Katalog

P S İ K A N A L İ Z V E B İ Y O L O J İ K P S İ K İ Y A T R İ T I P Biyolojik makine miyizi İnsanı açıklamanın yolu onu oluşturan fiziksel ve ruhsal mekanizmaların kesişme noktalarını saptamaktan geçiyor. Yankı Yazgan ızıksel ve ruhsal dıye ayırtettığımız seylerının bırbırlerıyle ne kadar ıç ıçe olduklarına bakıldığında, organık bıyolojı ve kımyadan kalkıp nevrotık fenomenler alanına ulaşan bılgı ve (umalım kı) etkı yolldrının açılacağı gunu bekleyebılırız 0 gun şımdılık uzak gozukuyor ve şu anda bu hastalıklara lıp doğrultusunda yaklaşmak pek mumkun degıl' (Freud, 1926) Bır t.p doktoru ve noropatolog olan Freud'un bu goruşlen kanyerının ılk yıllarında ya7mış olduğu "Norologlar Içın Psıkolop" kıtabında da yer alir Ruhsal bozuklukların, ınsanların duygu, duşunce ve davranışlarının anlaşılması ve acıklanmasının noron (sınır hucresı) duzeyınde ele alınabılecegını ongoren Freud, donemının bılım ve teknolojisının buna ımkan vermedıgını gordu ve psıkanalız teorısını olusturacak açıklama ve mudahale tarzlarım gelıştırdı Yaklaşık yuzyıl once başlamış oldn bu çaba ve benzerlerı, insanı an1 ımamıza yardımcı olan oğrenme, bellek, yaşantı gıbı norobıyolojıye gıden yolda onemlı kesısme noktalarını ortaya koydular ## F ranın beyıne ulasması ve bılınçte yerını almasına kadar geçen Vı sanıyelık surenın bır bılınconcfcsı değerlendırme ve 'luzumunda" bastırma ışlemıne denk duştuğu, adeta bastirma mekanızmasının norofızyolo|ik duzeydekı ıfadesı oldugu soylenıyor Bılınçdısı sureclerın fızyolojık temellerının anlaşılmasına yonelık bır başka çalışma ıse bılınce kaydetmeye yeterlı olmayacak surelerde verılen gorsel uyaranlarla yapılmış Bırısı 'anlamh ' orneğın burun"u ışaret eden bır ' değnek' resmı dıgerı ıse anlamsız ve soyut bır şokılller duzenlemesı Bu ıkı ayrı gorsel uyaran kışılere gosterıldıkten sonra akıllarına gelen sozcuklerı soylemelerı ıslenmış Aynı anda beynın elektrıksel aktıvıtesı olculmuş ' Anlamh" gorsel uyaranın daha fazla aktıvıteye yol açtıgı aşıkâr Ancak kışı herhangı bır anlamh sey gorduğunu yadsıyor Yanı, olculen arttnış aktıvıte bıhnçdışına aıt sureclerı gosterıyor kusunun gerçeklesmış olduğu gorulmuş Ancak sağ yanmkurenın etkın olduğu bu uyku donemınde gorulen ruyalar sol yarımkureye aktarılamamakta, dolayısıyla bıhncıne varılamamakta olduğu duşunuluyor Sağ yarımkure aktıvıtesının artmış olduğu bır başka durumda orgazm Orgazmın taklıt edıldıgı durumlarda 'oyleymış gıbı" yapıldığında aynı aktıvıte artısı gorulmemış Butun bunlardan ne anlam çıkarılabılır' Sağ beyın yarımkuresı etkınlıklerının daha çok cınselhk vb temel durtuler, ruya gorme, ahnan verılen mesajların duygusal ıçerıklerı ıle ılgılı olması psıkanalızde birincilsureç adı verılen duşunme şekhnın (ızyolo)ik duzeyde temsıl edenın sağ yarımkure olduğunu akla getırıyor Rasyonel, çozumleyıcı, yorumlayıcı etkınlıklerın yer aldığı sol yarımkure ıse psıkanalız dılındekı ıkincllsureç ıle eşleşıyor Pek çok bılgı, anı, yaşantının sağ yarımkurede ışlem gorduğu, duygu^al ıçerığın değerlendırıldığı ancak sol yarımkureye (orneğın komısurotomı geçırmış olanlarda) ıletılemedığı ıçın ozel bır çozuınlemeden, ışlemden geçmeyen, adı konamayan bılgı, anı ya da yaşantının bilınçdışı olduğu soylenebıhr Bastırma mekanızmasının çok kullanıldığı bıreylerde de adeta komısurotomı geçırmışler gıbı ıkı yarımkure arasında bır kopukluk oldugu, bu bıreylerın ıçgoru kazanamadıkları bilınçdışı dunyalarının bastırılmış malzeme ıle dclup taştığı varsayılıyor Aşıda.Bir Taşla İki Kuş Çiçek hastalığı virüsünden değişik aşılar elde ediliyor. D Beynin iki yarım küre arasındaki irtibat kesiliyor Bazı kısılerın bastırma mekanızmasını daha çok kullandıkları one surulur Klınık muayene sırasında bastırmayı kullandığı duşunulmuş kısılerın kendıU r no anlamh gorsel uyaran gosterıldıgınde daha az beyın aktı vıtesı oluştuğu saptanmıs Bastırma mekanızmasını aşırı olçude kullanan duygulanımlarını ıfade etmeyen, fantezıden yoksun, ruya az goren kışılerden elde edılen bazı psıkolojık anket cevapları ıle "komısurotomı" amehyatı geçırenlere aynı anket uygulandığında ahnan cevaplar arasındaki benzerhk saşırtıcı Komısurotomı geçırenlerde beyının ıkı yarımkuresı arasındaki baglantı kesiliyor ıkı yarımku'e arasındaki etkılesım buyuk olçude kaldırılıyor Yarımkureler arasında bazı ozellesme farklılıkları olduğu, ancak her ıkı yarnnkurenın de bırbırınden bağımsız cahşmadığı. tam tersıne surekh etkılesım ıçınde ışlev gorduklerı bılınıyor Orneğın bır yuzun tanınması sırasında, sağ yarımkure yuzun ayrıntılarını değerlendırırken sol yarımkure de bu ayrıntılar ıle bellegımızde bu ayrıntılarla esleştırılebılecek bılgıler arasındakı ılıskıyı kurar Bır genellenıe yapmak gerekırso sol yarımkure dıl mantıkic.l cozumlemeler, problem çozumu ayııntıldiuı alyıldiınıabi nesnelerın tarıflen vs turundoı ıslevlere yonelıktır Sağ yarımkure ıst> sek.llerın uzaysal algılanışı, mesaj laıın duygubdl ıcerığı (yanı sozcuk olardk haıtlcrle lemsıl edılen <,ı klmden farklı olarak) ıjıbı ıslt'vleniıj Ott ılf nıibtır RLM uykusu <ıriı vrılpn don<mdo ıkı /ı'iı n • • jr • ur.sındakı ılısk.nın oldııkı a aznl 'K, v KI nrafm rok ıktıf rldugu hu do ııemın ' bol ruyahlık' ozpllıgı bıhiıin I u ol gu Beym yTioıkut^ı ' s i'îındakı baqı.' ıtı rioguît"1 ı!unıır.yar ^arı komısurotomı aniflıy stı gt ci'mii dogın kısılerın ruyasız uyl"ilarının EEH ılp ınrclenmesınde REM uy unya Sağlık Orgutu, çok sayıda değışık turden vıruse karşı aşı hazırlanmasında kullanılabılecek "melez" (hıbrıd) bır vırusun gen teknolojısıyle montajını "bırıncı sınıf bır bıhmsel başarı" olarak nıtelıyor ABD Ulusal Sağlık Enstıtusu (Bethesda/Maryland) araştırmacıları G Smıth ve arkadaşları çıçek vırusunun kahtım materyahne, onunla akraba olmayan başka bır vırusun genlerını sokmayı başardılar Bu genler, kan yoluyla bulaşan sarılık (B tıpı Hepatıt, serum hepatıtı) etkenı olan vırusun yuzey antıgenlerını uretıyor Yenı ortaya çıkan melez vı rus eskı çıçek vırusu gıbı hucre kulturunde çoğalıyor, fakat aynı zamanda Hepatıt B vırusunun yuzey antıgenıne aıt yapı taşlarını da uretıyor Melez vırus organızmaya gırdı ğınde Hepatıt B yuzey antıgenlerınden bol mıktarda sentezlıyor Buna karşın organızma hem çıçek vırusune hem de Hepatıt B vırusu yuzey pntıgenıne karşı antıkor yapıyor Vucut boylelıkle bır kerede ıkı hastalığa karşı bağışıklık kazanıyor Gunumuzde, ozellıkle son on yılda bıyolojık psıkıyatrı alanında atılan kocaman adımlar pek coklarının ınandığının aksıne insanı bır "biyolojik makine" duzeyıne ındırgemıyor Pek çok araştırmacı anahtık acıklamaların bıyolo)ik temelı olarak gorulebılecek yapı ve mekanızmalara doğru yol alıyor Bıreyı bırbırınden kopuk fırıksel ve ruhsal mekanızmalardan ıbaret gormok yerıne, bu mekanizmaların cakışma ve kesışmelerını saptamak insanı anlamayı ve açıklamayı kolaylastıracak Bastırılmış malzeme Hepımızın bilınçdışı, çeşıt çeşıt bastırılmış malzeme ıle dola Bunların (arkında değıhz ama eylemlerımız, duşuncelerımız, algılarımız bilınçdışı ıçerıkten etkılenıyor Ozellıkle O ıle 36 aylar arasındakı donemın hatırlayamadığımız ama hayatınıızı bır noktada belırleyen yaşantıları dıkkate değer Bu donemde beyın yarımkurelerımız ışlevlerını yeterınce surdurebılecek bır gehşmışhk duzeyınde olurken aralarındakı baglantı aynı duzeye henuz ulaşamıyor Yanı bır tur "komısurotomı" geçırmış gıbı bır durum Langley Porter Noropsıkıyatrı Enstıtusu'nden Dr Davıd Galın bu gelışım duzeyı farkhhğı ıle bilınçdışı malzeme ve bunun davranışlarımıza etkısı arasında bır baglantı kuruyor Dıyelım kı bır anne çocuğuna olumlu bır sozel mesaj ıletıyor ("aferın benım oğluma") Ama bu mesajı ıfade ederken vurgusu, ses tonu kızgın ve kaşları çatık Her ıkı yarımkure yeterıncp oztllci.ınıs olduğu ıçın annenın mesaj'nın larkh yanlarını bırbırınden bağımsi2 olarak yorumlayacaklar, ancak aradakı baglantı oluşmamış olduğu ıçın bılgı ahşverışı olmayacak Sol yarımkure olumlu sözel ıçerıgı alg.lar ve değerlendırırken, sağ yarımkure eçlık ı dı n olumsuz duygu ıçerığını değerı .<• h ı ı r Bilinçdışımn ifadesi Kalıfornıya da yapılmış bır araştırmada ınsanların ellerıne ve beyınlerının duyusal korteks bolumlerıne zayıf bır elektrık akımı uygulanmış Elektrıksel uyarının bılınce ulaşması sırasındakı ışlemın Vı sanıye surduğu saptanmış Ancak beyındekı ' bılınçlendırme" ıslemının yol dçtığı bu gecıkmeye rağmen olleıınden elpkttıksel uyaran verılen kısılerııı uyaran verıhr verılmez, bunun bılıncıne vaıdıkldn, auıddkı ' ı banıyelık ışlemın bıı sckılde telalı edıldıgı gorulmuş Yanı herharıgı bıı yaşantı \ın yeııelleısek, lıer ne kadar o y ıs ıntının bıiıncııııı<;de yerloşmesı ıcın Va Sdnıyelık (veya daha larkh bır surc) bır zaman ıl I mı guıekmi'kUjybrf de o yaşdrıtıyı ya şadıgn nzdnddduyumvnz Pokı, bu aradakı V? Sdimr de ne oluyı>ı° Fn j u un teonsi'idokı tjastırma ' lavra mını ı.oııunuıı nıtJiaHılrin bılııleı Puş ını e lerın dM/rjuLvın ınılaiın, yaşa'itılann İKı>d (jıtıri' ,<• > lcrı oılına rır csı mekanızmahr ta rafııiıi m')ir <;uresıı~i| • ' n gecırıleıpk bır kenjı ı tiyrılır vo bastırılırlar, bılıncdısında yeılon ıı jlırlar O i y\ cul'klasık bır orııek olarak babayı ıld ı .p v e n n t > g'<crne ar/tiMi fjıbM'ndyl.'ı"1 Liyuı,jK zarar doqu rac'ık aı/ular bastırınay3 uğrarlar Me uyı temsıl eden herhangı bır kısı kondı ıçınde tularbiz (Yanı annenın vermıs olduğu gıbı) hır rnesaıı bu bıreye vordığındo çok şıddet lı bır catısırunın urunu bır duygusal yuk bı reym ıı >tunp rokobılır Bırey bu yukun sıkın t.rın ı inlayamayacaktır Oysa ya llende herhangı bır zamanda otorıteyı Hepatıt B genı yerıne başka genler de çıçek vırusu genlerıne eklenebıhr Bunlar arasında uçuk hastalığı (herpes) vırusu, grıbe yol açan ınfluenza vıruslerı sıtma etkenı plasmodıum parazıtlerı ve uyku hastalığı etkenı trıpanasomalar sayılabılır Hatta bunların bırkaçı aynı melez vıruste toplanarak vucudu bır defada bır çok tehhkeh hastalığa karşı bağışıklayacak 'super aşı"lar hazırlanabılır Çıçek vırusunun bu ış ıçın secılmesının nedenı vırusun bır duzıne yabancı genı barındı racak buyuklukte olması Gelecekte çocuklar tek bır aşıyla butun bulaşıcı hastahklardan korunmuş olacaklar Melez vıruslerle gerçekleştırılen ılk aşı deneylerı çok umut verıcı ÇıçekHep3tıt B melez vırusuyle aşılanan sempanzelerde hepatıte karşı tam bır bağışıkhk sağlanmış Melez vıruslerle gerçekleştırılen ılk aşı de neylerı çok umut verıcı ÇıçekHepatıt B melez vırusuyle aşılanan sempanzelerde hepatıte karşı tam bır bağışıkhk sağlanmış Gen teknolojısıyle melez vırus aşısının us tunluğu aşının çok etkın, ucuz ve kolay hazırlanır olması Ayrıca aşının soğukta saklanmasına da gerek yok Bu nedenle gelışmekte olan ulkeler ıçın onemlı bır sorun oluşturan ' soğuk zıncır"le aşı naklı zorunluluğu bu tur aşılarda soz konusu değıl Gunumuzde yalnızca Guneydogu Asyada 200 mılyon kısı kronık olarak hepatıt B vırusuyle ınfekte durumda Kullanılan aşı ıse hastaların kanından elde ediliyor Aşının malıyetı ıse lOOdolar Ustehk 23 uygulama gereklı Buna karşın melez vırus aşısının malıyetı yalnızca 30 sent ve tek uygulamayla tam bağışıkhk sağlıyor Hepatıt B vırusune karşı asılanmak aynı zamanda karacıger kansennden korunma sağlıyor, çunku B tıpı sarılık bırıncıl karacıger kanserıne zemın hazıılayan bır etken Çıcek vırusu 200 yıl kadar once ılk aşının hazırlandığı vırustu Sımdı yıne aynı vırus gelecegın ılk •'•îi tasıyıcısı olmaya aday (I MNW.R) h'Hi ,ı ıletr.ımın henuz olmadığı do, o' ^er çatışmalı durum bır çozurre k .v ı ^ınadan oylece kalmış ' bastırılmış" m