Katalog

ÇE V R E Bİ Lİ M Y A Y I N Doğal gazı en verimli nasıl kullamrız? İçinde kükürtlü bileşikler olmayan, tam yanan doğal gaz, çevreyi kirletmez. Doç. Dr. Neşet Kadırgan n basıt anlatımla yer altından çıkan fosıl yakıtlar, ya karbon kokenlı kömurlerden ya da hıdrokarbon kökenlı petrol ve dogal gazdan oluşurlar Hıdrokarbonlar çeşıtlı buyukluklerde hıdrojen ve karbon bıleşıklerıdır Molekul buyudukçe madde daha yoğun, daha kıvamlı, daha az uçucu olur Hıdrokarbonların en basıtı metan (CH4) gazıdır Doğal gaz buyuk oranda metan, az mıktarda etan, propan gıbı gaz hıdrokarbonlar ıle azot ve kukurtlu bileşikler ıçerır Ancak kömur ve petrol urunlerınden farklı olarak doğal gazın ıçerdığı kukurtlu bileşikler fızıksel yöntemlerle kolaylıkla temızlenebılırler Tuketıcıye sunulan doğal gazdakı çevre kırleten kukurtlu bileşikler, kömur ve petrol urunlerınden bınlerce kez daha azdır Doğal gaz yakıt ve kımyasal hammadde kaynağı olarak kullanılabılır Azotlu gubre (hava ve doğal gaz karışımı ekonomlk. bır azot ve hıdrojen gazı kaynağıdır), sentetık elyaf, plastıkler, çözuculer v b uretımı gıbı kımya endustrılerınde doğal gaz elverışlı bır hammaddedır Ruh sağlığı ve bozuklukları E Doğal gaz teorık olarak her turlu yakıt görevı gorebılır Eğer bır ulkenın enerjı gereksınmesınin tumunu doğal gaz ıle karşılamak söz konusu olsaydı, doğal gazı her alanda (ısıtma, elektrık uretımı, taşıtlar, v b) kullanma olanaklarını ıncelerdık Oysa doğal gaz en lyımser tahmınle, dunya enerjı kaynaklarının beşte bırını oluşturmaktadır Turkıye'de de enerjı tuketımındekı payının bu oranı aşmasına olanak yoktur Bu durumda doğal gazı, dığer ya Doğal gazın diğer yakıtlarla kıyaslanması: kıtlardan ustun olduğu alanlarda kullanıp dığer yakıtlara göre dezavantajlı olduğu alanlarda ısraf etmemek gerekır Doğal ga zın ustun yanları aşağıdakı gıbı ozetlenebıhr • Doğal gazın hava ıle homojen bır karışım verdığı ıçın yanmasının kontrolu kolaydır, yanma tamdır • Gaz yakıtlar gerek tam olarak yandıkları ıçın, gerekse ıçlerınde kukurtlu bileşikler oimadığı ıçın çevreyi kırletmezler Yanma urunlerınde SO2, CO ve ıs yoktur • Gaz yakıt kullanan sıstemlerın otomatık kontrolu kolaydır Elde edılen enerjı, bır vanayı açarak ya da kısarak kolaylıkla ayarlanabılır Bırtakım ışlemler ıçın doğal gazın dığer yakıtlara göre dezavantajları da olabılır • Hava ıle patlayıcı karışımlar oluşturabılır Sıvı ve katı yakıtlara göre daha sıkı guvenlık onlemlerı gerektırır • Depolanması çok zordur Gaz yakıtlar ıçın genel olan depolanma zorluğu doğal gaz ve hıdrojen ıçın daha da belırgındır Bazı gazlar, söz gelımı butan, oda sıcaklığında, 2025 atmosfer basınç altında sıvı hale getırılıp depolanabılır Bazı gazların ıse krıtık sıcaklığı 0°C'nın altındadır Bu gazlar oda sıcakhğında, basınçları ne denlı arttırılırsa arttırılsın sıvı hale geçemezler Doğal gaz once 83°C'ye soğutulup sonra 47 atmosfer basınç uygulanarak sıvılaştırılabılır Yukarıdakı kıyaslama dıkkate alınırsa, doğal gazın öncelıkle kullanılması gereklı alanlar konusunda Sayın Yılmaz Idıl'ın tam tersı soııuçlara ulaşıyoruz Sayın Idıl, Doğal gazı şofbenlerde "çarçur" etmekten söz edıyor Gunluk ev ışlerı ıçın enerjı konmasında uç seçenek Daha Ucuz Süper Metkenler Yapıldı I kı ayrı araştırma grubu, yuksek sıcaklıkta çalışan ama nadır bulunan mevcut ıletkenlerden çok daha ucuz super ıletkenler gelıştırdı Gruplardan bırı Teksas'takı Houston Unıversıtesı dığerı ıse Japonya'dakı Maden Araştırmaları Enstıtusu'nden Gelıştırılen maddeler bıleşım ve superılelkonlık sıcaklığı açısından kuçuk değışıklıkler gosterıyor Her ıkı madde de elektrığı, en lyı bllınen super ıletkenlık sıcaklığına sahıp olan ıtriyumbaryumbakır oksıt bıleşığının super ıletkenlığe geçtığı 90 K (183°C)'den daha yuksek sıcaklıkta dırençsız olarak geçırebılıyor Bu ıkı araştırma grubu 90 K'ın uzerıne çıkmak ıçın yapılan araştırmalara konu olan dığer maddelerın aksıne, kendı bıleşıklerının ıstıkrarlığı ve sonuçlarının tekrar lanabılır olduğunu savunuyorlar Araştırmacılar, bıleşıklerın oluşturulmasınıda nadır bulunan ıletkenlere olan ıhtıyacın azaltılması sonucunda yuksek sıcaklıklı super ıletkenlerın malıyetını önemlı ölçude dusurebılrneyı umut edıyorlar Itrıyumbaryumbakır oksıt super ılet var Elektrık, doğal gaz, sıvılaştırılmış petrol gazı Elektrık ıle her turlu ısıtma ışlemı buyuk bır ısraf, enerjıyı ve parayı havaya atmak demektır Elektrık enerjısı daıma dığer enerjılerden daha pahalıdır ve dığer enerjı turlerının kolaylıkla yerıne getıremeyeceğı aydınlatma, mekanık enerjı eldesı, elektrokımyasal ışlemler v b gıbı asıl enerjı gerektıren amaçlar ıçın kullanılmalıdır Elektrıkle ısıtmanın pahalı olmasının nedenı, elektrık ıdaresının kâr hırsı değıldır Termık santrallarda, yanı katı, sıvı ve gaz yakıtlardan elektrık ureten santrallarda, yakıtın verdığı ısının önemlı bır bölumu elektrık enerjısı halıne dondurulemeyıp zıyan edılmektedır Bır mıktar enerjı .de santralla tuketıcı arasındakı hatlarda kaybolmaktadır Doğal gazı elektrık uretımınde kullanmak, uzerınde tartışma gereken bır konu Yanması ve yanma kontrolu daha zor olan kömuru, akışkan yatak ve benzerı karmaşık prosesle.le buyuk termık santrallarda kullanıp doğal gazı apartman kalorıferlerıne saklamak tam tersınden, yanı doğal gazı termlk santrallarda kullanıp kalorıferlerde komur yakmaktan, hem yanma verımı hem de kentlerın hava temızlığı açısından, daha akıllıcadır, kanısındayız Ancak Sayın idıl'ın önerılerının en gerçek ustu olanı, doğal gazı taşıt aracı yakıtı olarak kullanma fıkrıdır Taşıtlarda sıvı yakıtlar en uygun yakıtlardır Çunku taşıma ve depolanmaları kolay ve guvenlıdır 50 kg benzın alacak bır benzın deposunun kendısı, ancak 10 kg gelır Gaz yakıtlarının ucuz olma durumunda sıvılaştırılmış petrol gazları da taşıt yakıtı olarak kullanılabılırler Örneğın Cezayır'de butan gazı ıle çalışan çok sayıda bınek aracı vardır 20 atmosfer basınç altındakı butan gazı bır taşıtta bırtakım zorluklara karşın de polanabılır Ayrıca yanma verımı yuksektır ve karburatördekı benzın puskurten bölumlere gerek kalmaz 50 kg sıvılaştırılmış petrol gazının depolanması ıçln 3040 kg ağırlığında bır depo yeterlıdır Doğal gazın taşıtlarda depolanmasına gelınce ıkı seçenek vardır Bırıncısı, doğal gazı 200 atmosfer basınç altında gaz halınde depolamaktır Bu durumda 50 kg yakıt ıçın 300400 kg ağırlıklı çelık bır depo kullanılmalıdır Ikıncı seçenek, doğal gazı önce 83°C'nın altına kadar soğutmak, sonra yuksek basınç altında sıvılaştırmaktır Sayın Idıl'ın söz ettığı hıdrojen gazının yakıt olarak çok yaygın olarak kullanılması, 5060 yıllık yakın bır gelecek ıçın pek söz konusu değıldır Bu denlı bol hıdrojen gazı elde edebılmek ıçın Turkıye'nın her ılıne bır nukleer santral kurmak gereklıdır Bugun kımya endustrısının gerektırdığı hıdrojen komur ve doğal gazdan elde edılmektedır Tersı, yanı hıdrojenın yakıt olarak kullanılması çok uzaklardadır Sonuç olarak, önumuzdekı yıllarda yurdumuzdakı enerjı tuketımının % 1520'sını karşılaması beklenen doğal gazın, öncelıkle aşağıdakı alanlarda kullanılmasının yararlı olduğunu duşunuyoruz • Kımyasal hammadde olarak • Su ısıtma, mutfak ışlerı, kat kalorıferlerı ve apartman kalorıferlerınde • Endustrıde doğal gazın yuksek ısılı verım artışı sağlayabıleceğı yerlerde Bunlar sıvıları ıçlerıne brulör yerleştırerek dolaysız ısıtma ya da katalıtık yanma sonucu oluşan enerjıyı ışıma ıle yoneltme (radyant ısıtma) gıbı uygulamalardır ve ayrı bır ya zı konusu olacak kadar genış ve ılgı çekıcıdırler D Prof Dr M Orhan Özturk, 1988, Ankara, 520 s "Psıkıyatrı, hekımlığın ve davranış bılımlemın bırçok konularını ıçeren, çeşıtll kuramsal ve uygulamalı yanları olan genış bır tıp dalıdır Bu kıtapta, klınık psıkıyatrı ıçın gereklı temel ve uygulamalı bılgılere ağırlık verılmeye, ozunde ınsanı bıyolojık, psıkolo|ik ve toplumsal yönlerıyle bır bütun olarak ele alan biyopsıkososyal tıp modelıne bağlı kalınmaya çalışılmıştır" Hacettepe Unıversıtesı Tıp Fakultesı Psıkıyatrı Anabılım Oalı Öğretım Uyesı Dr Orhan özturk, Turkıye psıkıyatrı çevrelerinın saygın ve uretken ısımlerınden bırı 1981'de edıtorluğunu yaptığı Ruh Sağlığı ve Hastalıkları ders kıtabı, kısa bır sure sonra ancak fotokopıleri bulunan bır kıtap halıne gelmıştı Şımdı ise, 7 yıl sonra, Dr Özturk, özellıkle tıp öğrencılerı, hekımler ve klınık psıkolojı alanında çalışanların yararlanabıleceğı bır ders kıtabını bızzat (bırkaç meslektaşın katkısıyla) yazmış Görsel duzenlenışı yalın ve kolay, kapsamı oldukça genış, rahat okunan bır ders kıtabı. Temel tıp bılımlerı, davranış bılımlerı, bu klınık tıp kıtabında gereklı yerı almışlar ve ıçeriğını zengınleştırıyorlar. Ayrıca epıdemiyolo|i, sınıflandırma gıbi psıkıyatrının dunya olçusunde önem verılen başlıkları okura sunuluyor. Türkçe bılım dılı ıle ılgılı problemler, tıpta özellıkle psıkıyatrıde özel bır belırgınlık kazanıyor Dr Özturk'un tıtızlık gösterdığı, olabıldığınce an bır Türkçe kullanma eğılımı, özellıkle terımlerde kendını dışa vuruyor Belki bır sure sonra bu alanda bır konsensus oluşması, Turkıye'de ıcrayı sanat eyleyen psikıyatrlstlerln aynı terminolojıyı kullanarak, aynı sözcüklerle bırbırlerıyle ıletışım kurmaları mumkun olacak Kıtapla ılglli önemlı blr özellığı belırtmek gereklı Dr özturk'un ayrı bır bölum halınde kaleme almış olduğu Insanın Sekiz Evresl, tamamen Ego Psıkolojisı teorısı ustune Dr. Özturk'un eğjtımı sırasında birlıkte çalışma ve tanıma fırsatmı bulduğu, Epıgenotık Psıkıyatrinın "baba"sı Erıkson'un teorısının neredeyse bırıncı elden bu ozetı, kıtabın ıçınde değerlı bır bolum oluşturuyor Bu rahat okunabilen, zengın kapsamlı psıkıyatrı kıtabı, muhataplarına ulaşmakta hıç zorluk çekmeyecek Umarız bu sefer, fotokopıcılere fazla fırsat kalmayacak miktarda basılmıştır D 11 kenlığı bulduktan sonra super ıletkenlık ko nusunda çılgınlığa varan ılgıye ve yenı araştırmalara hareket veren Houston Unıversıtesı'nden Paul C W Chu'nun grubu, atom buyukluğu ve bırleşme değerının super ıletkenlığı buyuk ölçude etkıledığını buldu Chu'nun grubu, buldukları super ıletkenlığı nadır bulunan elementlerın yerıne aynı atom buyukluğune ve bırleşme değerlerıne sahıp olan dığer elementlen kullanarak bıleşığın bırleşımının yapısını değıştırmeye çalıştı Araştırmacılar, bız mut, alumınyum strontıyum, kalsıyum, ba kır ve oksıjen bırleşığının 114 K (159°C) de super ıletken hale geçtığını buldu Bızmut ve alumınyum, orjınal bıleşıktekı nadır bulunan elementlerden, ıtruyumun strontıyum ve kalsıyum ise baryumun yerını tutuyor Yenı bıleşık de eskısı gıbı granuler yapıya sahıp ancak kesın bıleşımı henuz belırlı değıl Tsuhuba'dakı H Maeda'nın grubunun da alumınyum harıç bızmut strontıyum, kalsıyum, bakır ve oksıjen ıçeren benzer bır madde gelıştırdığı 22 ocak tarıhlı Ja pan Economıc News tarafından bıldırıldı Bıleşığın 120 K'de buyuk ölçude ıletken hale gelmesı 107 K'da tam super ıletken hale geçme&iyle sonuçlanıyor (Ç.ö.) Hidrojen gazı