Katalog

ZOO LOJ i Mercanların muhteşem gecesi Avusturalya'daki Büyük Set'te, mercanların üremesi yılda bir kere gerçekleşiyor ve yalnızca birkaç saat sürüyor. İlk defa bir ekip bu olayı görüntülemeyi başardı. ercanların garip bir cinsel yaşamları var. Kendilerini koruyan kıreçtaşı iskeletı içinde hapıs olan bu yerleşik hayvanların eşlerını aramaya çıkmak gibi bir zevkleri yok. Fakat, cinsel yaşamlarının gizemsiz olduğunu sanmayın 1981 yılından beri, garip fizyolojıleri hakkındaki bilgilerin derlnleştirilmesi ve değişik türlerın daha kesin olarak sınıflandırılması için çalışıiıyor. Ancak, ureme yöntemlen hâlâ aydınlığa çıkarılmış değil. Aksine bir kanıt bulunamadığından, bu hayvanların tüm yıl boyunca üredlkleri ve yaşadıkları sıcak tropikal sulara mükemmel gelişmiş embrıyolar bıraktıkları sanılıyordu. Bu, aslında Turbinariaların ve Pocılloporides familyasından mercanların uyguladıkları yöntemdir. Bu mercanlar yıl boyunca, dişi poliplere kadar yuzebilen spermleri serbest bırakırlar Döllenme, yumurtanın bölünmeleri ve embriyo yaşamının ılk dönernleri ıçerıde gerçekleşir. Çeviri: Murat Arın özsuyu salgılanması, vb. Yine bu kıvrımlarda cinsiyet bezleri ya da eşeylik organları (gonadlar) gelişir. Polipler, ovosit ve sperm oluşumunda çok değişik yöntemler ızlerler; bazen aynı cinsiyet bezinde, bazen ayrı eşeylik organlarında. Polipler, türlerine göre erdişi (hermafrodit) ya da ayrı cinsiyetlerdendir. Cinsiyet ayrılığı varsa, kolonıler genellıkle, yalnızca erkek ya da yalnızca dışi bıreylerden oluşur. Milyonlarca yumurta Erdişilik en sık karşılaşılan durumdur. Polipler önce spermleri, ardından yumurtacıkları, ya da karışık kümeleri (az miktarda sperm içeren yumurtacık paketleri) serbest bırakırlar. Acropora ve Favites türü mercanlar için bu son durum geçerlidır; karışık kümeler 23 mm. çapında pembe, sarı ya da yeşil küçük bilyeler oluşturur. Sudan daha az yoğun oldukları için hepsi yüzeye çıkar ve kırılgan yapı parçalanır. Deniz suyuyla temas cinsiyet gözelerini harekete geçirir ve döllenme başlar. Birkaç saat ıçınde, suyun yüzeyi bir yumurta halısıyla kaplanır. Yumurtalar o kadar sıktır ki ertesi sabah bir uçaktan bile görülebilirler. Yumurtanın ılk bölünmeleri döllenmeden yaklaşık bir saat sonra başlar. Suyun sıcaklığı iyiyse, Acropora Pulchra'nın yumurtaları, bölünmenin "32. aşamasına" beş saatte ulaşırlar. Acropora Tenuis'te, iki günlük planula embriyonu 2 mm boyundadır Titrek tüylerinin sayesınde, birkaç günden birkaç haftaya değişen bir dönem boyunca planktonda yüzer. Embriyolar ortalama 410 gün süren planktonlk dönemden sonra ne olurlar? Son araştırmalar, dibe indıklerı zaman, kimyasal alıcılar olan "mekanoalıcıların" yardımıyla yerleşmeleri için uygun ortamı bulduklarını göstermektedır. Dibe tutunduktan hemen sonra, poliplere dönüşmeye ve kıreçtaşı iskeletlerinı inşa etmeye başlarlar. Döllenmeden bir sure sonra, her yumurta bir dizi bölunmeden geçer ve bu, yeni bir mercan verecek bir embriyo doğurur. Mercanların yumurtlaması 1981 yılında Avustrayalı araştırmacılar ilk kez mercanların yumurtlamasını gözledikleri zaman bütün bu kuramlar altüst oldu Cook Üniversitesi'nden araştırmacılar, 14 mercan cinsinin cinsel gözelerinin olgunlaşmasmı dakıka dakıka izleyerek şaşırtıcı bir sonuca vardılar. Buyük Set'tekı mercan turlerinin çoğu ıçın eşeylı üreme her yıl birkaç saatı geçmıyor. Her mercan kolonisinin yumurtlama süresi 10 dakikayı aşmadığından, bu kütle üremesi tamamıyla ıstisnai bir uyum gerektiriyor: Avustralya ılkbaharının dolunaylarını izleyen ıkıncı ve altınca geceler arasında, mılyarlarca polıp gametlerıni, yumurtacıklarını, spermlerini deniz suyuna aynı anda bırakıyorlar. Kolonileri oluşturan minik canlılar olan poliplerin çanta bıçimındekı vücutlarında bir tek oyuk bulunur ve bu, hem ağız, hem anus ışlevı görur. Oyuğun ıç yuzunde çeşitli işlevleri olan kıvrımlar vardır: Sindirım Buyume ve eşeysiz çoğalma tüm yıl boyunca sürmesine karşın, gen kalıtının oluşumunu sağlayan eşeylı üreme, sıcaklık ve ay dönemleri gibı fiziksel etkenlerin değişimine bağlı gözükmektedir. Sıcaklığın evriminin de cinsel olgunlaşma sürecinde bir işlevi olmaktadır: Eşeylik organlarının olgunlaşması Avustralya kışının sonunda başlar; yumurtlama ise ılkbaharın başındaki hızlı ısınmanın hemen arkasından gelir. Bu ısınma geçen yıl olduğu gibi yetersiz kalırsa, yumurtlama gecikir. Geçen yıl dış resiflerin mercanları kasım ayındaki dolunaydan sonra değil de aralıktakinden sonra yumurtlamışlardır. Ancak iç resiflerin mercanları, daha ılık bir suyla ytkandıklarından, 712 ekim arasındaki randevuyu kaçırmadılar. Dolunay, kitle yumurtlamasının başlama işaretini nasıl verir? Büyük olasılıkla, bunun nedeni bu dönemde gelgitlerin en az şiddette olmaları: Gametlerin dağılma tehlikesi de dolayısıyla azalıyor. Gece yumurtlaması da rastlantısal bir olgu değil: Böylece, plankton avcısı balıklardan sakınılmış olunuyor Kısacası, kitle üremesinin temelindeki mekanizma ne olursa olsun, bu şekilde embriyoların yaşama şansı en yüksek düzeye çıkarılmış oluyor. (Science at Vie) Kasımdakı dolunaydan sonra, renkli bllye demelleri, birçok mercan tarafından serbest bırakıhrlar. Her bilye, yumurtacık ve sperm kanşımıdır. Buyüme ve eşeysiz çoğalma tüm yıl boyunca sürmesine karşın, gen kalıtının oluşumunu sağlayan eşeyll üreme sıcaklık ve ay dönemleri gibi fiziksel etmenlerin değişimlne bağlıdır. 16