Katalog

ARAŞTIRMA Tl P 'Donmanın betona kötü etkisi' Erken doğan bebeklere y "Zürih Modell" riskli doğum merkezlerinde, erken doğumlarda ölümler yüzde 16 azalıyor Derleyen: Ismail Murat Perinatal klinikler D Prof. Dr. Vedat Enüstün ve Prof. Dr. Turgut Demirel'e "Hüsamettin Tugaç Araştırma ödülü" getiren çalışma. oğaziçi Üniversitesi emekli öğretim üyesi Prof. Or. Vedat Enüstün ile Prof. Dr. Turgut Demirel, ABD'de lowa Üniversitesi'nde Malzeme Analiz ve Araştırma Laboratuvan'nda (MARL) görev yapıyorlar. Hüsamettin Tuğaç ödülü'ne layık görülen çalışma "Donmanın Betona Kötü Etkisi" gibi bir teknoloji probleminin çözüm çabalarından "Porozlmetre" gibi yeni bir bilimsel araştırma cihazı ıçin öngörülmüştür. Bu problem, birçok temel bilimciyi gözenekli maddelerin içindeki suyun donma mekanizmasını aydınlatma ve formüllendirmeye yöneltmiştir. örneğin, İngiliz bilim adamı O.H. Everett'in 1960'larda bu amaçla geliştirdiği faz değişim porozimetresi su ile doyurulmuş gözenekli madde içindeki suyun donarken ve erirken bu faz değişimlerinin yürüyüşünü izlemektedir. Bir gözenekteki suyun donma noktası gözeneğin boyun çapına, erlme noktası ise karın çapına aynı matematik bağıntı ile bağlıdır. Faz değişimlerinin yürüyüşü, bir dilatometre yardımıyla, sistemin uğradığı hacim değişmelerinin ölçülmesıyle izlenir. Geliştirilmiş bulunan porozimetre aleti, bir dilatometre, bir kriostat, bir mikrokompüter ve bir grafik çiziciden oluşmuştur. Vakum ya da yüksek basınca gerek olmadığından maliyeti civa porozimetresınin 1/3'ü kadardır. Bu alet kimyasal katalızörler, yapı malzemeleri, seramik, toprak, jeolojik örnekler, ağaç, kömür, membranlar, iyon değişim reçineleri, süzgeç malzemeleri, kâğıt, deri ve tekstil mamulleri gibi maddelerdeki çapları 10 A°'den 5000 A°'e kadar olan gözeneklerı ölçebılmektedır. Kendisini doğurmuş olan ana problemın çözümü, yanı betonun donmadan etkılenmesinin önlenmesi, devamlı hareket makinesinin gerçekleşmesi kadar olanak dışı olup olmadığı henüz belli olmamakla beraber, bu yenı ölçü gerecinin bilim ve teknolojinin çeşitli alanlarına hizmet edebilecegi anlasılmaktadır. G oğum tartısı düşük ve prematüre bebekler için dünyaya gelişin ilk saatleri ve ilk günleri gerçek tehlike ve zorluklarla dolu. Erken doğumlara bağlı, olası komplikasyonlar nedeniyle prematüre bebekler özenli bir tıbbi izlem gerektiriyor. Erken doğumlarda ilk gırişimler ve bebeğin yoğun bakım bırımlerine nakll sırasında, bebeklerde b«yin kanaması riski var. Bu nedenle erken doğum olasılığı bulunan gebelıklerde riskli bebeğin yaşama şansını arttırmak ıçın Avrupa'da özel doğum merkezleri (perinatal kli B nlkler) kurulması yaygınlaşıyor. Normalde insan yavrusu yaklaşık 40 hafta süren bir gebeliğin sonunda dünyaya gözlerini açar. Normal bir yenidoğanın ortalama ağırlığı 3500 gramdır. Uzun yıllar 2500 gram ve altındaki bebekler "prematüre" (erken doğan) bebek olarak kabul edilmiştir. Ancak tıptaki ilerlemeler doğum ağırlığı çok daha düşük olan bebeklere bile hayatta kalma sansı sağlamakta. Bebeğin yaşamasında şansı arttıran faktör, yalnızca doğum ağırlığı değil. Bebeğin "gestasyon yaşı" bu konuda daha önemli bir belirleyici faktör. Gestasyon yaşı, annenın son âdet tarihinden sonra geçen gebelik haftalarının sayısı olarak tanımlanıyor. Normal gestasyon süresi (miyad) 38 ile 42 hafta arasında. Otuz sekiz haftadan önce doğan bebekler preterm (prematür) olarak adlandırılıyor. Ancak bebek normal gestasyon süresinde doğduğu halde rahim içindeki gelişmesi geri kalmış olduğundan, doğumdakı ağırlığı 2500 gramın altında. olabilir. Bu bebekler, gestasyon yaşına göre ağırlığı düşük (small for gestational age; SGA) bebeklerdir. Yine, bir bebek normal gestasyon suresinden önce doğduğu halde ağırlığı 2500 gramın üzerinde olabilir Dünya Sağlık örgütü, doğum tartısı 2500 gramın altında olan bebekleri düşük doğum tartılı bebekler, 38 haftadan önce dünyaya gelenleri de prematüre bebekler olarak kabul etmekte. Yirmi sekiz haftalık doğan ve bu gestasyon yaştna göre ağırlığı 10001250 gram (yani normal) olan bir bebeğin hayatta kalma sansı ortalama yüzde 70 İle 80 arasında. Çocuk 32 haftalıktan büyükse, bu şans yüzde 92'ye yükselir. ileri tıbbi Ve Yoğun Bakım Istasyonu: Solunum guçlC atışlan izleniyor. Bebeğin göbeğine yerleştirile "Zürih Modeli'nin kuruculankadtndoğum ve yenidoğan uzmenları perinatal kllnikte riskli doğum yapması muhtemel bir anne adayı ile birlikte. olanaklar sağlandığında günümüzde 24 haftalık bir gestasyon süresinde doğan çocuklar bıle hayatta kalabiliyor. Ne var ki gelışkin tıbbi olanaklar ve yoğun bakımla sağlanan bu hayatta kalma şansının kimi uzmanlara göre bir bedelı var: Hamburg Üniversitesi Çocuk Klıniği Şefi Prof. Or. FranzJosef Schulte, doğumda ağırlığı 2500 gramın altında olan bebeklerde yaklaşık yüzde 3 ile 5 oranında beyin hasarı ve sinir sisteml bozuklukları görüldüğünü belirtiyor. Erken doğumlarda yaşama şansının artması, sinir sistemi hasarlı çocuk sayısında da son yıllarda bir artışa yol açmış. Doğum ağırlığı 1500 gramın altında olan bebeklerde ise nörolojik bozuk Riskli bebek doğduğunda her sanıye değerlıdir artık. Doğumdan hernen sonra bir neonatolog (yenidoğan uzmanı) gerekli girişimlerde bulunur. Çocuğun babası yanında. Sağda: Yenidoğan Yoğun Bakım Birimi'nin hemen yakında olrnası çocuğu belkı de çok uzakta olan çocuk klinığine yapılacak tehlıkeli bir yolcuiuktan kurtanyor. 12