Katalog

Qver kanserinde5yıllıksağkalımoranı ortalama sadece%30olduğuiçinriskfaktörlerivekoruyucu önlemleroldukçnönem kazanıyor.Riskiartıranen önemlinedengenetikfaktörlerdir.Bukanserlerinyaklaşık olarak%I0’ugenetikfaktörlerebağlıdırvebuüçgrupta inceleniyor: 1-Sadeceoverdegörülenkanserler 2-Over-memekanseri Lynchsendromu:Buradaovervememekanseridışında prostat,kolon,pankreasvesafrakesesigibidiğerorgan kanserleridegörülebilmekte. Genetikaçıdanoverkanseririskiniamranen sık değişiklikBRCA1ve 2genlerindeoluşannıutasyonlardır. Genetikgeçişlioverkanserlerinin%85’iBRCAİve 2 mutasyonlarınabağlı.Bumurasyonlarınsıklığı1/300ile 1/800 arasındadeğişmeklebirlikte,busıklıktoplumlararasında önemifarklılıklargösterebiliyor.OrneğinAskenazilerde görülmesıklığı1/40’dir. Araştırmalargösteriyorki,BRCA1mutasyonuolan kadınlardayaşamboyuoverkanserigörülmeriski%32-84, BRCA2mutasyonundaisebuorandahadüşük.BRCA mutasyonuolankadınlardaoverkanseririski,geneltoplumdaki orandan15kat dahayüksekbulunmuştur. Genetikaçıdanoverkanseririskiniarttırandiğerönemli birfaktördeMMRgenlerinde(örn. MSH2veMLHİ)olan mutasyonlardır.MSHZveMLHİmutasyonlarındarahim, bağırsak,prostat,pankreasvesafrakesesikanserleriile birlikteoverkanseririskidearttırmaktadır. GENETİKTARAMA Overkanseririskiyüksekolankadınlarıngenetikaçıdan taranmasıvemiskinobjektifolarakortayakonması,alınacak koruyucuönlemleraçısındanoldukçaönemlidir.Genetik taramaiçinkesinkriterlerolmamaklabirlikte,aşağıdaki gruplaraönerilmektedir. Birincidereceikiyakınındameme kanseriolmasıve bunlardanen azbirindetanının50yaşındanönce konulmast. Birinciveyaikincidereceen azüçkişidemeınekanseri olması. Birinciveyaikinciderece1kişideovervememe kanserininbirliktebülunması. Birinciderecebiryakınındaher ikimemedekanser tamınaiçinyeterligörülmektedir. Birinciveyaikincidereceen az2yakınındaoverkanseri olması. Aileninbirerkekbireyindememekanseriolması. AskenaziYahudilerindeailedeenaz1kişininoverveya meme kanseriolması. KORUYUCUÖNLEMLER Genetikyatkınlığıolankadınlardakoruyucuönlemler oldukçaönemlidir.UltrasoıımuayenelerineveCA.125 olarakadlandırılantümörbelirteçlerine25-35yaşlarında başlanılmasıveyıllıksürdürülmesi; Doğum kontrolhapıkullanılması; Koruyucuolarakyuınurtalıklarınalınması:Genetik açıdanriskliolan 1veya2murasyonlarınıtaşıyan, ailesindeen az2overkanserihastabulunankadınlarçocuk doğurupailelerinitamamladıktansonraveya35yaşındaher iki yuınurtalığınalınmasıönerilmektedir. MMRgenmutasyonuolanlardadayine35yaşından sonraoverlerinalınmasıönerilmektedir. DİĞERRİSKFAKTÖRLERİ Çevreselfaktörler: Dünyada overkanserinin en yüksek olduğuülkelerIskandinavülkeleriveen düşükolduğu ülkelerÇin veJaponyagibiUzakdoğuülkeleridir.Japonya’dan ABD’yegöçedenkadınlardabuoranyükselmekteve AngloSaksonlardakidüzeyeulaşıyor.Buyiyecek,kültürelve gelenekselfaktörlerinoverkanserigelişimindeetkiliolduğunu düşündürmektedir. Beslenmefaktörleri:Overkanseririskiilebeslenme faktürlerikonusundakesinbirveriyokamakırmızıet ve yağdanzenginbeslenmeşeklininriskiarttırdığıdüşünülmekte. Ayrıcaglisemikindeksiyüksekolanbesinlerinbirçok kanserlebirlikteoverkanseririskinidearttırdığıbazı çalışınalardagösterildi. Kısırlikvetedavide kullanılanilaçlar:ilkdefa1992 yılındakısırlıktedavisindekullanılanilaçlarınoverkanseri riskini2.8kat arttırdığıile ilgilibazıverileryayımlandı ancakbirçokçalışmadabuilişkidoğrulanasnadı.Bugüngenel kabuledilengörüş,kısırlıktedavisindekullanılanilaçların overkanseririskiniminimaldüzeydearttırabileceği şeklindedir.Kısırlığıntekbaşınariskfaktörüolduğubirçok çalışmadagösterildi.Bunedenletedavidekullanılanilaçların getirdiğiek riskinönemlidüzeydeolmadığıkabuledilmektedir. Doğurganlık:Çocukdoğurmayanlarda overkanseririski dahayüksektir.Ancakburadaönemliolançocuk doğurmamanın,kadınabağlıfaktörlerdenkaynaklanmasıdır.Erkek faktörünebağlıkısırlıklardaburiskteönemlibirdeğişiklik gözlenıniyor.Birçalışmadabirkezgebekalankadınlarile hiçgebekalmamışkadınlarkarşıaştırıldıveriskin1.27kat azaldığıgösterildi. Emzirme:BirçokçalışmadaemzirmeninoverkanseririsMenstruasyon faktörleri:Bazıçalışmalardaerkenyaşta adetgörmevegeçmenopozileoverkanseririskininarttığı gösterilmeklebirlikte,bu ilişkikesinkanıtianmışdeğil. Kimyasalkarsinojenler:Bukonudaen çoksuçlananajan talkpudrasıolup,birçokçalışmadagenitalbölgeyepudra sürülmesi,riskteçokazdaolsaartışa neden olduğu gösterildi. Enfeksiyorılar:Ençoküzerindedurulanajan,kahakulak virüsüdür,riskinarttığınıve azaldığınıgösteren araştırmalarvar. KORUYUCUÖNLEMLER Beslenme:Bazıçalışmalaragöre,soyadanzengin beslenmeriskiazaltıyor. Doğumkontrolhapları:5yılsüreiledoğum kontrolhapı kullanankadınlardaoverkanseri riskinin%40oranında azaldığıvebukoruyucuetkininhapkesildiktensonra10yıl süreiledevamettiğigösterildi.Risk altındakikadınlarda doğumkontrolhapıkullanımıoldukçaönemli. DoğumveEmzirme Tüplerinbağlanması:Kesinolmamakla birlikte,bazı çalışmalardarüpleribağlanankadınlardariskindahadüşük olduğugösterildi.Bunedenleoverlerinalınmasınıistemeyen kadınlardatüpbağlanmasıönerilebilir. Overlerinkoruyucuamaçlaalınması:Gen mutasyonu olduğugösterilenveyaöyküyedayanarakriskinyüksekolduğu saptanankadınlarda35yaşındansonra veyaçocuk doğumundansonraoverlerinalınmasıönerilınekte.Buna rağmen,karınduvarında kansergörülebileceği unutulmamalı. Asetaminofenkullanımı:Bazıçalışmalardaasetaminofen kullanımınınoverkanseririskiniönemliazalttığıgösterildi. Metformin(Glukophage)kullanımı:Diahethastalarında kullanılanve insülindirenciniazaltanmerfrominbirçok kanserriskiilebirlikteoverkanseririskiniazalttığını gösterençalışmalarvar.Insülindirenciilekanserilişkisini gösterenbirçokverihulunmaktavebunedenlemetforıninilerisi içinoldukçaumutvaatetmekte. Sonuçolarakoverkanseririskiniarttıranen önemli faktörüngenetikfaktörlerolduğunuveenetkinkorunma yöntemlerinindoğumkontrolhapıkullanımıileoverlerin koruyucuamaçlaalınmasıoduğunusöyleyebiliriz. c c c c ,. c c : L ç ( c Cumhurbaşkanıverektöratamaları Baştarafı13.sayfadan Pamukkale,Afyon,VanYüzüncüYıl,Harranüniversiteleri ile2006’dakurulan15üniversitebu gruptayeralmakta. Rektör atamalarınınüniversitelerdeyol açtığı rahribat: Rektöratamalarıylailgiliyukarıdaözetlenenolumsuzluklar, içindeyaşadığımızdönemdebuüniversitelerdebelirsizliğe,hatta derinbirkaramsarlığayolaçtı.Seçimigeridebırakan üniversitelerdekendiyönetimpiramidinikuranrektörlerin,kendisigibi düşünmeyenleridışlayanyönetimanlayışbırı,bukaramusarlığın başlıcanedenidir. Henüzrektöraramasıyapılmayanüniversitelerdeözellikle gençakademisyenleridahaçoketkileyenbukaramsarlık,siyasi iktidaravecemaatlereyakınlığıilebilinenbazıadayların,oy potansiyellerinebakmaksızınşimdidenkendilerinirektör ilan etmelerindenve yenidönemde,üniversiteninakademik dokusunundeğişeceğikaygısındankaynaklanınakta. Akademikteamüllerinyoksayıldığı,herkesinkendisinibir fiskosgirdahmdahissettiğiböylebirikliminüniversitelerdeyol açacağıtahribatınboyutunutahminetmekgüçolmasagerek. SİYASİMÜDAHALENİNGİRDABINDA Rektöratamalarındadikkatealınanölçötlerdeki“eksen kayması”,adaylarıheın yerelyöneticilerhem ınillervekili hağlamında,siyasiiradeiledirsektemasmnaitti. Böylebirgelişme isteristemez,siyasileriüniversiteniniçişlerinderolalmaeğilimine yöneltmektedir. Anadolu’dakiüniversitelerdedahaetkiliolarakgörülenbu rolün,üniversiteyealınacakidarive akademikpersonelinseçiminden, akademikyükseltmeletekadaruzandığınıgösteren işarerlerbulunmakta.Universiteözerkliğiilehiçbağdaşmayan bugidişin,üniversiteleri,1980öncesiMEB’ebağlıyüksekokullara dönüştüreceğiortadadır.0 dönemihilmeyenleriçin hatırlatalım.1980öncesindeyaşanankargaşada,üniversitelerözerklikleri nedeniyleayaktakalabilmişler,siyasiatamalarlaeğitimortamı vasfinıkaybedenMEBbünyesindekitüm yüksekokullarise2547 SayılıKanun’laüniversiteşemsiyesinealınarakkurtarılahilmiştir. Birülkeninkalkınıuasındave gelişmesindelokomotif göreviüstlenenüniversitelerleilgilibugidiş,üniversiteleri nereyegötürürveTürkiye’yene Busorul:ırınilk muhataplarıöncelikle,gelinenbusonuçtasorumluluğuolanlardır. Ancakherakademisyen,hereğitimcive heraydın, kendisinibukonunundışındagörmemeli, busorularıncevahmnave bugidiştenkurtulmadaizlenecekçözümyollarınakafa yormalıdır. (Sağlık) Yumurtalık kanserlerinde risk faktörleri Yumurtalık(over)kanserkadınlardakanserebağlıölümlerdedördüncüsıradayeralır.Belirtilergeçortaya çıktığıiçintanıgenelliklegeçevrelerdekonulabiliyor.Kanseritanısıkonanhastaların%70’indeevreiliveIV hastalıkgörülmekte.Erkentanıoldukçazorolupyıllıkkontrollerinvetanıdakullanılanserumtümörbelirteçlerinin rolüoldukçasınırlı. VehbiKoçVaktiAmerikanHastanesiKadınHastaııklarıveDoğumBölümü kini azalttığı gösterildi. T ‘5——-.. ii Doç.Dr.Ramazan Mercan c’J E T— 01 c’J 1— c-)