Katalog

T E K N O L O J İ VE U L A Ş I M Jet çağında yeni soluk 21. yüzyılda, pervaneye benzer itme kanatlı yeni jet motorları ile uçulacak. Uçak kazalarının önüne tümüyle geçilemeyeceği bir gerçek. Ancak kazalarda ölümlerin azaltılmasının çeşitli yolları var. TURBOJET Kompresor H ava yollarınm en guvenlı ulaşım aracı olduğu bılınmekteyse de yerden 7 ınıl yukseklıkte ve saat te 600 mıl hızla gıden bır metal tup ıçınde yolculuk etmenın guvenılırlığı ko nusunda bırçok kışıyı ıkna etmek zordur Seyrek rastlanan uçak kazaları soz konu su guvensızlığı tazei^yıp durur Uzmanlar 2001 yılında uçak kazalarının daha da azalacağı konusunda guvence verıyorlar Hem de artan hava trafığı ve karmaşıklaşan kont rol sıstemlenne karşın Pılotlar havada çarpışmayı önleyen ıkı yon teme guvenıyor Yer gorevlılerınden alınan bılgıler ve kendı gozlerı Ancak yuzyılın bıtı mınde bunlara bır yenısı eklenecek Trafık ve çarpışmayı onleme sistemi (TCAS Traffıc and collısıon avoıdance system) Soz konusu sıstem temelde radyo bır alı cı ve bılgısayara dayanıyor Çarpışma hattı na gıren ıkı uçağın pılotları radyo dalgalarıyla uyarılacak gelen radyo sınyallerı bır bılgısa yar tarafından değerlendırılerek her ıkı uça ğın pılotlarına yapmaları gereken manevra konusunda bılgı verılecek 1990 ların orta sında uçak filolannın tumu TCAS sıstemiyle donatılmış olacak Havada çarpışma konusunda asıl tehlıke yer gorevlılerıyle bağlantı halındekı buyuk uçaklardan çok kuçuk amator uçaklardan gelıyor Çunku amator pılotlar sadece goz lerıne guvenerek lyı havalarda hava trafığı nın yoğun olduğu ucuş bolgelerıne gırmek ten çekınmıyorlar Nıtekım 1986 da harıta sını yanlış okuduğu ıcın Los Angeles Hava alanı sahasına gıren tek kışılık uçağın bır DC 9 la çarpısması hala belleklerde Başka uçaklarla ılgılenen yer gorevlısının kuçuk uçağı radar ekranında fark etmemesı ve pı lotlarm bırbırını gormemesı sonucunda mey dana gelen bu kazada seksen ıkı kışı olmuş tu 2001 yılına doğru kuçuk uçakların tümu radar ekranında daha guçlu bır yankı yara tan mode C sıstemıyle donatılacak Bu sıs tem ayrıca radar ekranında uçağın bulundu ğu yukseklıgı belırtecek Mode C sıstemı bu yuk uçakların çarpışma onleyıcı sıstemını de uyaracak NGW York Los Angeles Chıcago gıbı ka labalık hava sahalannda ve 12 500 feet ın uzerınde uçan amator uçakların mode C sıs temı taktırmaıarı zorunlu tuîuluyor Federal Havacılık Daırpsı bu uygulamayı en kısa za manda 10 000 feetın uzerınde uçan butun uçaklara yaymayı planlıyor redeyse çarpışma noktasına gelışını ve Ko re Hava Yolları uçağının nasıl Sovyet hava sahasına gırdığını açıklar Atlantık gıbı her gun ellı beş jetın goklerde bulunduğu kala balık hava sahalannda 60 mıllık bır yanılma payı buyuk felaketlere yol açabılır Ne yazık kı yer radarının kontrol alanı dışındayken bır uçağın konumunun tahmını yalnızca pılota kalmaktadır Pılot telsızle yere yanlış bılgı ve rırse çarpışma olasılığı yukselır Bu onemlı uçuş sorunu 2001 yılında uy duların kıtalararası uçuşlarda seyır ve haber leşmede yer almasıyla çozumlenmış olacak Uçakların konumu uydular tarafından tam olarak saptanacak ve yıne aynı kanalla pı lot ve yer kontrolu uçağın konumunu bırkac mıllık yanılmayla bulacak Her şeye rağmen uçak kazalarının tumuyle önune geçilemeyeceği bır gerçek Ne var kı olası bır uçak kazasında olumlerı azaltmak ıçın çeşıtlı yollar aranıyor Gunumuzun urak ları kaza sonrasında birer yangın bombasına donuşuyor Kolayca alev alan yakıt ne denıyle talıhsız yolcular kend.lennı bır cehen nemın ıçınde buluyorlar Çarpışma sonrasın da sağ kalan yolcuların bır bolumu yanarak oluyor Nıtekım 1977 de Kanarya Adaları nda meydana gelen tarıhın en buyuk uçak kaza sında yaşamını yıtıren 583 yolcunun çoğun luğu yanarak veya dumandan boğularak ol muşlerdı Bu nedenle uzmanlar uzun zıncırlı molekullerden oluşan ve kolayca alev almayan yeni uçak yakıtlarını araştırıyorlar Yan gından başka gunumuzde kullanılan yolcu koltukları da kazalarda kusurlu durumda Uçakların koltukları çarpmaya karşı olduk ça dayanıksız yalnızca 9 g lık bır darbeyle darmadağın oluyorlar (g yerçekımı ıvmesı 9 g yerçekımı ıvmesının dokuz katı) Oysa bu çarpışma şıddetı ınsanın kurtulabılece gı çarpışma ıvınesının dortte bırı Ancak kol tuklar yerınden sokulduğunde yolcular uça gın ıçırde dort bır yana dağılıyor olunı vo yaralanmalar artıyor Koltuklardakı başka bır hata emnıyet kemerlerının yetersızlığı car pışma anında bu kemerler yolcunun onde kı koltuğa çarpmasını onleyemıyor Yolcuyu omuzlarından kavrayan darn gelıskın bır ke mer sıstemı gereklı Koltukların kolayca tutuşan sentetık ku maşlarla kaplı olması yolcuların yaşamını tehlıkeye sokan dığer br faktor Kaza son rasında çıkan yangında hemen alev alan kol tukların yaydığı duman ve zehırlı gazlar başlı başına bır tehlıke oluşturuyor Federal Ha vacılık Daıresı uçak koltuklarının bu sakın calarını gıdermek uzere calışmalar yapmak ta Yeni uçaklarda artık 16 g lık darbelere da yanıklı koltuklar var Koltuk kaplamaları ıçın atf»şe dayanıklı ve yandıgında zehırlı gazlar cıkarmayan malzemeler arastırılıyor Yolcu yu omu7İarından tutan yeni emnıyet kemer lerı konusunda ıse henuz bır kural yok Alı nan onlemlere bakılacak olursa yırmı bırın cı yüzyılda uçak kazalan azalacak olanlar da ucuz atlatılacak ı Hava glrişl Egzoz FANJET Fan (Ü Egzoz Hava İüf.eç/Pervane p R Q p F A N Egzoz Hava girışi ers yönde dönen ufleçler Hava girişı Soğuk hava Sıcak hava Jetlerin çarpısması Belkı şaşırtıcı gelecek ama Londra dan New York a uçan bır jetın pılotu uçuş sırasında tam olarak nerede bulunduğu konusunda sadece yaklaşık bır bılgıye sahıptır Tahmı nı yaklaşık 50 60 mıllık bır yanılma payı ıçe rır Bu durum geçenlerde bır Delta jetın ro tasından 60 mıl şaşarak başka bır jetle ne Şekıl 7 Ozgun jet motorları turbo/etler ttme guçlerının tumunu sıcak egzoz gazı akımından sağlar Ancak buyuk hacımdekı duşuk hızdakı havanın kuçuk hacımdekı yuksek hızlı havadan daha çok ıtme sağladığı anlaşıldığında motora gıren hava hacmını arttıran ufleçlı /ef motorları (fan/et) ortaya çıktı Daha sonra gelıştınlen propfanda pervane ufleç motorun dışındaydı Unducted fan (kanalsız ufleç) adlı son versıyonda ıse ıtme gucunun yalnızca yuzde 3 u sıkıştırma kamarasından gerısı de ufleç kanatlarından sağlanıyor