Katalog

İ K L İ M Bİ LİM Ozonla ilgili 19 soru,19 yanıt Ozon nedir? Oksıjenın bır bıçımıdır Oksıjen molekullerının stratosferde ultravıyole ışınları tarafından bombardıman edılmesı sonucu oluşur Bıldığımız oksi)enden (0,,) (arklı olarak ıçınde uç tane oksıjen atomu vardır (OJ Bombardıman oksıjen molekulunu kırar, boşluktakı oksıjen atomları O, ıle bırleşerek ozonu oluştururlar Bu yapı ozona, normal oksıjende bulunmayın bır özellık verır Ozon ultravıyole ışınlarını emer Ozon nerede bulunur? Atmosferın ust tabakalarında, stratosferde bulunan ozon, canlıları ultravıyole ışınlarının zararlı etkılerınden korur Ozonun gunluk hayatta kullammı var mı? Evet Avrupa'daşehırsularındakı mıkropları oldurmek ıçın artık klor yerıne ozon kullanılıyor (Çunku klorun kanserojen olduğu keşfedıldı) Ayrıca katı ve sıvı yağlarla, kumaşların rengının açılmasında, kötu tatların gıderılmesınde, soğuk hava depolarındakı mıkropların öldurulmesınde kullanılıyor Ozon ilk kim tarafından keşfedlldl? M van Marum ılk kez bu kotu kokulu gazı fark ettı Ancak bunun yenı bır kımyasal madde olduğunu isvıçrelı kımyacı Schönbeın 1840'ta keşfettı Bu pıs kokulu gaza eskı Yunancada " k o k m a k " anlamına gelen ' ozoeın" sozcuğunden turettığı ozon ısmını verdı Atmosferde doğal olarak bulunan ozon tabakasımn etkisi nedır? Canlıları morötesı ışınların zararlı etkılorınden koruyor Ancak morötesı ışınların %2'sının yeryuzune ınmesını onleyemıyor Bu da D vıtamının oluşmasında önemlı rol oynuyor Dunyaya 'ınen" morötesı ışınlar, yaşamı oluşturmada onemlı rol oynar Fazlası ıse zararlıdır Ozon tabakası nasıl delindi? insan yapısı kımyasal madde olan CFC'ler (kloroflorokarbon) ozon tabakasını yok edıyor Guneş ışınları CFC'len ayrıştırarak klorıne çevırıyor Klorın de ozon molekulunu bozarak klorınmonoksıt ve oksıjene donuşturuyor Ozon tabakasındaki deliğin canlılara ne glbi zararları olabilir? Den kanserı rıskmı arttırıyor Gözde katarakt oluşmasına neden olabılıyor Ayrıca ınsanların ve otekı hayvanların bağışıklık sıstemını bozuyor ABD'dekı Ulusal Bılımler Akademısı, ozon duzeyınde yuzde bır oranında bır duşuşun, sadece Bırleşık Devletler'de den kanserı vakalarını 10 000 dolayında arttıracağını saptadı Bu, ABD'de den kanserınde yuzde 2 cıvarında artış anlamına gelıyor Bu tehlıkeler, Bırleşmış Mılletler'den 24 ulkenın temsılcılerının 1987 yılında Montreal'da toplanıp CFC uretımını kısıtlamak uzere gırışımlerde bulunmalarına yol açtı CFC'ler nerelerde kullanılıyor? 1928'de keşfedıldıklerınden bu yana buzdolaplarında, aırcondıtınerlerde soğutucu olarak, spreylerde ve yangın sönduruculerınde ıtıcı gaz şeklınde, bılgısayar çıplerını temızlemede ve kopuk kauçukta kullanılıyor Yanıcı olmayan ve ateşe dayanıklı nıtelıklerınden oturu, sanayı bu maddeyı "sevıyor" CFC'lsr ozonu ne oranda yok ediyorlar? Atmosfere yayılan her klorın atomu 100 bın ozon molekulunu yok edıyor Ozon deliği ilk ne zaman ortaya çıktı? Joseph Farman başkanlığındakı Ingılız An tarktıka ekıbı, 1977'den ıtıbaren her eylul ve ekım ayında ozon tabakasında yuzde 40 ora nında bır azalma olduğunu saptadı Tehlıkenın boyutları tabakanın delındığının keşfedılmesı uzerıne 1985 yılında uluslararası duzeyde kabul edıldı Ozon tabakasındaki delık nerede bulundu? Guney Kutbu'nda, Antarktıka kıtasının ustunde Başka yerlerde ozon tabakasında delik var mı? Tabaka bazı yerlerde ıncelmış durumda Ancak başka delık yok Klorin doğal olarak atmosferde bulunur mu? Çok az mıktarlarda Atmosferde bugun bulunan klorının buyuk bır kısmı ınsanlar tarafından buraya salınmıştır Bugun atmosferde 1900'lerın altı mıslı klor var Çoğu da 1960'lardan sonra oluştu Antarktlka uzerindeki delfk yayılabilir mi? Hayır Ama yenı CFC'ler atmosfere yayılırsa başka yerlerde ozon tabakasında delık açılabılır CFC uretlminin azalması kısa vadede ozon deliğinin kapanmasına yol açacak mı? Hayır 1989 ocak ayında ımzalanan Montreal protokolune uyulup CFC oranı yuzde 50 azaldıktan sonra bıle delık yok olmayacaktır Guney Kutbu uzerindeki delığın kapanması 50 yıl alacaktır Montreal protokolunu hangi ülkeler Imzaladı? Gelışmış endustrıyel ulkelerın hemen hepsı protokole ımza attı Çın Halk Cumhurıyetı, Tayvan, Guney Kore ve Hındıstan ımza atmadılar Turkıye ıse henuz ımzalamadı ama, ımzalayacağını açıkladı Protokol ne getiriyor? 1990'dan başlayarak CFC'lerın uretımı 1986 sevıyesınde dondurulacak, yuzyılın sonunda CFC uretımı yuzde 50 oranında azalmış olacak Ucuz soğutma sıstemlerıne ıhtıyacı olan azgelışmış ulkeler 10 yıl sureyle bu kısıtlamaların dışında tutulacak Ozon dellnmesi, Ikllm değlşlkllklerine yol açablllr mi? Bu aşamada, delığın ıklım değışıklıklerıne yol açması beklenmıyor Bundan soz etmek henuz erken Ulkemızde geçen hafta bır kon ferans veren Ingılız bılımcı Farman, bugunku ıklımsel gelışmelerı, ozon olayına bağlayamadıklarını soyluyor Bır sera etkısınden de soz edılemeyeceğını belırtıyor Gelecekte soz konusu olabıleceklere ılışkın senaryolar duzenlenıyor Örneğın dunyada ısının artması sonucu kutup buzlarının erımesı, denızın yukselmesı, bazı kentlerın sular altında kalması gıbı Nukleer yaz nukleer kış senaryoları sadece senaryo Ozonla ilgili başka neler söyleneblllr? ingılız bılım adamı Joseph Farman, CFC'ler nedenıyle, stratosferdekı ozon yokolurken, yere yakın atmosferde ıse ozon oluştuğunu veağaç hastalıklarında ozonun çok önemlı rolunun saptandığını soyluyor Ozonun delınmesı sonucu, suzulmeden gelen ultravıyole ışınları, uzun sure ıçınde, ınsanın genetık yapısını da etkıleyebılır Farman'a gore Turkıye uzerindeki atmosferde klorın maddelerı aktıf değıl, atıl durumda Bu nedenle, uzerımızdekı ozon tabakası sağlam Ancak Guney Kutbu'nda çalışan araştırmacılar ve bu kutba yakın yerlerde yaşayanlar (Avustralya, Arjantın vs ) ozon delığının buyukluğu oranında, tehlıkede sayılıyor Beyaz sessizlikle 2.5 yıl İngiliz bilim adamı Joseph Farman, kutupta ölen arkadaşlarının anısına,heryemektesessizce kadeh kaldırıyor. Semra Somersan asla affetmez En ufak bır dıkkatsızlık ınsautuplar asla affetmez" dıyor #/ nın hayatına mal olabilir" dıyor Antarktika'da ozon konusunaraştırmalar yapan Ingılız bılım adamı Joseph Farmon. 195659 yıl ları arasında Ingılızlerın Antarktlka Halley Bılımsel Araştırma Merkezı'nde araştırmalar yapan Farman o gunden bu yana Antarktlka1 da araştırma yapanlara ozgu penguenlı ve buzullu kravatını boynundan çıkartmıyor Kutuplarda araştırma yapan bılım adamlarının katıldığı her yemekte, araİL, ında yaptıkları anlaşma gereğı kutupta olen arkadaşlarının anısına sessız kadeh kaldıran Farman Antarktika'da çalışmak uzere eğıttığı 2500 kışıden 15'ının burada olduğunu anlatıyor ve "Antarktlka buyuleyıcı bır yer Ama hataları Röportaj: Antarktika'da yaşam K Dunya Gazetesı ıle Johnson Wax fırmasının davetlısı olarak Turkıye ye gelen FarmarV la Dıvan Otelı'nde kutuplarda araştırma yapmanın insant boyutları uzerinde konuşuyoruz Kutuplar neden en ufak hatayı affetmiyor? Farman Dıkkatsızlık edıp arkadaşlarınıza haber vermeden araştırma merkezınden çok uzaklaşırsanız, bu hayatınıza mal olabilir Ayağınızı bukebılırsınız, kımsenın haberı olmazsa dondurucu soğukta kalır olursunuz Ya da ayağınızı kırabılırsınız Habersız gıttığınız ıçın de hayatınızın tehlıkede olduğunu Antarktlka da ozon uzerıne çalışmelar yapan bılım adamı Joseph Farman ıle arkadaşımız Somersan goruştu kımse bılmez Kutuplarda olmenin başka yolları neler? Farman Bılıyorsunuz kutuplarda mıkrop yok, vırus yok Dolayısı ıle hastalık yok Ama ölme yolları çok Buzlu suda yururken ayağınız kayıp suya duşersenız ve yıne merkezden çok uzaktaysanız olup kalırsınız Ya da dağa tırmanırken benzer şeyler başınıza gelebılır Benım 1959'dan bu yana kutuplarda çalışmak uzere eğıttığım ve oraya gönderdığım 2500 kışıden 15 tanesı bu ve buna benzer şekıllerde oldu Bu genç insanların gereksiz yere ölmelerini engeltemek içın onlara bazı şeyleri yasaklıyor musunuz? Farman Bu çok zor Oraya gıdenlerın ortalama yaşı 22 En gencı 19, en yaşlısı 25 yaşında Hepsı son derece sağlıklı Genç, saglıklı ınsanlara yasak koymak hem çok zor hem de ımkânsız Zaten ben de böyle bır yasaklamadan hoşlanmıyorum Ancak onlara araştıtma merkezınden çok uzaklara gıtmemelerını, gıderlerse mutlaka bırılerıne haber vermelerını, denızdekı buzulların ustunde yurumemelerını, buzul dağlarına tırmanmama larını önerıyoruz Hastalık olmadığına gore doktor da yok mu? Farman Hastalık yok ama kaza var Her araştırma ıstasyonunda mutlaka bır doktor var Psıkolog da bulunuyor mu? Farman Hayır bız psıkolog bulundurmuyoruz Amerıkalılar buna meraklı Ama ben psıkolog gelse bıle ışını goremeyeceğı kanaatındeyım Çunku orada hemen yabancı konuma duşuyor Gorevını yapması ımkânsız Bır kez Amerıkalılar Antarktıka'ya bır psıkolog yolladılar Araştırma merkezınde çalışan herkes cırılçıplak soyunup onu uçaktan al Devamı arka sayfada