Katalog

FİZ İK B İ L İ M G Ü N D E M İ Atom çekırdeklenyle gosten yapan guçlu kuvvet Z° bozonlarının kutlelerının fazla olmasıdır Gravıfotonun kutlesı goz onune alındığında, beşıncı kuvvetın erımı yaklaşık 200 m'dır Son olarak, maddenın yapısından bağımsız olan evrensel çekım kuvvetının tam tersıne (Galıle'den berı, duşen tum cısımlerın aynı ıvmeye sahıp olduğu, yanı boşlukta bır tuyun bır kurşun bılyeyle aynı hızla duştuğu bılınıyor), beşıncı kuvvet nesnelerın atom oluşumuna bağımlıdır Fıschbach'a göre, maddenın baryon numarası yuksek oldukça, ıtıcı kuvvet daha şıddetlıdır Açıklama: Bır atomun baryon numarası, çekırdeğını oluşturan parçacıkların baryon sayılarının toplamıdır Proton ve notronun baryon numaraları + 1 olduğuna gore, 4 proton ve 5nötron ıçeren berılyumçekırdeğının toplam baryon numarası 9'dur Çekırdeğınde 13 proton ve 14 notron bulunan alumınyumun baryon numarası ıse 27'dır Baryon numarası kavramı, fızıkçılerı, doğrulanmış bır kuram nedenıyle, beşıncı kuvvetten soz edılmeye başlanmadan önce ılgılendırıyordu Bu kurama gore bır parçacıklar butununun toplam baryon numarası, bu parçacıkları etkıleyen tum tepkımelerde korunur Fischbach'ın tanımladığı gıbı bır beşıncı kuvvetın varlığını kabul edersek, bır alumınyum parçası, bır berılyum parçasından çok az daha yavaş duşecektır Bu durum, bundan uç yuzyıl once Galıle'nın ortaya koyduğu kuramla ters duşmektedır Fıschbach nelere dayanarak beşıncı kuvvetın varlığını ılerı surdu 7 Şımdı bunları ınceleyelım Genel çekım kuvvetınde garıplıklerı ılk ortaya çıkaran Avustralya Oueensland Unıversıtesı'ndenjeofızıkçı Prof. Frank D.Stacey'olmuştur 8O'lı yılların başlarında, bırkaç arkadaşıyla bırlıkte, yeraltına ınıldıkçe yerçekımının ne gıbı değışımler gosterdığıyle ılgılendı Bunun ıçın ıkı eskı maden ocağında, 2000 m'ye kadar farklı derınlıklerde çeşıtlı olçumler yaptı Gozlemledıklerı o zaman ona daha az garıp gozııkmuştu Yer yuzeyınde yaklaşık 981 cm/S2 değerınde olan yerçekımının şıddetı ya da yerçekımı ıvmesı, Newton yasasının ongorduğunden daha hızlı azalıyordu Daha da şaşırtıcı olanı, bırbırlerınden bır kaç santımetre uzaklıktakı ıkı kuçuk kutlenın arasındakı yatay çekımı olçerken, (Newton'a gore, bu çekım, ıkı kutlenın çarpılmasına vc onları ayıran uzaklığa bolunmesıne eşıttır), ocağın dıbınde bu evrensel sabıtın, yuzeyde laboratuvarda elde edılen değerden %1 daha yuksek olduğunu bulmasıydı Her şey, bır ek kuvvet çekım kuvvetıne eklenıyormuş ya da ters duşuyormuş gıbı gerçekleşıyordu Fakat hangı kuvvet? Stacey bundan sonuçlar çıkarmadı Bu ölçumlerın yerel özgul ağırlık anormallıklerı nedenıyle yanlış sonuç verdığınden endışelenıyordu Bu maden ocakları, maden yatakları yonunden zengın bır bolgede açılmıştı, dolayısıyla, kayalar homojen (bır turden) olmaktan uzaktılar Ustelık, kullanılan gereçler çok duyarlı olmalarına karşın, ancak yaklaşık bır değer sunuyorlardı Ayrıca, bılım adamları, her zaman yararlanılan sıstemden kaynaklandığı ıçın sıs tematık hata olarak adlandırdıkları bır hata payını hesaba katarlar Oysa Stacey tarafından gozlemlenen Newton yasasının ongorduklerıne gore sapmalar, sıstematık hata payının ıkı katı değerdeydı Bu bır kuram ortaya atmak ıçın yetersız, fakat kafalarda soru ışaretlerı yaratmak ıçın yeterlıdır Bu deneyle ılgılenenlerden bırı de Ephraim Fischbach'tı Stacey'ı tanımıyordu, fakat 1985'te, bır arkadaşı ona Avustralyalı jeofızıkçı tarafından yapılan gozlemlerden soz ettı Fıschbach bu sonuçlara o kadar şaşırmamıştı, bu donemde, o da, maddenın bazı garıp tutumlarıyla ılgılenıyordu Usandırıcı gravımetrı çalışmalarına gırmektense, Macar bır baronun Bırıncı Dunya Savaşı'ndan once yaptığı deneylerı ıncelemeyı yeğlemıştı Lorand Eötvös adlı bu baron, çekım ve eylemsızlık kutlelerının özdeşlığını gosteren olçumlerıyle tanınmıştır Açıklama: Bır cısmın çekım kutlesı, bu cısmın yer tarafından çekıldığı kuvvettır Bır cısmın eylemsızlık kutlesı, bu cısmın herhangı bır kuvvet tarafından harekete geçırılmesıne karşı gösterdığı dırençtır dıklerını duşunerek, bunları sıfır olarak kabul etmeye karar verdı Çekım kutlesı ıle eylemsızlık kutlesı arasında ozdeşlık bulunduğu sonucuna vardı 1985'te Fıschbach, Eotvos tarafından yayımlanmış çalışmaları yenıden gözden geçırdığınde, Macar fızıkçının sıstemden kaynaklandığına ınandığı bu çok kuçuk değışımlerle ılgılendı Fıschbach'a göre bu değışımler onemsız değıl, tam tersıne, açıklayıcıydı, çunku buyukluklerı, sınanan maddelerın baryon numarasına bağlı olarak artıyordu Boylece, çekım kutlesı ıle eylemsızlık kutlesı arasında bır fark olduğu ortaya konuyordu Bu farkı Eotvos belırleyememıştı, çunku ona 10 10 duzeyınde bır kesınlık gerekıyordu fakat bu kesınlığı sağlasa bıle, bu yıne de hata payı ' ıçınde gozukecektı Fıschbach, bu gozlemlerını, Eotvos Dene yının Yenıden Analızı adlı unlu yazısıyla açık ladı Bu yazıda, Macar araştırmacının goz onune almamayı uygun gorduğu çok kuçuk değışımlerı açıklayacak yenı bır kuvvetın varlığını ılk kez açıkiadı Ayrıca, Stacey'in deneylerının sonuçlarını ve K mezonlarının o gune kadar açıklanamamış bazı anormallıklerını de savına destek olarak gosterdı Açıklama: Kaon (K), mezonlar aılesının bır oğesıdır Hızlandırıcılarla yapılan atom çarpıştırılmaları sonucu bulunan parçacıklardan bırıdır Yuklu kaonlar (K* ve KT) 1949'da, notr kaon (K°) 1951'de bulunmuştur Uzun suredır notr kaon, fızıkçılerın kafasında soru ışaretlerıne neden olmaktadır Oncelıkle, omru her zaman aynı değıldır Uzun omurlu K° (sanıyenın on mılyonda bırı) ve kısa omurlu K° vardır Ayrıca, kutlelerı her zaman aynı değıldır UzunkomurluKl'nı kutesı, kısa omurlu K°'nınkındendv hafazladır 1982'de, Fıschbach ve arkadaşları, bu konunun ustunde durmuşlardı Çeşıtlı denemeler sonrasında kutle ve omur farklılıklarının deneyde kullanılan enerjıye bağlı olduğunu, dığer bırdeyışleoluşumlarınayolaçancarpışmaların şıddetine bağlı olduğunu gozlemışlerdı Bu enerjıye bağımhlık bılınen etkıleşımlerle açıklanamayacağından bunun nedenını yenı bır etkıleşımde aramak gerektıgı sonucuna varmışlardı Eotvos ustune yazdığı yazıda, Fıschbach, kısa omurlu notr kaonun bır ya da bırkaç gravıfotonunu yıtırmış uzun omurlu bır notr kaon olduğunu belırtmıştır O gune kadar hıçbır kuramsal fızık yazısı bu kadar ılgı toplamamıştı Amerıkan televızyonu, beşıncı kuvvetın bulunuşunu "hesaplanamaz etkılerde yapılan devrım" olarak açıkiadı New York Tımes, konuyu bırıncı sayfadan verdı Yazı beklendığı gıbı fızık çevrelerınde tartışmalara yol açtı Nobel fızık odulu sahıbı Rıchard Feynman, "Boyle bır kuvvet var olsaydı bugune kadar ortaya çıkarılırdı" dedı Danımarkalı fızıkçı Hans Henrik Thadberg, beşıncı kuvvetın var olduğunu fakat ıtıcı değıl, çekıcı olduğunu ılerı surdu Bazıları, Eötvos'un deneylerının guvenırlılığı ustunde durdu Macar fızıkçının laboratuvarı altında bulunan mağara boşluğuyla, bır ozgul ağırlık anormallığıne neden olmuyor muydu1? Eotvos, 150 kg'lık ağırlığıyla gereçlerının duyarlılığını bozmuyor muydu? Akla az ya da çok yatkın bu yorumlardan sonra, cıddı çalışmalara geçmenın zamanı gelmıştı Çunku beşıncı kuvvetın varlığını doğruiamanın en lyı yolu deneyler yapmaktan geçmekteydı (Sclence & Vle, 1288) Eötvös'ün deneyi Eotvos, çekım kutlesı ıle eylemsızlık kutlesı arasındakı özdeşlığı doğrulamak ıçın "bukulme tartısı" kullandı Bu, çok ınce bır telın ucuna tam ortasından on santımetre uzunluğunda, kutlesı onemsenmeyebılır bır çubuktan oluşuyordu Çubuğun ıkı ucuna aynı ağırlıkta, fakat farklı doğada ıkı kutle asılıyordu örneğın, bır tarafa 50 gramlık bır ba A Eötvos'un deneyi kır bılye, otekı tarafa 50 gramlık platın bılye Bu bıçımde oluşturulan sıstemın merıdyen duzleme dık olarak, yanı doğubatı yonunde yerleştırılıyordu Bılyelerın her bırı ıkı kuvvet etkısı altında kalıyordu Yer'ın çekımı (çekım kutlesı ustunde rol oynayan dıkey kuvvet) ve (Yer'ın donuşunden ılerı gelen) kutupların eksenıne dık olan ve eylemsızlık kutlesıne etkı eden santrıfuj kuvvet Ikı bılyenın çekım kutlelerı aynıdır, çunku ıkısı de 50 g ağırlığındadır Fakat, eylemsızlık kutlelerı, çekım kutlelerıyle ozdeş mıdır, yoksa maddenın doğasına göre değışmekte mıdırler9 Eğer ıkıncı sav doğruysa, santrifuj kuvvet ıkı bılye ustunde aynı bıçımde etkı yapmayacaktır ve çubuk ılk durumundan çok az sapacaktır Bu japmayı gozlemek ıçın bır optık aygıt, telın ustune konulmuş bır aynanın ustune yerleştırılmıştı Eotvos, dort yıl boyunca, bu sıstemde bırçok değışık maddeyı denedı Metaller, dokumalar, reçıneler, vb Kaydedılen sapmalar o kadar kuçuktu kı, sıstemden ılerı gel Stacey'in deneyi • Elektron mlkroskoplsi ve tıptâki uygulamaları Prof Turkan Erbengı, Çapa DETAM Kutuphanesı 20 mart, 16 00 • Amorf Yaniletkende OC iletkenliğl Ayça Yalama 1 U Atom ve Mol Fızığı, 20 mart 13 30 • Retrovlrüsler Prof Güler Oraler İ.Ü BıyolOji Böl 4 dorsane • Biyolojik mlkrosma ulaşan öncüler Prof Flkret Şenocak Cerrahpaşa Mıkrobıyolo|i kon sal 21 mart 13.30 • Yenl doğanın metabolik sorunlan Doç AhmetAydın Çerrahpaşa kadın doğum kut 21 mart 1112 00 • Klinlk patolojik toplantı Çerrahpaşa Yenı Prof Kurulu Sal 21 mart 12 30 • Endojen Opionid Peptldler Or Rıfat Yucel Çerrahpaşa Bıotızık Kutup 21 mart 10 30 • Lokomotor sistemin değerlendirilmeslnde nörolojık muayenenın onemı Or Şansın Durak Çerrahpaşa Fızıksel Tıp ust kat ders 21 mart 10 45 • Çocuklarda Septlk Şok Prof Nedret Uzel. Çapa 1933 Unı Reform Anfısı 22 mart, 11 00 • Sentetik buy jme hormonu kullanımındaki yenllikler Prof Sezer Hatemı, Çerrahpaşa Çocuk K'ı Kıt Sal 22 mart 13 00 • Türkiye kıyılarında biyoerozyon sekfllerl Prof. Oğuz Erol, I U Denız Bılımlen Sem Sal 22 mart 14 00 • Optlk parametrelerin taylnl Içln yenl blr kompüter teknfğl Denız Değer, I U. Fen Fak Genel Fızık, 22 mart 13 30 • Ekstrapulmoner tuberkuloz Dr Sevll Inanç Çapa Tevfık Sağlam Anfısı, 22 mart 13 00 • Çocuk ve yenl doğanda Işltme sorunlan Doç Husnü Özek, Çerrahpaşa, KKB Hıkmet Altuğ ders, 22 mart 13 30 • Italya'da Tarihi Tepe Yerleşlmlerl Doç Fulın Bölen, ITU Mımarlık Fak 22 mart • Kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluklan Prof Şahıka Yuksel, Doç Arsalus Hayır I U Fen Ed Fak , 22 mart • Kolon Vertebralin Blyomekaniğl Dr Pınar Akata, Çerrahpaşa Fızıksel tıp ust kat dersane 22 mart 10 45 • Kronik kekemelikte koşullandırma tedavjsi Prof Ulvıye Ataner, Öğr Sema Koşar Çapa Çocuk Psıkıyatrısı kıtap • Çevre duzenlemesinde planlama ve projelendlrme süresi Prof Besalet Pamay, Orman Fak Herbaryum Kon Sal 23 mart 14 30 • Rehabilıtasyonda uriner, bağırsak sorunlan ve çözumleri Dr Ayşe Yalıman Çapa Fızıksel Tıp, 23 mart 8 30 • Peloidler Ender Başak, I U Tıbbı ekolojı (Çapa 23 mart, 9 30 • Yeni doğanın sotunum sorunlan Nuvıt Altırkaya, Çerrahpaşa çocuk klı kıt sal 13 mart 23 00 • Akclğer grafilerinin değerlendirllmeai Doç Mevhıbe Alver Şışlı Etfal, çocuk cer klınığı 9 kat 24 mart 14 00 • Karaciğer hidatik kistınin cer. tedavisl Prof Tarık Mınkârı Çerrahpaşa eskı Prof kurulu sal 24 mart, 13.30 • Beyln tumörlerinde tedavi ilkelerl Prof Osman Aldemır Prof Koray Dinçol, Doç Munır Kınay, Doç Haluk Onat, Yard Doç Ahmet Karadenız, Dr Burhan Necatıoğlu Çapa onkolojı ens kutup 24 mart 10 00 • Şok, merkezi slnir sistemi ve nöroşirürii Prof. Murat Dılmener, Çapa Noroşırürji Top. Sal 6 kat 24 mart 14 00 • Menenjltlerde tam yöntemler) Dr Şukru Palanduz Çapa ınfeksıyon has sem sal 24 mart, 14 30 • Buyuk matematikçller Tayfun Çolak, ) U. Fen Fak Mat Sem Sal 24 mart 14.00. 11