Katalog

10 YILDA BİLİM dıa edılen kırlılik, gerekse Istanbul dışındakı merkezlerın Marmara'ya kırlılığıne katkısının ne oranda olduğu ıse, yanıtı henuz bılınmeyen sorular arasında kalacaktı Ulusal sınırları aşan kırlılik söz konusu ıse tum tarafların karınca kaderınce bu "uretım"dekı payını ölçmek gerekıyordu Marmara'nın geleceğıne kaygıyla bakan ıkıncı grup ıse, Sovyetler'ın yarattığı kırlilık olmadan bıle, deşarjların Marmara ıçın bellı başlı bır tehdlt olduğunu soyluyorlar, Marmara'nın dığer merkezlerındekı kırlıhğın önemını ıse yadsımıyorlardı Bıyolog ilham Artüz telefon göruşmesınde "Kirlenmede Sovyetler'ln de mutlaka payı var; ama ne kadar? Bu ölçülmemis, blllnmiyor. Klrlillğln ölçumü sadece karfoon olamaz" diyecekti. ODTÜ'nun Marmara'da ölçum yapmak ıçın son derece tyı donanımı olduğu herkesçe kabul edıliyordu Ayrıca 1990 baharına kalmadan gemıye konacak 120 mılyon dolarlık yenı bır alet, Boğaz akıntılarını dogrudan olçecektı Bugune kadar alt ve ust akıntılar uzerınde soylenenler ıse buyuk ölçude tuzluluk, sonra da sıcaklık ve oicsljen mıktarı gıbı dolaylı verılere bakılarak yorumlanıyordu ODTU Oşınografı Bölumu, donanımı, gemısı ve büyuk araştırma fonları ıle Marmara uzerınde 1985 yılından bu yana her ay, ayda bır kez sıstematık olarak ölçum yapıyordu ölçumler denızın pek çok değışık noktasında yapıldığından, bır ölçum seferı 1015 gün suruyor, ancak her noktada ayda sadece bır kez ölçum alınabılıyordu Buna karşılık bırıncı gruptakı araştırmacılar (ODTU ekıbı), Arat gemısı ıle yapılan ölçumlerın daha az sık ve sıstematık clduğunu belırtıyorlardı Iddıaya göre Arat gemlsl, her ay değıl, yılda bırkaç kez ölçum yapıyor ve araştırmacılar buna dayanarak Marmara'dakı oksıjen mıktarının azaldığını söyluyorlardı Araştırmacılardan İlham Artüz ıse, kendı ölçümlerı konusunda, "Ben 1949'dan berı Marmara'da ölçum yapıyorum ODTU ekıbı haklı olabılır, ben onlar kadar sık sık ölçum yapamıyorum Belkı ölçumlerim onlarınkı kadar sıstematık değıl Araştırma yöntemlerl Yeni enerji kaynakları... Tıp ve ilaçta atılım... Temel bilim çalışmalarının katkısı.. .Yepyeni camlar... "Yeşil kimya"... Lazerin altın dönemi. Bilim ve teknik 10 yılda neler getirdi? gerçekleştırıldı Camda atılım S on on yılda gerçekleştırılen teknolojik araştırma ve gelışmeler, ınsan yaşamını kolaylaştırmak amacıyla enerjı, sağllk, çevre, yenı materyaller ve tele ıletışım dallarında yoğunlaştırıldı Bılım adamları hızla artan dunya nufusuna paralel buluşlar yaparak ınsanoğlunun yaşamının belırlı bır duzeyın altına duşmemesını hedeflıyor Bılımteknık ağırlıklı bu ılerleme doğal olarak kulturel, eğitsel ve düsünsel açıdan da aynı şekılde takıp edılıyor Özetlemeye çalıştığımız teknolojık tabloda nükleer, genetlk gıbı bazı bılımlerde görulen ılerlemelerın polıtık olarak denetlendığını saptıyoruz Yeni enerji kaynakları Seksenlı yıllar teknolojısının en carpıcı yonü, yenı enerji kaynakları bulma ve endustrıyel atıkları değerlendırme yolunda buyuk çabalar sarfedılmesı Guneş enerjlsl ıle nukleer ener]! daha aktıf kullanılmaya başlandı Enerjının malıyetı azaldı ABD'de bır kılovvatt saat enerji 7O'lı yıllarda 3 dolar değerındeyken, SO'lı yıllarda 510 cente ındı Uzun yıllar uvey evlat muamelesı gören rüzgar enerjlsl, ön plana çıktı Geçen on yılda ABD'de orta buyuklukte 100'e yakın hava jeneratörlu park (VVındfarms) devreye sokuldu Kapasıtelerı 100300 KW olan bu jeneratörler yardımıyla, yaklaşık 2000 megavvattlık enerjı sağlanarak kılovvatt saatı 810 centten pazarlandı Three Mıle Island ve Çernobıl'dekı felaketlerden sonra nukleer enerjı gelıştırme programlarına astronomık paralar yatırıldı Bu acı kazalar, 100300 MW gucunde, çok guvenlı reaktörler yapımına hız kazandırdı Son on yılda sıcak hidropres ya da plazma puskurtme adlı yenı teknıklerle elde edılen seramik, andotermık makınelere ılk adım oldu Guç tüketımlnı azaltıp yakıtın verımını arttıran bu seramik turbın paletlerınde ve ısınma sıstemlerınde kullanılmaya başlandı 5 bın yaşındakı cam da bu on yıl ıçınde olduğu kadar hıçbır zaman atılım gostermemıştı öncelıkle sılısyum fluorurun yenı buharlaşma teknığıyl» ışık yayımının boyutlarını arttıran sllisyum oksitll camlar uretıldı Demır, manganez, bakır, vb gıbı bıleşımlerın kımyasal sıvılar yardımıyla hızlı sogutulmasıyla elde edılen ve transformatörlerde, elektrık şebekelerınde kullanılan metal camların üretım teknolojısı gelıştırıldı Daha önemlısı, bınalarda gun ışığı ıle oda aydınlığını ayarlayan fotoklmyasal camlar pıyasaya suruldu Son olarak ABD'de bırkaç yıl önce kulak ve dış protezlerınde kullanılan blyocam bulundu Bu cam, ınsan kanıyia ıletışıme gırınce, sodyum ve potasyum lyonları salgılayarak, kemık dokusuna nufuz etmeye başlıyor ve yavaş yavaş kalsıyum fosfata donüşüyor "Yeşil kimya" Kımyada ıse cam elyaflı polımerık matrisler gıbı yenı şekıller alan malzemelerın sayısının artması ve doğada kolaylıkla çözülebilen yeni plastlklerin uretlml, buyuk dıkkat çektı "Yeşil Kimya" slogamyla petrol yerıne karbonhidratlardan uretilen plastiklerln kullanımı yaygınlaştı Tarım kaynaklı yağlardan enerjı uretılmesı konusunda adımlar atıldı Haberleşme Şu anda dünyanın birçok yennde değışık yollarla atmosferdekı azotun bıyolojık saptanması uzerınde çalışılıyor Bu yolla nıtelıklı tomruk uretımı, tohumluk baklagıl yetıştırılmesı, genetık muhendıslığı yardımıyla azotu tespıt eden Azospırullum'la etkıleşım gibı ılerlemeler kaydedıldı 8O'lı yıllar, gelecekte süperiletkenlik sağlayan materyallenn bolluğuyla anılacak Bu dönemde yarım yuzyıl sonra ılk kez ıttırıum, baryum ve bakırdan elde edılen yenı materyalle, 92° K'ya kadar ısı ıletımıne ulaşıldı Daha önce soğutmayla ılgılı sorular ve sıvı helyumun pahalı olması nedenıyte yavaş ılerleyen deneyler, 1986'dan sonra aynı ışlevı goren azot ve mineralli sular yardımıyla patlama yaptı Telekomumkasyon dunyasının tartışmasız lıderı Japonya, ılk Hıgh Defınıtıon (çok net göruntu ve streofonık ses sağlayacak dığer aletlerı de gelıştırdı SO'lı yıllarda, uluslararası düzeyde entegrasyonu kuracak ıletışım programları planlandı (Integrated Broadband Communıcatıons, ABD'de Inıversal Informatıon Servıces, Uzak Doğu'da Informatıon Netvvork System gıbı) Son derece ılerı ıletışım ve teleyayın teknolojısıyle dunya çağında mılyarlarca ınsanın ses hızıyla göruntu, verı ve seslerı ucuz malıyetlerle alması amaçlandı Slnyaller dijital hale donuşturuldu, ışık yardımıyla sınyaller yayımlandı Bırkaç ay önce ABD ıle Avrupa arasına döşenen 6 optık elyaflı kablo yardımıyla ıkı kıta arasındakı telefon trafığı arttırıldı Sonucun sonucu Bır buçuk gun suren toplantıda gösterilen tablolar, grafıkler, kırlılik rakamları, oksıjen mıktarları, ne ızleyıcılerı, ne de katılımcıları konu ıle ılgılı varolan goruşlerını değıştırmeye ittı Saflar butunleşmeden toplantı kapandı Bılımsel araştırmaların bılımsellığı de böylece belkı ılk kez Turkıye'de 70100 kışı arasında değışen bır ızleyıcı grubu karşısında ılgınç ve açık bır bıçımde dıle geldı Bılımde bıle her zaman kesın doğrular olmadığı, doğruların değışebıleceğı, hele safları ne olursa olsun, tum araştırmacıların kabul ettığı gıbı, Marmara turu, son derece dınamık ve değışken sıstemlerde "gerçeğı" a,çığa çıkarmanın ne kadar zor belkı de ımkansız, olduğu bır kez daha vurgulandı Bılim çalışanları çeşıtlı açılardan kuşkulahnı surdururken, garıp bır şekılde bır ölçude konuya ılışkın karar verme konumunda olan polıtıkacının amacına hızmet ettıler Çevreden sorumlu Devlet Bakanı Vohbl Dinçerler'ın "Slz benlm yerimde olsaydınız ne karar verirdiniz?" sorusuna hemen hepsı " "Politlkacı olsaydık biz de kanallzasyon projeslne devam kararı alırdık" yanıtını verdıler Toplantıdan sonra Blllm Gemlsi'nda göruştuğumuz ODTU ekıbınden Prof Ütntt Unluata ıse, konuyu deştığımızde göruşunu şoyle özetledı "Ben sadece 'politlkacı olsaydım pro|eye devam kararı alırdtm' dedlm. Blllm adamı olarak fikrlml sorsalar Bilgisayar ve tıp Sağlık alanındakı (tarım endustrısı ve çevrebılımde de) bıyoteknolojık gelışme 7O'lı yılların kat be kat önune geçtı Sağlık sorunlarına bıyolojık yaklaşımlar, ılaç bılımı araştırmalarında kullanılan geleneksel araçların gözden geçırılmesı, yenı kımya bılgısayarı " (computer chemıstry) teknıklerı, proteın muhendıslığı organık bıleşımlerde bılgısayardan yararlanılması, yenı ılaç hammaddelerının hazırlanmasını kolaylaştırdı, hastalıkların ozunde yatan bıyolojık mekanızmalar ortaya çıkarıldı RNA ve DNA alışverışıne mudahale edılerek hastalıkların kalıtımı .ncelendı Lazerin altın dönemi Geçen on yılda lazer teknolojlsi de altın dönemım yaşadı Lazer tıp, optık okuma, mekanık gıbı alanlara gırerken geçen yıl ABD'dekı Lawrence Lıvermore Natıonal Laboratory'de X ışınlı ılk lazer devreye gırdı Bu lazer, optık lazerden 100 kat daha kısa dalga boyuna sahıp Fızıkçıler olanaksız denılenı gerçekleştırıp dalga boyunu kısaltarak, normal ışıkta gorulemeyen molekuler bıyolojık cısımlerın hologramlarını urettıler Böylelıkle proteınlerın uç boyutlu yapısını ve DNA'dakı değışmelen ınceledıler Insanoğlunun son on yılda gerçekleştırdığı teknolojık ılerlemeyı anlatırken, teknolojının tum gucuyle sanatsal ve tarlhl içerikll urunlerı korumaya ve gelıştırmeye yöneldığınl söylemeyı unutmayalım D Temel buluşların katkısı Geçen on yılda her teknolojık buluş çok kısa surede endustrıye ve gunluk yaşama yansıyarak en sofıstıke alanlarda bıle gelışımı sureklı kıldı Yenı araştırma yöntemlerı bılım ve teknoton arasındakı ılışkının boyutlarını genışlettı örneğın astrofızıkte ılerlemış teknolojı, yenı materyaller ve elektronık sıstemler yardımıyla haylı gelışmış uzay araçları uretıldı Nukleer fızık, kımya, sısmolojı gıbı dığer bılımlerde de superbılgısayarlar aracılığıyla atılım yapıldı "Tünel" mıkroskobu, bılım adamlarına sert yuzeylerde atomları ınceleme olanağı sundu "Tuzak" adı verilen aletlerle atomları yakalama, hapsetme, ayrıntılarını ınceleme ve lyonızasyon ışlemlerl Yeni ilaçlar Yenı bıyoteknolojıler ve gen muhendıslığındekı ılerlemeler yardımıyla, tarımda gelışmeler sağlanırken haşerelere karşı etkın "antıbıyotıkler" uretıldı Örneğın Bacıllum thurıngıensısden elde edılen böcek olduruculer, genış orman ve tarım alanlarında buyük yarar sağladı Bıtkılerden ve mıkroorganızmalardan uretılen ilaçlar, tarımda gereksinım duyulan sağlıklı verımlilığı sağladılar dı, ta başından böyle bir projeye glrlsmezdlm" D