Katalog

ŞİŞMANLAR V E ZAYIFLA R H A F T A N I N G Ü N D E M İ Vücut agırlığını beyin düzenliyor Tokluk, açlık duyguları nasıl oluşuyor? eyın vucudun agırlığını kayda geçırıyor Hayvanlar uzerınde yapılan deneyler belırlı bır degerden her turlu sapmayı telafı etmeye çalışan beyındekı muhtpmel bır duzenleyıcının varlıgına ışaret edıyor Ame rıkalı norobıyolog Barry E Levın, ınsan or gamzmasında da benzer bır duzenleme ol duğuna dıkkat çeK yor Insan 25 55 yaşları arasında vucut ağırlıgının yaklaşık yuzde be şını alıyor Uc beş ay boyunca gunde 10 bın kalorı (bu normal ıhtıyacın dort katı) ıle beo lenen mahkumların çoğu cok az oranda kı lo aldı ve buyuk bolumu normal beslenme ye dondııkten sonra fazlalıklarını hemen ver dı Bellı bır donem boyunca sıvı besınle bes lenen normal agırlıktakı denekler de kılola rını korudu Vucut açlık ve tokluk hıslerını etkıleyerek vucut agırlığı degısıklıklerıne karşı koyabılır Ancak bunun ıçın beynın gunluk beslenme bılançosu konusunda kendısıne bılgı veren bır uyarıcıya ıhtıyacı vardır Eskımısbırte orıye gore ara beynın tabanında bulunan ve cevız buyukluğunde bır yapıya sahıp olan hı potalamus kan şekerının konsantrasyonu nu gozetlıyor ve dustugunde buna ıştahla tepkı gosterıyor Başka bır teorı ıse hıpotalamusun vucu dun en onemlı enerjı depo^u olan yağ dokusunun mıktarını kayda geçırdığını soylu yor Hayvan deneylerı bunu doğruluyor Nı tekım doguştan kılolu olan farelere cerrahı mudahale yapıp yag dokuları alındığında vu cutları başka yerlerde yag ureterek bu ek sıklığı dengehyor Ozellıkle hayvan deneylerı beslenmenın hazım sıstemınde pekçok fızıksel ve kımya sal tahrıke neden oldugunu gosterıyor Bu tahrıklerın de ıştahı açıcı ya da ıstah kapatı cı olmak uzere ıkılı bır etkısı olabılıyor Bellı bır tokluk duygusu, y yeceklerın yemek bo rusunu aşma surecınde ortaya çıkabılıyor Yıne yemeklerın mıde duvarlarında yarattık ları esneme de tokluk duygusunu etkıleyc bılıyor Gerek açlık, gerek tokluk duygusunun pekcok etkıye baglı olduğu ortada Tokluk duygusunun konlrol elemanları olarak muh temelen barsak ve karacıger de onemlı bır rol oynuyor B lamusta (VMH) bır tokluk merkezı lateral hı potalamusta (LH) bır açlık merkezı bulunu yor VMH dekı elektrık tahrıkler ıle LH dekı arızalar yıyecek tuketımının azalmasına ve zayıflamaya neden oluyor LH dokı uyandır malar ya da VMH dekı hastahklar ıstahın acıl masına ve aşırı şışmanlığa yol acıyor Ancak hayvan ve ınsanın vucut ağırlıgının kalorı tuketımındekı buyuk ınış cıkışlara ag men kararlı kalması ısı oluşumunun onemın den kaynaklanıyor Bol kalonlı bır oğunden sonra ısı uretımınde yuzde 30 oranında bır artış gozlenıyor Bu gelışmeye muhtemelen neden olan organ kahverengı yag dokusu Bır sure oncesıne kadar kahverengı yag dokusunun yalnızca kıs uykuculannda ve genç memelı hayvanlarda bulundugu sanı lıyordu Bunlar bu kahverengı yag dokusun dan aşırı soguğa karşı korunmak amacıyla yararlanıyorlardı Ancak yetışkın ınsanların da bu dokuya sahıp oldukları ortaya çıktı Bır ceşıt subap gıbı faalıyet gosteren bu doku bol beslenme sonucu esneyıp yayılıyor ye tersız beslenme durumunda ıse kuculup cok az mıktarda yağ yakıyor Araştırmalar sımpatıkusun da kahverengı yağ dokusunu aktıve edebıldıklerını gosterdı irkeologlar, yaklaşık 100 bın yıl oncesıne tarıhledıklen "modern ınsan" Homo sapıens sapıens'ın, tarım yapabılecek kulturel bınkıme 90 bın yıl sonra, yanı yaklaşık M.O. 10 bın yıllarmda erıştığı göruşundedır. Bu turıh, bugunku uygarlığın donemecı sayılıyor. Yıne de bu dönem, "Uygarlıktan oncekı uygarlık" olarak sınıflandınhyor. Tarıhın ve toprağm orttuğu ınsanlık yaşamının bu beyaz sayfalarını yazmak ve geçmışle butunleşmek ıçın hıç durmadan çahşılmakta... Ilk tarımın yapıldığı, yerleşım bınmlerının kurulduğu Çayonu 'nden Urdun, Fılıstın'e kadar uzanan verımlı topraklar altındadır bu sırlar Arkeologlar, bır veya bırçok ıpucunu bıraraya getırerek, karmaşık ve esrarengız bır olayı çözen dedektıf gıbıdırler. "Iğne ıle kuyu kazmak" deyımını çağrıştıran, yıllar suren sabırlı çalışmaları sonucu keşfettıklerı ıle, genellıkle bıreysel bır keyıf ve mutluluk duymakla yetınırler. Bızler ıse, antık çağın gorkemlı yapılan dışında ortaya çıkartılan ve uzerlerınde cılt cılt kıtaplar yazılan "ıkı berbat toprak duvar" kalıntısına bakar, "hıh!" deyıp geçerız. • • * Bu kaftakı sayımızda, "yeryuzu arkeologlarının" Fılıstın bolgesındekı çalışmalarını derleyen bır yazının yanı sıra, "uzay arkeologlarının" kuyrukluyıldızlar uzerındekı ılgınç göruşlerını bulacaksınız Evet, uçsuz bucaksız gorunen evrenı ve uzaydakı butun cısım ve olayları kavramaya, anlamlandırmaya çalışan uzay bılımcılenne, uzay arkeologları demek hıç de yanlış olmaz. Tabıı, onların ışı cok daha zor; 10 bın, 100 bın yıl oncesıne değıl, 5 mılyar yıl oncesıne "kazma sallıyorlar"... • •• Gelecek cumartesıye kadar, sağlıklı gunler dıleklerımızle... A "Yalnızca birkaç lokma" Vucut ağırlıgının duzenlenmesını ısı olu şumuylaaçıkladığımızda şışmanlık hastalığı (adıposıtas) konusunda bazı ınsanların yalnızca birkaç lokma yıyorum ve hemen şışmanlıyorum sozcuklerının hıç de gulu necek bır şey olmadığı ortaya çıkıyor Hay vanlar uzerınde yapılan deneyler adıposıtas tan kahverengı yag dokusunun fonksıyon larındakı arızanın sorumlu oldugunu ortaya cıkarıyor VMH krızlerı sonucu aşırı şışman laşan farelerde orneğın kahverengı yag huc relerının fonksıyonlarını surdurebıldığı an cak bunları aktıvıte edebılme ımkanının ol madığı gozlendı Insanlardakı aşırı şısmanlığın kısmen an zalanmış bır termogenezden kaynaklandığı na ılışkın de ıpuçları var Genetık olarak şış manlığa yatkın kışılerde yapılan olçumlerde beslenme enerjısının ısıya donuşturulmesın de duşuk değerler kaydedıldı Aşırı şışmanlık ve bunun sonucu ortaya çı kan ceşıtlı hastalıkların tedavısındekı yeter sızlıklen aşabılmek ve bu konuda onemlı ıler lemeler kaydedılmek ıçın kahverengı yağ dokusunu laboratuvarda ılaçlar aracılıgıyla aktıve etmeyı başarmak gerek (SNNuW) O K U R D A N BİZE Komik ücretler Hazım sıstemındon gelen sınyaller beyın de yanı hıpotalamus ta degerlendırılıyor Klasık teorıye gore r ventromedıal hıpota OKURLARA AÇIKLAMA Cılt kapağı ucretlerını göndermenız ıçın yayımladığımız posta çekı numarasında bır rakam eksık basılmıştır Doğrusu Posta çekı No 148 784, Cumhuriyet Matbaacılık Gazetecılık TAŞ olacaktır Cumhuriyet Kıtap Kulubu ve temsılcılıklerının Cumhuriyet Gazetesı burolarının bulunmadığı kent ve yorelerdekı okurlarımız Bılım Teknık 3 cılt kapağı koduyla 3500 TLyı yukarıdakı posta çekıne yatırdıkları takdırde kapaklar adreslerıne postalanacaktır Daha önce de açıkladığımız gıbı 3 cılt 5285 sayıları kapsamaktadır Meslek sfa// olarak hemen hemen fum muhendıslık dallarında olduğu gıbı bız lerde de 2 ve 3 sınıf sonu 1 ay zorun lu sfo/ı/nız var Ancak gunumuz Orman Genel Mudurluğu Yonetmelığı nde 30 6 7967 yıltnın bolge mudurluklenne gonderdığı su genelge gecerlıdn Kendı ogretım kurumlannın bulunduklan yerlerde sfa/ yapacaklara gunde brut 25 • TL Kendı oğretım kurumlannın bulun duğu yerlenn dısındakı ısyerlerınde sfa/ yapacaklara da yıne gunde brut 30 • 71 ucref odeneceöı bı/dın/mısf/r Bız Orman Fakultesı Orman Muhendıslığı oğrenalerı olarak 1988 yılı koşullannda bu cok gulunc olan ucretın yuksellılmesını ıstıyoruz Bu ucref gunumuz loptan esya fıyaf endekslenne gore 10 ve 12 kurusa karsılık gelmekte olup gulunduöun derecesmı daha carpıcı yansıtmaktadır Sukru Akkaya TRABZON "Bilim felsefesiz, felsefe bilimsiz duşünülebilir mi? Dergınızın 1988 Ağustos ve Aralık sayı/annda yayımlanan yukarıdakı sorulara (konulara) ılıskın amaforce bu yaklosım Insanın doğayı ve kendı doöasını an/ayabı/mesı ıcın pozıtıf bıfıme olduğu kadar felsefeye de gereKsınımı vardır Cunku ınsan, doğa bılımcı de tabıı, felsefecı olmadan da dusunebılır belkı, fakat felsefe olmadan hem dusunemez hem de sıstemlı (metodık) duşunemez Ancak burada sorulması gereken bır soru var yınede, o da su Bılım felsefesiz dusunulemez, ama nasıl bır felsefesiz dusunulemez^ Bu sorunun yanıtı da 'bılım, her turlu dogmadan, polıtık, teolofik baskıdan ve de pasıflık ve basıtlıkten sıyrılmıs ve arınmıs felsefesiz dusunulemez' olmalıdır, dıye dusunuyorum Felsefe bılımsız o/ur mu sorusuna ge/ınce hem o/ur hem olmaz Felsefe bılımsız olur, eğer felsefe evrende ve ınsanın bedensel ruhsal yapısında olup bıtenlen kavramadanf1) kavramaya kalkısırsa olur Bol felsefelt ve bılımlı bır Turkıye dıleğımle yenı yılınızı kutlar Bılım Teknık calısanlanna saygılar sunanm Halıl ErdallANKARA Cumhuriyet BILİMTEKNİK • No 98, January 14 1989 • Publıshed by Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecılık T A Ş » Founded by Yunus Nadl, 1924 • Pubhsher Nadlr Nadl • Edıtor ın Chıef Hasan Cemal • General Manager Emlne Uşaklıgll • Managıng Edıtor Okay Gonensin • Edıtor Orhan Bursalı • Page Edıtor Tüles Hasdemir •