Katalog

BİLİMİN ÖNCÜLERİ Bi L İ M YA Y l N Atomdan kuarka V.." McCusker, kuarkı gözlemlediğının kanıtlarını ortaya koydu ffîi^b 1969'un eylulunde Budapeştede yapılan kozmık ışınlar ustune 11 Uluslararası Konferans'ta, Sidney Unıversitosı'nden (Avustralya) Prof CBA McCusker, bilımın en dramatık buluşlanndan bırını açıkladı İ2500 yıl önce, Yunan fılozof Demokrıtus, maddenın atomlardan oluştuğunu ılerı surmuştu Yunanca "atomos" bölunmez anlamına gelıyordu Bugun atom yıne aynı bıçımde adlandırılmaktadır, çunku bölunebılırlığı kanıtlanıncaya kadar, bılımadamları bölunmez lolduğunu duşunuyorlardı 1661 e kadar sımyanın etkısı 19 yuzyılın başlarında yayımlanan | surdu Bu tarıhte, Robert kuramı John Dalton'a "atomun Boyle, maddenın bırbırlerının babası" sıfatını kazandırdı Dalton, | yertnı tutmayan farklı "ele maddenın dahafazla bölunemeyementler' den oluştuğunu ka cek çok kuçuk parçacıklardan oluştuğunu belırtıyordu nıtladı Nasıl Sosyalizm? / HangiYeşıl?/ Ne İçin Sanayi? <y/ Demokrıtus'un çabalanna karşın, Yunan fılozoflarının kuramları, deney ıle sonucun bırlıkte yurüduğu gerçek bilımın ılerlemesını gecıktırıcı bır rol oynadı Bugün blr noktaya kadar doğru olduğunu bıldığımız Dalton'un atomık kuramı (1803) atomları, ötekı bıleşımlerı oluşturmak ıçın bıraraya gelebılen kışısel elementlerın sıkışık bırımlerı olarak | tanımladı Sımyaya yöneldıler Bu, bilımın l ılerleyışını ıkıbın yıl ıçın durdur [ du Ortaçağın bılımadamları demırı altına dönuşturmeye ça | lıştılar Dalton, kuramını açıkladı ve bılım dunyası, atomların tum maddelerın bolunemez ' yapı blokları" olduklarına ınandı I 0 mmm "Katı maddelerde, atomlar oldukça dayanıklı bır tur kafes oluşturuyor Gazda, atomlar hareket halındeler ve ıçınde bulundukları kabın duvar larına sıçrayarak basınç oluşturuyorlar Atomların bölunmez olup olma Elektronlar atomlardan kuçuk dıkları tartışması, 1900'lu yıllar seler, yapılan nasıldı? Pekı I da da surdu Elektrığın atomların yapısı nasıldı? atomlardan daha kuçuk bır şeyın çalkantısı sonucu meydana I geldığı bulunmuştu Bu kuçuk I şeyler' elektron" olarak adlanLdırıldı M0 ^^^•tt^K I *H Ifllll ı ' 19 yuzyılın llk yıllarında, atomların maddenın en kuçuk bırımı olduğunu belırten Dalton ın kuramı, Faraday gıbı elektrık ustune araş T j % \ \ tırma yapanlarca sarsılmaya 'IJJ V \ N başlandı jf Al Atomların her bırının bir çekırdeğı ve bunun yörungesınde de elektronları vardı 1930'lu yıllarda çekırdeğın de daha kuçuk parçacıklardan oluştuğu bulundu (Nötronlar ve protonlar) Ortaçağdakı sımyacıla1 rın hayal ettığı dunyayı I sarsacak buluş ıçın sahne hazırdı Madde atom çekırdeğının bozulmasıyla bır elementten ötekıne [değıştırılobılırdı nıt ancak20 yuzyıldagel Manchester ve Cambrıdge UnıI dı Ingıltere'de, Yenı Zelanda versıtelerı nde çalışan Rutherford h bır bılımadamı çalışmalarıyla adlı bu kışı, atomun yapısının ılk Ibıllm dunyasında yankılar açık resmını ortaya koydu yarattı V\ kışının elınde atomun ıçın F a k a t d e v e n e n j | e r l kapsayan eşsız bır dunve bunu gerçekleştıren] vjdekı enerjıyı serbest bırak y a no tronların ve protonların ıçınde de bu|ma ya da tutma gucu | un maktadır Kuarkların sahneye çıktıkları | v a r d l | yer de burasıdır ı RudolfBahro/Derieyen/Almanca'dançevırenTanılBora/Ayrıntı Yay /159s Bır zamanların sosyalıstı, yakın zamanların kırmızı yeşılı, şımdılerın ıse "uçuk" yeşılı Rudolf Bahro, çevrecı Yeşıl hareketın yukselışıyle bırlıkte adındansıksözedılen bır duşunur 1977 y ılında tamamladığı'' Mevcut Reel Sosyalizme Alternatlf" adlı yapıtı nedenıyle Doğu'dan Batı'yageçmek zorunda kalan Bahro'nun sonrakı duşunsel gelışımını Tanıl Bora'nın kıtabından özetleyelım '' 1979 sonundan ıtıbaren Federal Almanya'da sıyasal ve teorıkfalıyetınısurduren Bahro, kısasuresonrayukselen Yeşıl hareketındınamıklerıyle ılgılenmeye başladı Yeşıl hareketle sosyalızmı teorık olarak bağdaştırma çabalarından sonra.SO'lerınortalarından ıtıbaren, gene, sosyalıstbırsöylem ıçınde olmakla beraber "saf" Yeşıl denebılecek bır yaklaşımayöneldı ve gıderek soyutdınsel ve "ruhanı" etmenlerı de teorık çerçevesıne eklemleme eğılımıne gırdı Bahro'nun önerdığı çozumu, yanı alternatlf bır hayat ıçın ınsanın butun bılıncını, ruhunu, duygularını dönuşturmesl gerektığı, bu bakımdan ınsanın kendı ıçıneyönelmesının medıtasyonun (yanı ıç murakabenın) kılıt öneme sahıp olduğu tezını kabul etmesek bıle ortadakı sorunsalın acılıyetı konusunda kuşku duymuyoruz Sorun, kendını tumuyle yok etmeye varabılecek bır ışleyışe son verme sorunudur Yıne sozu kıtabın yazarına bırakalım "Sorun, uygarlığımızın serpılme çağından ıtıbaren gırdığı doğrultudave kazandığı başarıdadır Bu başarı, örumceğın kendısını de yok edecek ağı bızzat örmesıne çok benzer Şu yuksek bılıncımız, gelışmesıne katkıda bulunarak bu surece dahıl olmuş, ama onun yonunu ve olçusunu hıçbır zaman belırlememıştır Kendını ımhanın, kendı kokunu kurutmanın mantığı butun olarak kör bır ışleyışe sahıptır Bu surecın kullandığı araçlar, onun aslı unsurları degildır" Bu noktada Bahro'ya göre sorunun çözumu, ınsanın psışıkyapısını dönuşturmekten geçıyor "Insan kendı dışındakı çevreyı değıl, hayat ve çevre butunluğunun bır parçası ve aynı zamanda hayatın/çevrenın tahrıbının taşıyıcısı olan kendısını, yanı psışıkyapısınıdeğıştırmeyıönealmalı " Bunun yolu da yıne Bahro'ya gore medıtasyon Butun umudu boyle bır medıtasyonun kıtleselleşerek toplu bır ıç dunya seferberlığınegırışılmesı.ekolojıkbunalımınaşılması "Insanlarınkolektıf ve bıreysel olarak azamı gelışme ve ozgurleşme ımkânları bulmaları" anlamında komunıst toplum hedefını, bu ruhanıpsışık dönuşumu öne çıkaran yenı sorunsal, ıçınde, artık "ekolojık barış" (ökopax) toplumu olarak tanımlıyor Bahro Gunumuzde kapıtalısi ulkelerde canlı bır başkaldırının temsılcılığını ustlenen Yeşıl hareketın, kapıtalıst endustrı karşısında bır muhalefet odağı oluşturduklarını belırtmek gerek Yeşılhareketbırdoğakorumacılığındanöte genışaçılı bır kapıtalıst endustrısı eleştırısı/seçeneğı sunabılmenın yollarını aramalı Aksı halde gıderek kapıtalıst duzene eklemlenerek ve duzenın ışleyışı ıçınde kendıne verılecek "sınırlı sorumlu" bır doğa korumacısı roluyle ozunu buyuk ölçudeyıtırecek Yeşıl hareketın duşebıleceğı muhtemel bır yanılgı da endustrıleşmenın tümuyle reddıne varan bır tavır takınması Uygarlığımız karşısında odememız gereken bedel, yenıden tarım toplumuna ya da endustrı öncesı bır aşamaya gerı do nuşolamaz Bugun hep bırlıktecezasınıçektığımızyanlış, modern teknolojının ve endustrının açgözlulukle doğanın dayanma noktalarını zorlayarak kullanılmasıdır Doğaya egemen olma çabası, yerını doğayla uyum ıçınde olma çabasına bırakmalı Doğa ve ınsan, bırbırını butunleyen, karşılıklı etkıleşen varlıklardır C îsmail Murat 22