Katalog

U ZAY B İ L I M Niçin hâlâ kuyruklu yıldızlar var? Önceleri, bir tür kuyrukluyıldız deposunun varlığına inanılıyordu. Daha sonraları, milyarlarca yıldan bu yana süregelmekte olan hızla bu deponun neredeyse boşalmış olması gerektiği düşünüldü. Çevıtı: Belgın Oz ^ ^ ^ ^P ^ r ^ ^ yılında Hollan ^BJ ^ ^ ^ B H d a l ı asuuııu'i Jw ^tr ^ J Jan Oort qu nes siotemının obuı ucunda bır tur kuyruk lu yıldı? deposu olnbılecegı fıkrını one attıgında en sonunda bu gok cibimlerı rnk kındakı gerçege bıra7 y ıklaşılabıldıgı sanıl mi'îtı Bu cısımlcr bı?den 7 500 mılyar kıloi'iotre otodekı buyul bır kuresel bulutt ın Oort bulutu kaynakl ınıyoılardı Kuyruk u yıldi7İdr uzaydd yul al ıken bır yıldızın yakı nından gectıklerınde r^kııdeklerı sarsıntıya uqruyordu Bu çekımsel barsıntı nederııyle bazıları ebedıyen gunes sıstemının dışına fır lat lıyor hazıları da gunese dogru yonelıyor 1 lardı Gunese yaklastıkca kuyrukları gıderek ua^a gorkemlı bır gorunum kazanıyor ve kuvruklu yıldızlar bır bu C c n aökvuzunrfp gerçek bır sus olarak kaldıkian sonra yenı den uzayın derınlıklerıne dogru yonelıyorlar dı Oort bu gezgın yıldızlann yıne de gunes sibtemının bır parcası olarak kabul edılme lerı gerektığını soyluyordu Kuyruklu yıldız lar omurlerının buyuk bır kısmını uzak bulutlarında geçırıyor olsalar da bu onlann gunesırnızın cekım alanına baglı kalmaları na engel değıldı ve kuyruklu yıldızlann do ğuşu gunesınkıne baglıydı Eğer durum farklı ol'îaydı bu yıldızlann guneş sıstemı ıçı Aslronom Louıs Frank dakıkada 20 kadar mını kuyrukluyıldızın dunyaya yağdığını soyluyor Bu selın çok eskı zamanlardan ben suregeldığını ve dolayısıyla denızlerın oluşmasına katkıda bulunmuş olabtleceğını savunuyor Kuyrukluyıldız bırbırı ardına geçıyorlar fakaı hıcbırı dığerıne benzemıyor Bazıları orneğın West çok parla* (yukarıda) bazıları ısetıpkı Kohutek (aşagıda)gıbı buyuk bırnayal kırıklığınaneden Oluyor ne gırmplerı nasıl mumkun olabılırdı? Kuy ruklu yıldız çekırdeklerı yaklaşık 4 6 mılyar yıl kadar once gezegenlerle aynı zamanda olusmuş olmalıydı Ve son hesaplac Oort bu lutunda beklemekte olan daha yaklaşık bın mılyar kuyruklu yıldız olduğunu ortaya koy muştu Bu gorunmeyen gok cısımlerının top lam ağırlıkları 5 976 10 2 ' tonla dunyanın agırlığına yaklaşıyordu Gunumuz bılgilerı ıse yalnızca bu sayıları yalanlamakla kalmıyor, Oort bulutunun varlıgını da kuşkuyla karşılıyor Zaman ıçınde kuyruklu yıldız aılesının genışlemesı hıç bıtmemıştır Bızım kay dedebıldıklerımızın sayıları 700 u aşar 19 yuzyılın başlarına kadar her yuzyılda yak laşık yırmı yanı her beş senede bır kuy ruklu yıldız saptanıyordu Fotoğrafın keşfı ve gıderek daha guçlu teleskopların kullanıl ması bu rızmı hızlandırdı Şımdı her yıl yak laşık 5 kuyruklu yıldız gozlenıyor 1983 yılı aralarından 12 si henuz bilinmeyen 28 kuyruklu yıldızla en verımli yıldır IRAS uy dusu hızmete konduktan sonrakı on ay ıçınde 6 yenı kuyruklu yıldız belırlenmıştır Infraru) (kızıl otesı) ışınları algılayabılen ılk ve lek uydu olan IRAS bu çok uzak bakış g j cuyle yeryuzundekı en buyuk teleskopların gorebıldıklerınden cok daha uzak mesafeler dekı toz kuyruklarını bıle kolaylıkla saptaya bılıyordu tesı 1858 yılında Donatı nın gorkemlı kuyru guyla gecışının bır hayranının korkudan cıldırmasına neden olduğunu yazmıstı Perrıne Mrkos ve Gıacobınnı Zınner gıbı bazı kuyruklu yıldızlar ıse zıyaretler n aralarını bu kadar uzatmamayı yeglıyor ve her altı yedı yılda bır gokyuzunu susluyorlar Bazıları ıse yolda kayboluyorlar Örneğın Tempel Swıft 1908 dekı randevusundan bu yana bır daha gorulememıştır Ilk kez 1927 yılında gozlenen Neu|mın 2 nın her bes bu çuk yılda bır yenıden zıyaretı beklenıyordu Sonunda onun da kaybolduğu kesmleştı 1973 yılında tum basın tarafından heye canla beklenen ve ancak yıl sonu senlıklerı sırasında kuyrugunun sadece ucunu goster mek lutfunda bulunan Kohutek goklerımız de ancak 78 bın 500 yıl sonra yenıden gorulecek Kuyruklu yıldızlann en sadığı olan ve her kesın yakından tanıdıgı Halley 240 yılından bu yana her 75 yılda bır yıneledıgı zıyaret lerını hıc aksatmamıştır 1986 yılında ıkısı Japon ıkısı Sovyet ve bın Avrupa olmak uzere bes sondaj gemısı Hal ley ı karşılamak uzere yola çıkmıslardı Ve ga I (SSCB) Venus ten dolanıp 714 mılyon km yol katettıkten sonra 6 Mart 1986 da Hal ley e yaklaşmıştı İkı gun sonra Japon uzay gemılerı MST 5 ve Planet A bın bır mılyon dığerı 20 bın km otede olmak uzere Halley ın yakınlarına ulastılar Ertesı gun ıse Sov yet Vega 2 Halley le buluşmaya gelmıs ve 10 bın km lık mesafesını korumayı yeglemış tı Nıhayel 13 mart tarıhınde Avrupa uzay sondaj gemısı Gıooto buluşmayı gercekleş tırıyor ve saatte 250 bın km lık korkunç bır hızla kuyruklu yıldızın çekırdeğıne 500 km kadar yaklaşıyordu Bu kozmık bulusmaların bız ınsanlara sağ ladığı bılgılerden bazıları şunlar Halley kuy Halley'i karşılamak için 2 bin yılda 1 ziyaret Kuyruklu yıldız aılesının değışık fertlerı bır bırlorıne hıc de benzemeyebılıyorlar Bennet ve West gıbı bazıları cok çok parlaklar Bazıları oylesıne sonukler kı gorulmelerı an cak qokyuzunden geçtıklerı sırada bır tutul ma meydana gelırse mumkun olabılıyor Donatı, qıbı bazıları ıse sadece her ikı bın yılda bır zıyaretımıze gelıyor ve boylesıne uzun bır aıadan sonra her ortaya çıkmaları buyuk bır panık yaratıyor Bır Belçıka gaze