Katalog

B İ L İ M A R A Ş T I R M A J EO Fİ Z İK Kim çağ atlıyor? Ya da kimler atlayamaz? Buzdolabı mı gerek, yoksa bilim adamı mı? Dünyadaki yerimizüzerine, bazı karşılaştırmalı düşünceler... Oıner Kulelı Osrnan Gurel ır varmış bır yokmuş Babasının genış toprakları, nehırlerı, ovaları, denızlerı olanzengın bırbebek varmış Aılesının toprakları uzerınde yılın her gunu dort mevsımı bırden yaşamak, verımlı topraklarının, sıcak guneşının urunlerı ıle bu toprak larda yaşayanları atalarının bınlerce yıllık uygarlıklarından gelen yontemlerle beslemek, gıydırmek hıç de zor değılmış Bu zengın ulkenın olanakiarı bebeğın ağabeylerını mıras yedı yapmış çıkmış 'Doldur karnını karının doyur karnını bebeğın" gunluk felsefesı ıle yaşayıp gıtmışler geleceklerını hıç duşunme den Sonrası ağustos boceğı karınca oykusu Aılenın 20 yuzyılda doğan bebeğı şoyle bır çevresıne bakmış, "Yahu ben neden yoksulum?" Yeryuzunde uygarlığı yaratanlar bu topraklarda yaşamamışlar mıydı? Guneşım var suyum, komurum, madenlerım var Neden benım elektrığım az' Neden benım madenlerım verımsız' Eller burnumun dıbınde petrol çıkanrken ben neden bulamıyorum' Benım topraklarımda yılda 300 gun guneş var, guneş pılını Germanyalılar yapıyor, buğdayın çoğunu Kanadalılar yetıştırıyor Benım kromumla yapılan sılahı bana satıyorlar bınbır naz ıle Benım borumla eller yıldızlara roket atıyor, tepemde uydularını gezdırıp madenlerımın, arpalarımın, sularımın 'otoğraflarını çekıyorlar Bu ışte bır terslık var Onlar çağdaş ıse ben neden değılım' Haydı bakalım, bız de çağ atlayalım demış "Hadı ordan, bre bozguncu'" Çağırmış Nasreddin'ın torununu, "Soyle, neden olmuyor" dıye sormuş Genç Nasreddın dedesınden daha akıllı, "Valla, bızde malzeme var ama onu nasıl ısleyeceğımızı bılemıyoruz Bızde bılgı yok, teknık yok Tez elden bılım adamı yetıştırelım araştırsınlar, oğrensınler, oğretsınler Bılım adamları olmazsa, guneşımızı madenımızı, havamızı ışlemeyı beceremeyız Başkaları oyle yapıyor, çağdaşlaşıyor Sonra da o bılım adamlarının yarattıgı teknolojıyı bıze satıyor Yalnız bu ış uzun solukludur, bıkmadan usanmadan bılım seferberlığını surdureceğız On yıllarımızı vereceğız bu çabaya ve ınsan yetıştıreceğız " dıye yanıtlamış sabırsız bebeğı "Hadı ordan, bızde ınsan çok, sen ne dersın bre bozguncu Bıze telefon gerek TV, otomobıl, bulaşık makınesı gerek Sen bana ınsandan 2030 yıldan soz edıyorsun Ben o gunlerı gorecek mıyım bakalım" de mış çağdaş Tımur ve genç Nasreddın'ı 1402'de Yıldırım'ı yolladığı yere yollamış Değerlı okuri Bu yaprakları karıştırdığına göre sen de bır genç Nasreddın'sın, çağını yakalamaya hasret ama bılemedığını bılen garlığı ılerletmek Yuzyıllar ıçınde önce bıreysel sonra orgutlu yapılan bılımsel araştırmalar gunumuzde ulusal ve uluslararası orgullerle hem desteklenıyor hem de yönlendırılıyor Bu desteğın olçusunu anlamak ıçın Çız 1 'e bır goz atın Batının ılerı ulkelerının araştırma gelıştırme (arge) ıçın ayırdıkları paralar bızım olçulerımıze gore ınanılmaz boyutlardadır Orneğın Japonya her yıl Turkıye'nın tum dış borçlarına eşıt parayı bılım ve teknolojı araştırmaları ıçın harcamakladır Arge harcamalarının oranı ulkenın gayrı safı mıllı hasılasının (GSMH = Bır yılda uretılen mal ve hızmetlerın loplam değerı) % 2 5'ı duzeyındedır Cağ atlamaya çalışan Turkıye de bu oran resmı verıler doğru ıse bınde 2 dolayındadır Batı dunyasında arge çalışmalarını yalnızca devletler değıl şırketler de buyuk ölçude destekler Çız 1'de gosterılen ulkeler ıçın hukumetlerın destek oranı en çok % 54 ıle Fransa'da ve en az % 22 ıle Japonya'dadır Kalan payın çoğu sanayı, azı da vakıf benzerı ozel kuruluşlara aıttır Çız 2'de kimln nelerl araştırdığı gösterılmıştır Her ulke kendı ekonomık gelışmesı ıçın onemlı gorduöu alanlara daha çok deslek vermektedır Orneğın ABD hukumetı en buyuk desteğı savunma sanayııne (% 69) verırken Japonlar bu alana çok az (% 3) önem verıyorlar Alman ve ingiliz sanayıı kımya alanındakı geleneksel ustunluklerını korumak ıçın çaba gosterırken, Amerıkan şırketlerı havacılık ve uzay gereçlerı konusunda yoğun araştırma yapmaktadırlar Genelde tum ulkelerın arge çalışmaları elektronik, bılişım, blyoteknoloji, malzeme bllımı ve robotlar konusunda yoğunlaşmıştır Okudunuz ışte Çız 1 ve 2 yı lyıce gozden geçırın Bundan boyle "çağ atlıyoruz" dıyenlere verecek yanıtınız hazır Değıl mı' f Okyanus dibinde bir göktaşı 23 milyon yıl önce büyük bir patlamaya neden olan göktaşından sonra buzçagı başlamış. eryuzu sureklı olarak, uzaydan gelen maddelerın, kozmık tozların bombardımanı altındadır Duşen buyuk parçalar, ardında ızler bırakır Bılım adamlarının hesaplarına gore bunlar, her 50 ıla 100 mılyon yılda bır, yaklaşık 100 km çapında bır krater oluşumuna neden olmakta 20 kılometre çapındakı kraterler ıse her bır mılyon yılda bır gorulmekte Denız tabanındd şımdıye kadar bu tur bır oluşum gozlemlenmemıştı Şımdı orada da ıkı krater yerı bulundu Neufundland'dakı yayvan denız dıbınde, 50 kılometre çapında bır krater olduğu tahmın edıhyor Buyuk Okyanus'ta, Kap Horn'un 1400 kılometre batısındakı yayvan denız tabanında, bır başka göktaşı krater oluşturmamakia bırlıkte, bazı ızler bırakmış Gorunuşe bakılırsa bu cısım, denız tabanına parçalanmadan ulaşamamış Log Angeles'takı Jeoflzik ve Gezengeler Fiziği Enstitusu'nden bır araştırmacı grubu, duştuğu yerın çevresındekı denız dıbı çökeljısının ıçınde dağınık bıçımde bulunan milımetrik parçacıklar ve erıyıp yenıden donmuş damlacıklar yardımıyla bu goktaşının varlığını kanıtladı Bu, yapısı yuksek oranda ırıdyum ıçeren, demır bakımından fakır bır goktaşıydı 1981 yılında araştırmacılar, aynı yerden alınan bır sondaj örneğınde, alışılmadık olçude yuksek bır soymetal oranına ve göktaşı parçacıklarına rastlamışlardı Y Dünya nire, biz nire? B "Neden" dıye soran, sorularının yanıtını bulmada hep guçluk çeken, çevresınden kolaylık gormeyen Senın yaşın belkı on beş, cesursun, ısteklısın umutlusun Senın yaşın belkı kırkbeş umııtların yerını karamsarlığa bırakmış, ustelık artık korkuyorsun Yukarıda anlatılan çağ atlayamama oykusu nu oğlundan kızından daha lyı anlıyorsun ama anlatamıyorsun Bız sana yardımcı ola lım mı çağ atlamanın koşullarını çocuklarına anlatmanda? Japonya ve Türkiye Çağlar arasındakı kopruler, yollar ınsan emeğınden terırıden, goz yaşından yapılmıştır Aramak bulmak, bununlayetınmeyıp daha lyısını bulmaya çalışmak, çabalamak, kısaca hep genışleyen bılgı halkalarında uy 198386 Döneminde Bilim*ve TeknoloJI Çalışmalarına Ayrılan Kaynakların Ülke Ekonomisindeki Yeri GSMH (mılyar 1985 doları) ArGe Harcamaları (mılyar dolar) ArGe/GSMH Oranı (%) Çalışan Nufus (mılyon) 10 000 Çalışan Başına ArGe bılım + muh ABD 4050 Japonya 1354 F Almanya 751 Fransa 617 Ingıltere 583 Irıdyumun bölgedekı dağılımı ve goktaşıpın malzemesı ıçındekı oranı göz onunde tutularak yapılan hesaplara gore du39 113 21 15 13 şen cısmın, yuz mılyonlarca ton ağırlığm27 24 22 28 28 da ve beşyuz metre çapında olması ge120 60 28 24 27 rek Bu nesnenın su yuzeyıne çarparak parçalanması sırasında, 12 mılyar ton trınıtrotoluolun patlama gucune denk olçu63 49 69 41 33 de enerjı açığa çıktığı tahmın edıhyor Çokeltılerın tarıhlenmesı sonucunda, duşmeKim, Neyi Araştırıyor? nın 2,3 mılyon yıl önce, tersıyer dönemın A. Hükümetler hangi arge çalışmalarına, ne oranda destek veriyor? son sıcak bölumunun sona erıp bır buz çağının başladığı sıraya rastladığı belırlenABD Japonya F Almanya Fransa Ingıltere dı 12 Savunma % 69 3 31 52 44 Genel Amaçlı, Bılım* 4 54 27 22 Normal olarak bu çapta bır olayın, Uzay 5 5 5 6 2 nedensonuç tlışkısı ıçınde bır ıklım değıEnerjı 4 14 11 7 5 şılviığıne yol açmaması beklenır Bu yuzSağhk 10 3 3 4 4 den Amenkalı araştırmacılar spekulatıf bır Sanayıın Buyumesı 02 6 14 13 7 yaklaşımla, bu duşmenın, ıstısnaı ıklım kcTarım 2 11 2 4 5 şullarında, buzul çağını başlatıcı bır etkıDığer 6 4 9 8 3 de bulunduğunu çıkarsamıyorlar O za100 TOPLANI % 100 100 100 100 manlar guneş ışınları, dunyanın konumu dolayısıyla, yer yuzeyınden Guneş'ın buB. Sanayi hangi arge çalışmalarına, ne oranda destek veriyor? lunduğu yöne gerı yansımaktaydı Göktaşı Elektrıklı donatım %22 27 24 25 31 Buyuk Okyanus'a duştuğunde, bırkaç mılMakıne, Bılgısayar 14 12 14 8 15 yar ton yanı normalde stratosferın toplam Kımyasal maddeler 11 16 22 16 21 olarak ıçerdıği mıktarda su, atmosferın ust Motorlu araçlar 14 11 9 15 6 tabakalarına çıkmış olmalı Fazladan oluUzay gereçleri 17 5 17 şan bulutlar guneş ışınlarının uzaya yanÖlçu/Denetım 3 1 2 2 sımasını guçlendırerek, soğuma ve kar yaDığer 28 8 18 22 7 ğışı yuzunden Dunya uzerınde, sonunda TOPLAM 100 100 100 100 15 buzul devrıne varan bır "zıncırleme * Avrupa ulkelerının unıversitelere ayırdıkları genel/değışlk yönlu, bılımı gelıştırme amaçlı araştır reaksıyon" başlamış olabılır (Kö Nuw) % 100 malar unıversltelerın yapılan gereğı ABD'den çok tarklıdır n