Katalog

DÜŞÜNBUL S O R U N CEVAP VERELİM Yankı Yazgan'dan bir bilmece Bilmececilikte cins ayrımı )2 MSTUt DI6İNP6N 6ÜN T/J?rYl/Vv7W4y,4 3M. , KJAYUNÜhJ (il/tf/H/151 Bu soruyla veya bır varyasyonuyla, hemen hemen her bilmece meraklısı bır kez karşılaşmıştır mutlaka Yanı, hıçbır özgunluğu yok Ama erkeklerın bu tur soruları cevaplandırma konusunda kadınlardan daha "ustun" oldukları savını sınamak amacıyla yapılan "sınav"larda kullanılan sorulardan bırı Bu sınavlarda yapılan taramalar sonucunda, özellıkle (ABD'de) 25 yaş altında, erkeklerın sözcuk problemlerı ve uzaysal duşun me problemlerınde daha başarılı olduğu kanısı oluşmuş Edremıt'ten Acan Armutçu ve Malatya'dan Mehmet Kutlar, laser ışınlarının nasıl elde edıldığını soruyorlar İstanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı Fızık BolumuogretımuyelerındenDoç Dr Aynur Erginsav'ın laser ıle ılgılı genış acıkla ması soyle Laser kelımesı lıght amplıfıcatıon through stımulated emıssıon of radıatıon (ısı nımın uyartılmış yayılımı ıle ışık guclendırılmesı) kelımelerının kısaltılmış olarak yazılışıdır Lasertemel olarak bır optık osılatordur Uygun bır kovuk veya rezo nator ıcıne yerlestırılmış guçlendırılecek bır ortamdan oluşur Ortam dışardan bır uyar maıleguclendırılır Bu ortam katı gaz yarı ıletken ve sıvı olabılır Laserın calısma ılkesını anlatmak ıcın sekılde gosterıldığı gıbı ıkı enerjı duzeylı bır atomsal sıstem alalım E alt duzeyın E; de Laser ışınları nasıl elde edilir? Erkeklerın başarısı, sözel ıfadeye dayanan durumları matematıksel ıfadelere çevırerek çözumlemelerıyle açıklanıyor Kadınların "başarısız"lığı konusunda pek bır fıkır belırtılmıyor "Bız bılım adamıyız, polıtıka yapamayız" diyorlar Soruları soran ve soruna varan bılım adamları Salyangoz kaç gunde kuyunun ağzına varacak? Kadın bılmececılerfh bunu cevapla makta duraklamasını bekleyenlere inat lutfen kaların herhangı bırının kesılmesıyle zincır çözulsun n (») (t) U) ust duzeyın enerjı degerlerıdır Elektronu alt duzeyde olan bır atomunV = (E> E ) frekansındakı bır fotonla etkıleştıgını varsa yalım Elektron E duzeyınden E duzeyıne fotonun soğurulması ıle cıkacaktır (a) E duzeyınde buıunan atom bellı bır sure son rayenıdenE duzeyıne geçer Bugecısııkı yoldan yapabılır E duzeyınde belırlı bır£ (to) yaşam suresınden sonra kendılıgınden E duzeyıne geçıs yapar veV^ = (Eg E ) frekansında bır foton salar Bu fotonun sa lındığıyontamamengelısıguzeldır(b) l^ n cı bır gecıs yolu da dışardan V frekansındakı bır fotonun etkısıyle olur Bu koşullarda E duzeyınde bulunan bır elek tron ısınım alanı ıle etkıleserek E enerjı duzeyıne geçış yaparveyıne(E E )enerjı aralıgına eşdeger bır foton salar Ancak bu fotonun yon ve fazı gecışe etken olan foton laozdesdır(c) Bugecışbıçımıne uyartıl mış salım denır Laserın ışleyışı bu ılkeye dayanmaktadır Termodınamık dengede bulunan bır or tamda atomlar genellıkle temel enerjı du zeyındedırler Yanı ust duzeydekı atomların yogunluğu alt duzeydekı atomların yoğun luğundan azdır Doğal olan bu yoğunluk degerlerı laserı olusturan ortamlarda tersıne cevrılebılmekte yanı ust duzeydekı atomların yogunlukları alt duzeydekı atom ların yoğunluklarından fazla yapılabılmek tedır Bu olaya tersıne bırıkme ve ust duzeyın alt duzeyegore fazla yoğunluk ka zandırılmasınada pompalama ışlemıde nılmektedır Pompalama ışlemı ıçın katı laserlerde darbelı ısık kaynakları gaz laser lerde deşarj yardımı ıle elektron uyarması yan ıletken laserlerde akım şırıngalaması gıbı degısık yontemler kullanılır LAMT h bır foton saldığını varsayalım Eğer bu foton aynaların eksenı dışında kı bır doğrultuda salınırsa ortamın dışına cıkarak kaybolacaktır Ayna eksenlerı doğrultusunda salınan bır foton ıse yolu boyunca ılerlerken E duzeyınde bulunan dı ger bır atomla etkıleşecek ve uyartılmış salım yolu ıle aynı yonde yol alacak ıkıncı bır foton oluşturacaktır Bu ıkı foton eksen boyunca yollarına devam etseler bıle aynalardan yansıyarak tekrar ortam ıçıne gıreceklerdır Uyartılmış salım yolu ıle yol ları boyunca yıne kendı dogrultularında yenı fotonlar olusturacaklardır Aynalardan yansıya yansıya çıg gıbı artacak olan bu fotonlar en sonunda aynalardan bırısınden dışarıya cıkarak laser demetını oluştura caktır Gaz laserlerın buyuk bır grubu kızılote sınden morotesıne kadar tum spektrumu kaplarlar Argon lasert yesıl mavı yesıl ıle mor renklerde CO laserı kırmızıotesı ve azot laserı morotesınde ısın salar Katı laser lerdenCr 3katkılıAI O,krıstalı(yakut) kır mızı ışın salar Sıvı laserlerden boya laserlerının (bunlar çozeltılerde organık boyaların parıldamasına dayalıdır) dalga boy ları ıstenıldığınde ayarlanabılır Bunların bıleşımlerı ıstenılen bır bolgede ısın salan lar arasından seçıld.gınde tum gorunur bol geyı (kırmızı mor) kapsayan ayarlanabılır ışık kaynagı elde edılır Şerltten Halkalar h Ödüllü bulmaca Dökümcünün Sorunu Kendısınden belırlı bır kalınlık ve alana sahıp bır kurşun levha dokmesı ıstenen bır dokum ustası, elındekı değışık boylardakı kurşun saçmalardan yararlanmayı duşunür Ancak ışe gırışmeden once elındekı saçmaların toplam hacmını bılmesı gerekmektedır Dökumhanede değışık boylarda (ve hacımlerı bılınen) kapları bulunduğuna göre, dökumcuye, kurşun hacmını mumkun olduğu kadar doğru olçmekte yardımcı olabılır mısınız? Bllmeceyl doğru çözen 5 okuyucumuza " Yök çıkmazı lalmll kitabı armağan adeceğlz... 10 859 dan buyuk m u ' 'Evet' O halde sayı 860 tır 1 Uç şerıtten yaptığınız halkaları bırbırlerıyle oyle bırleştırın kı, halkalardan bırının kesılmesıyle halka zıncırı tumuyle çözulsun Aşağıdakı bırleştırme yontemıyle, halkalardan oluşan zıncır, ancak orta halkanın kesılmesıyle çozulur b) Şerıtlerden oluşan 5 halkayı bırbır lerıyle oyle bırleştırın kı, kesıldığınde zıncırın çözulmesıne yol açacak yalnız bır halka olsun c) Şerıt halkayı oyle bırleştırın kı, hal Geçen haftanın çözümleri Evet Hayır Kazanan okuyucular: Emıne Bır istanbul Bozkurt Guvenç Ankara Elşan Kahraman Bursa Kasım Eren istanbul Alp Yıldırım Ankara Çözumun anahtarı evet hayır tur yanıt ve: rılebılecek ıkılı sorulardan 10 tanesının 2 1 U (yanı 1024) seçeneğı belırlemeye yetmesın dedır Her soruyla bu seçenekler yarıya ın dırgendığınden sonuçta seçılen sayı kesınlıkle belırlenebılır Dıyelım kı seçılen sayı 860 tır Bu sayıyı on soruda şoyle behrleye bılırız 1 Sayı 500 den buyuk mu? Evet' 250 ek leyın 2 Sayı 750 den buyuk mu? 'Evet' 125 ek leyın 3 Sayı 875 den buyuk mu? Hayır 62 çı karın (62 1/2 yerıne en yakın tamsayı olan 62 kullanın) 4 813 ten buyuk m u ' Evet' 31 ekleyın 5 844'ten buyuk mu?' Evet 16 ekleyın 6 860 tan buyuk mu? Hayır 8 çıkarın 7 852 ten buyuk mu'?' Evet 4 ekleyın 8 856 dan buyuk m u 7 Evet 2 ekleyın 9 858 den buyuk m u ' Evet 1 ekleyın Yankı Yazgan'dan bilmece ;*.. .... ikı nokta olan bır yuz ilk ıkı • ••J. I .1 göruntude ıkı ve uç un bır 3 V harfı oluşturduğuna dık kat edılırse ılk kup goruntusunde ıkı nın sağda ıkıncı göruntunun de solda olması ...voooo •••oooo • • • oooo» Genç Okurlar İçin •• oooo» • •oooo • • • oooo• • •*oooo»» • OOÖ<1 • •• (OOO••• OOO"••• oooo ••• oooo •••• Şekılde genel olarak bır laserın çalısma sııcıngereklıparcalargösterılmıstır Bura dakı laser ortamı yukarıda anlatılan ozellıklerdedır Pompalama ıslemı sonucunda E duzeyındekı atom sayısının E duzeyındekı atom sayısından fazla oldugu nu varsayalım Ortamın elektromagnetık kovuğunu egrılık yarıcapları r ve r olan M ve M aynaları olusturmaktadır Laser ortamındakı E duzeyındekı bır elektronun E duzeyıne kendılıgınden gecıs yaptığını veV = (E, E ) frekansında h Ankaralı okuyucumuz Erdem Tunç, "Turkiye'de pek tanınmayan ve bır spordan çok, savunma saldırı teknığı olan jıu ııtsu hakkında bilgi verıbılır mısınız1' Turkiye'de, jıu jıtsu hakkında yabancı veya yerlı yayın, kurs.klupvar mıdır?"dıye soruyor Bu soruyu Omer Gungoren şoyle yanıtladı Jıujıtsu eskıden Samurayların dovuş sanatı olan juıutsunun Ingılızce yazılmış şeklıdır 'ju yumuşak jutsu ıse sa nat becerı anlamlarına gelır Daha sonra judoya dönuşen )u jutsu judo bır spor olarak gelışım gosterırken Samurayların dövuş teknığı olarak gerı planda kalmış Ju jutsunun bır kısım teknıklerı oldurucu olduğu ıçın bır spor dalı olan judo butun teknıklerı uygula yamamış Son yıllarda ıse Avrupa'da yenıden modern bır jujutsu gelıştırıldı Japonya da uç tane dovuş teknığı vardır Ju do aıkıdo ve karate Bunların hepsının kendılerıne ozgu dovuş yontemlerı var Judo daha çok duşuşler ve tutuşlarla ışgorurken aıkıdoda judoya benzemekie bırlıkte fırlatmalar ıle tekmelere de rastlanıyor Karate ıse daha çok sert vuruşlara onem verıyor Yenı bır gelısme ıle son zamanlarda jukaraıdo denılen teknık uretılmış Ju judodan, kar karateden aı ıse aıkı dodan alınarak bu yenı teknığın adı ko nulmus Adı gıbı oluşturulan teknık de bu uç yontemın bır bıleşımı Burada hepsınden bır şeyler var Işte bu yenı yonteme jukaraıdo ya da jıu jıtsu denılıyor JiuJitsu tekniği nedir? Duzeltme Geçen hafta bu köşede yayımladığımız Eınsteın ve Nevvton kanunları farklı mı? ve Cısımler ve ışık hızı konulu sorularını ya nıtlayan Boğazıçı Unıversıtesı Fen Edebıyat Fakultesı Fızık Bölumu nden Sayın Ömer Oğuz dur imza sahıbı olarak yanlışlıkla ömur Akyuz olarak çıkmıştır Ayrıca aynı ya nıtta sözu edılen Remand Uzayı Rıe mann Uzayı olacaktır özur dıleyerek du zeltırız 75