtıyor Ozondakı vırtılmanın yanı sıra 150 yıllık "uygarlaşma surecı" ıçınde ınsanın ekonomık ve çevre etkınlıklerınm atmosferde ve ıklımde hangı değışıklıklere yol açacağı sorusu, bılım çevrelerınde uzun suredır tartışıhvor Gerçı bugunden yarına radıkal ıklım değısıklıklerı beklenmıyor 1960'tan bu vana veryuzu sıcak/ığının 0,5 derece arttığı uzerınde fıkır bırlığı var Senaryo bılmıyor. Ikıuç derecelık sıcaklık artışı, kutup buzlarının erımesını hızlandıracak, okyanuslar 12 metre yukselecek, oncelıkle lıman kentlerı sular altında kalacak. Yeryuzunun geçırdığı buzul çağında bıle okyanusların ortalama sıcak/ığının bugunkunden sadece 23 derete, kıtaların ıse 34 derece daha az olduğu savı doğruysa, atmosfer sıcaklığmdakı değısımlerın yol açacağı felaketlertn boyutlarını kestıımek zor olmaz. Bılım adamları da geleıek ıçın önumuze karanlık lablolar koymakta Tropıkal ormanlar her yıl 11 mılyon heklar azalıyor. 6 mılyon hektar toprak çolleşıyor. Bu gıdışle 20 yıl ıçınde hayvan ve bıtkı turlennın %20'sı daha yok olacak. Atmosfenn bugunku bıleşımını ve nıtetığını, dunya üzerındekı canlıcansız yaşamla atmosjer arasındakı ılışkmtn ve karşılıklı etkıleşımın belırledığı duşunulurse, ınsanın yeryuzundekı faaltyetının olumsuz yonu belırgınleşmektedır. Bılım adamları 3,5 mılyar ytldır kendı duzenını koruyan dunya ıklımının ve suregelen hayatı dengenın bozulma surecının basladığını vurguluvor. Yaşam, uzun evrım surecı ıçınde kendını koşullara uvdurduysa, bu koşulların ınsan eltyle değıştırılmeye başlanmasmın da yeryuzu ıçın "dehşet dolu gelecek'' ongörülerıne yol açması, çok doğaldır. Umut, gene ınsanda... Ozonu deldığı anlaşılan gazlann uretımıne son verılmesı kararı alınıyor. Atmosferı kırleten fosıl yakıtların yerıne guneş ve hıdrojen gıbı temız enerjı kaynaklarının bır an once ve en yaygın anlamda kullanıma sokulması ıçın mılyarlar akıtılıyor. Bılınçsız ve vahşı "uygarlaşma surecı "nı, bılınçlı ve doğal yaşama uyumlu bır *tirece donuştürmeyı bakalım aynı hızla başarabılecek mıyızl. • * • Gelecek cumartesıye kadar sağlıklı gunler... Y H AFTAN I N 6ÜNDEMİ O K U R D A N BİZE tamamen yok edılemez, edılememıştır Unıversıtelerımızle ılışkıye geçıp dunyadakı bılımsel gelışmelenn neresınde olduğumuzu, neler yaptığımızı ya da yapamadığımızı yansıtırsanız yararlıdır aıye duşunuyorum. Boşluk dolduruyor Cumhunyef Bılım Teknık cok buyük bır bosluöu dolduruyor Hele TUBITAK'ta ve yayın organında ozellıkle son yıllarda ortaya çıkan gelısmelerden sonra bu, bır anlamda aa uzulerek gordüğumuz elle Mulur bır gerçek olau. Sureklı bır okuyucu olduöumu belırfmıstım Ama tyı bırbirıktirici olduğumu soyleyemıyorum Elımde varlığını koruyabılen yalnızca otuz kadar Bılım Teknık var Eksık olanları ya da tumuyle bugune kadar çıkan sayıları gazetenızden edınmem nasıl mumkun olabılır? Bılgı venrsenız sevıneceğım Bır de onenm var sıze Ne yapılırsa yapılsın unıversıtelerımızde bılım U.Hımmet ASLAN 8 ÇığliİZMİR Bilim Teknik'in notu: Ellmizde llk 52 sayıdan çok az kalmıştır. Cumhurlyet Bilim Teknlk • Sahıbı Cumhurıyet Malbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadl • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emine Uşaklıgil • Yazı işlerı Muduru Okay Gönensin • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen Tüles Hasdemlr •