Katalog

SOSYOLOJ İ TV'de intihar görüntüleri intiharları arttırıyor Geçen aylarda TRT'de yayımlanan "Saat Sabahın 9'u" filminde, kız kahramanın damdan intihar serüveni, genç Kizlar ve erkekler arasında "damdan atlama" modası yaratmıştı. Kamuoyunda başlayan tartışmada TRT, böyle blr filmi gösterdi gerekçesiyle suçlanmıştı. AynıolayAlmanya'dayaşandı.Alman TV'si, gençlerin intlharını önlemek amacıyla "Bir Öğrencinin Olümü" adıyla 6 bölümlük blr TV dizlsl yayımlamıştı. lman Ruhsal Sağlık Enstitüsü'nde görevli psikiyatrist Heinz Haefner ve psikolog Armin Schmidtke, dizi filmin yayımlandığı yıllarda, filmin amacının tam tersi bir etki yaptığını, karamsarlık yaydığını ve intiharları arttırdığını saptadılar. öte yandan aynı konuda, ABD'de bir ilginç araştırma daha yapıldı. 6u araştırma da benzer bir TV dizisini ve etkilerini kapsıyordu. Bu iki ilginç araştırmayı sunuyoruz. önce Almanya'da tartışma konusu olan bir öğrencinin ölümü filminin kısa öyküsü: İki önemli araştırmanın sonucu A Filmin öyküsü Raylann üzerine atloyan bir genç, parçalanarak ölür. Bu genç, Claus Wagner'dir. Polis komiseri olayı arastırır ve Claus'un eviyle okuluyla ve kız arkadasıyla çelişkilerini orfaya çıkarfır. V/agner'i intihara sürökleyen o/oy/ar jöyfe ge//>/r: Lise öğrencisi C/aus, deneyimsiz ve yeteneksiz matematik öğretmenine karsı yapılan boykotta sözcü durumundadır. öğreimenin istifasını ister, ancak bunun bedelini kırık karne alarak ödir. Okul\a arasının bozulması, kırık karne, anne ve babasının çok sert davranıslanna yol açar. Ailesi, aynca Claus'un 25 yaşındaki kız arkadası Inge ı'fe olan iliskisine d» karsıdır. Claus tatille birlikie okulu bırakır. Babası "ya diploma alıran, ya da evi ferkedersin" der. Claus evi terkeder, arkadaşı Inge'nin yanına tasınır. Bir yıl böyle geçer ama sıkılmıstır, gelecek korkusu başlar, yeniden okula dönmeye ve diploma almaya karar verir. Bir diskofekfe tanıştıöı inge'yi ise okul ilgilendirmemektedir. Uaus'un yeniden okula dönmesina kızar, aralan bozulur. Claus, baba evine geri döner. Claus okula yeniden başlar, ancak arkadaslarıyla arası köfüdör. Hic kimse ile ilgilenmez, sadece derslerini aösönör ve çok çalışır. Başarmak istemektedir. Ancak bir Almanca sınavında hakkının yendiğini öğrefmenine açıklar. Sözlö sınava kalkar. Sınav sonucunu henüz öğrenmemistir. Arkadaşları onu okul eğlencesine çağırmazlar. Okul müdür löğö, Almanca yazılı sınavma yaptığı itirazın reddedildiğini Claus'a biİdirir. Claus hayal içindeki tip eğitiminin suya döştüğö lcanısına kapılır. Akıl almak için. Inge'nin evine gider. Inge başka bir erkek arkadasıyla birliktedir. Arkadaşlarının eğlenaiği yere doğru gider, ama içeri girmez ve hızla oradankaçar. Claus intihara doğru koşmaktadır artık... iki kez yayımlanan "Bir Öğrencinin Ölümü" adlı TV dizisi, gerek yayımlanırken, gerekse yayımlandıktan sonra demiryolunda intiharlar açıkça arttı. İntihar olayları, özellikle dizide intihar eden gencin yaş ve cinsiyet grubunda oldu. Gerçek veya hayal ürünü kişilerin intiharlarının yeni intiharlara neden olduğu görüşü yeni değil. üteratürde uzun süredir bu tip modeltaklit etmenin örnekleri vardır. Toplayıp araştırabildiğimiz bilgiler, demiryolunda intihar edenierin yaşlarını, cinsiyetlerini ve tam intihar saatlerini kapsıyor. Bu bilgiler 1976 yılının başından 1984 yılının sonuna kadar olan demiryolu intiharlarına ait. Eğer elimizde özel bilgiler olsaydı intihar edenierin bireysel başarısızlık faktörlerini de incelerdik. Ancak halen yürürlükte olan "Bilginin Korunması Yasası" buna izin vermiyor. Aslında bu konuda tüm araştırmalanmızı ilgilendirecek tek tük araştırmalar vardı. Dizinin yayımlandığı yıllarda, 1021 yaş grubu arasında demiryolunda intihar edenierin sayısının arttığı hemen göze çarpıyor. 1981 yılında 101 kişi, 1982'de ise 91 kişi trenin altına atlayarak intihar ediyor. Diziden önce, 1980 yılında aynı şekilde intihar edenierin sayısı 58, 1983'te ise 48. 198182 yıllarının toplam intihar sayısı, diğer yılların ortalamalarına oranla istatistiki olarak çok yüksek. Demiryolunda intihar edenierin yaş ve cinsiyetine bakılınca, rakamlar daha da anlamlı hale geliyor. Dizi film devam ederken ve bittikten hemen sonraki zaman dilimleri içinde 1519 yaş erkek grubundan intihar edenierin % 21'i demiryolunu tercih ediyor. Daha önceki ve sonraki yıllarda bu oran % 7,6 olduğuna göre, tam % 175'lik bir artıs söz konusu. edeceği görüşü vardır. Ancak bu düşünce, bizim analizimizle yıkıldı. Araştırdığımız zaman dilimleri içinde, yayından sonraki intiharlarda bir azalma görülmedi. Dizinin ikinci kez yayımlanmasından ancak birçok ay geçtikten sonra intihar yoğunluğu ağır ağır azaldı. Bir başka tezl daha çürüttük. O tez de şu: "Demiryolu intihan" örneği, şu veya bu şekilde kendini öldürmeye kararlı insanları etkileyebilir. Bu kişiler eğer TV'de "Bir Öğrencinin Ölümü" dizisi yayımlanmasaydı başka bir intihar yolu deneyeceklerdi. Ancak burada da şu görülüyor: Demiryolu intihan, TV yoluyla tüm yaş gruplarına iletilmesine rağmen, 30 yaşındaki ve yukarı bayanlarla, 40 yaşındaki ve daha yukarı erkeklor hiç etkilenmiyorlar. Ama yukardaki tezi kabul edecek olursak idole benzer gruptaki intiharların her iki yayın sonrası artmadığını da kabullenmek gerekir. Bundan başka, demiryolu intiharları sayısının diğer intihar metotları sayısını azaltması gerekirdi. Bu olasılığı araştırmak için VVİesbaden'deki İstatistik Dairesi'ne başvurduk. Ancak buradaki dokümanların yalnızca yıllık intiharları içerdiğini, tek tek olaylardaki ölüm zamanlan hakkında bilgi vermediğini gördük. Bu da bize, ancak çeşitli intihar yollarının kabaca ayrımını yapmamıza olanak sağlayabildi. Bundan dolayı modele yakın yönde yani demiryolu intihan yönünde intihar yollarının değişmesini araştırdık. Bu arada yıllardır suregelen tüm intiharların toplam sayısındaki diğer "katı" intihar şekillerinin oranlarını da araştırdık. "Katı" intihar metodundan, büyük olasılıkla ölüme götüren intihar şekli anlaşılır. Bunlar örneğin kendini vurmak, asmak veya çok yüksekten atlamaktır. Bu bilgiler İstatistik Dairesi'nce toparlanmış. En çok intihar eden 1519 yaş grubundaki erkeklerde diğer katı metotların payının düşmediği saptandı. Bu tezin tam tersi olarak her iki yayın yılında kendini asarak intihar etme sayısının diğer yıllara oranla arttığı görüldü. Tüm bunlara bakınca, yayından sonra yalnızca intihar yollarının değiştiği tezini kabul edemiyoruz. Ve üstüne basarak iyi niyetle hazırlanmış bu TV dizisinin, birçok kişinin hayali idol "Claus Wagner"i örnek alarak kendini öldürmesine neden olduğunu vurguluyoruz. Burada bir de yaygın şekilde yapılan intihar araştırmalarının neden olduğu bir tartışma var. intihar ve diğer riskli olaylar konusunda araştırma yapan ve bilgi veren herkes bu araştırma sonuçlarının doğuracağı tehlikelerin bilincinde olmak zorundadır. Bu tip olaylar karşısında susmak veya onları tabulaştırmak bilim adamlarınca bizim kanaatimizce doğru olmayacağına göre, şu sorun gündeme geliyor: Bilim adamları bizzat kendileri tüm iyi niyetlerine rağmen olaylara neden olmaksızın bu olayları nasıl araştırabilirler? D Blld der Wlssenschaft Demiryolunda intihar olaylarının büyük kısmının bu yaş grubuna ait olduğunu gördük. 40 yaşındaki erkeklerle 30 yaşındaki bayanların bu diziden hiç etkilenmedikleri görüldü. İkinci yayın'sırasında da bunun tam benzeri bir tabloyla karşılaştık. 1519 yaş grubundaki erkek çocukların demiryolunda intihar etmeierinde açık bir yükselme belirledik. Bir ve ikinci yayın sırasında 1529 yaş grubuyla 1419 yaş grubu arasında yaptığımız kıyaslamada, iki grupta di intihar yoğunluğunun aynı olduğunu saptadiK. Yani îki grubun demiryolunda intihar sayısı eşit yükselmişti. Bu artışın gerçekten TV yayınından kaynakiandığını tam olarak kanıtlayabılmek için ek bir kontrol analizi planladık. Mevsimlerden kaynaklanan istikrarsızlığı devre dışı tutmak için, araştırılan her dokuz yıldaki günlük intiharın ortalama sayısını her iki yayın zamanında hesapladık. 4 x 9 = 36 ölçü bilgisini elde ettik. Bu bize, 9 yıl boyunca demiryolu intiharlarında gerek artma gerek eksilme bakımından önemli bir farklılık göstermedi. Ancak 36 ölçü rakamını büyüklüğüne göre bir kademeye oturttuğumuzda, 1981 ve 1982 yıllarındaki yayın zamanlan, birinci ve ikinciliği alıyorlar. Yani en yüksek iki değeri. Bu sonuç, olayların binde birlik bir olasılık olmadığını kanıtlıyor. Bir başka önemli kontrol, bu zaman dizisi analizini daha da olası kılıyor. Bu tip modelkarakterli dizilerin zaten intihara karar vermiş kişilerin yalnızca intihar zamanını öne almalanna neden oldukları, bunun da intiharlarda artışa neden olmadığı, zira kişinin zaten intihar