Katalog

1 18 NİSAN 2010/SAYI 1256 Cumhuri PAZAR İzmir'in efsanevi tünelleri gerçek oldu! ÖZGEN ACAR Y ıl 1948! izmir Eşrefpaşa'da Tınaztepe ilkokulu 3. sınıf öğretmeni Cahide Erkal, her çarşamba günü öğleden sonra öğrencilerine kentin ören yerlerini, müzelerini gezdirirdi! Cahide öğretmen bir gün öğrencilerini Kadifekale'ye de götürdü! 3-5 yıl öncesinde orada, geceleri ışıldaklar düşman uçaklarının sokakları ve evlerinde karartma uygulanan izmir'e gelip gelmediklerini anlamak için savunma amaçlı olarak gökyüzünü tararlardı. Askeri bölge olduğu için Kadifekale'yi gezmek yasaktı. Savaş bitmişti ve öğrenciler okullarına yakın Kadifekale'ye ilk kez gidiyorlardı. Heyecanlıydılar! Öğretmenleri önce öğrencilere kenti kuşbakışı gösterdi. Körfez'in sonuna ve Yamanlar Dağı'nın eteğine doğru bir kıyı semtini işaret etti. Bayraklı semti denilen o yerde en eski izmir kurulmuştu. 5 binyıl önce bir adacık üzerindeki ilk izmir, sonraları nehirlerin getirdiği alüvyonlarla kıyıyla birleşerek bir yarım adaya dönüşmüştü. Ardından, öğretmenleri kalenin eteklerinden aşağıya bakıldıgında sütunlar ve bazı eski kalıntıları seçilebilen bir yeri işaret etti. 2. izmir orada kurulmuştu. Arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılan o yer izmir'in devlet agorası idi. Hem kentin çarşısı, hem siyasal yönetimin bulunduğu, yeni kentin kalbiydi. Öğrencilerini kalenin kapısından içeri soktu. 9-10 yaşlarındaki çocuklardan biri, kendini bir kuşatma sonrasında kalenin kapısından zaferle içeriye giren bir film kahramanı gibi hissetti! Kalenin içinde in cin top oynuyordu. Bazı eski çöküntülerin başına gidildi. Çöküntülerde kubbemsi tarihsel kalıntılar görülüyordu. Bazı alanlara da inilebiliyordu. Birkaç öğrenci ile • birlikte o öğrenci de dik yamaçtan aşağıya indi. Kemerleri dökük bu yerlerden daha ileri gidilemiyordu. Çökme tehlikesi olasıhğına karşılık, güvenlik nedeniyle yerel yönetimlerce kapatılmıştı. BÜYÜK İSKENDER'İN RÜYASI Cahide öğretmen çocukları bir çam ağacının altında topladı ve şunları anlattı: "Görkemli bir yaşamın olduğu ilk izmir, birkaç bin yıl sonra, gerilemiş ve halk sıkıntı içine düşınüştü. İÖ 334 'te Makedonya Kralı Büyük İskender, Anadolu'da Pers egemenliğine son vermeden önce bu kaleye avlanmaya gelmişti. Yorgun düşünce bir pınann yanında, bir çınar ağacının altında uyuyakalmıştı. Eski yazarların anlattığına göre o an bir rüya görmüş. Oradaki tanrısal öçle simgelenen tanrıça Nemesis Tapınağı varmış. Rüyasında tanrıçalar ona izmir'in yeniden Kadifekale'nin eteklerinden denizkıyısına kadar uzanan alanda kurulmasını ve . halkın oraya yerleştirilmesini söylemişler. Gerçekten kent, İÖ 300'lerin sonunda Büyük iskender'in önerdiği yerde kurulacaktır." Öğretmeninin anlattıklarını bir "masal" gibi dinleyen o öğrenci, yıllarca sonra Büyük iskender'in rüyasını öğrenen halkın Klaros'taki Apollon tapınağı bilicilerine başvurarak kentin yerinin ve kurulma zamanının uygun olup olmadıgını sorduklarını öğrenecektir. Biliciler, halka "Kutsal Meles'in ötesindeki Pagos'a yerleşmeye gidecek olan bu insanlar, üç ya da dört kez daha mutlu olacaklar" yanrtı vermişler. Pagos, Kadifekale'nin antik adıdır. "Kutsal Meles" ise o öğrencinin ailece, öteki Eşrefpaşalılar gibi piknik yaptıkları, uçurtmasını uçurdugu, bazılarının olta ile balık avladıkları ve adı günümüze kadar değişmeden gelen, yalnızca sonundaki Vharfi "z" olarak değişen Melez Çayıdır. O öğrenci, Cahide öğretrnenin anlattığı öyküde Büyük iskender'in Kadifekale'deki rüyasını İS 2. yy'da yaşayan gezgin coğrafyacı Pausanias anlattığını ve üç Roma İm'paratoru Marcus Auereliaus, 3. Gordianus ve Philippus Arabs'ın İS 2. ve 3. yy sikkelerine de konu olduğunu da yıllar sonra öğrenecektir (üstte). i Cahide ögretmenin anlattıkları orada bitmeyecek ve şu bilgileri anlatacaktır: "Aşağıda gördüğünüz Agora ile Kadifekale arasındaki kuşakta, yer altında gizli tüneller varmış. Denize yakın yeni kente bir düşman saldırısına karşı, insanlar bu gizli tünellerden geçerek izmir'in savunmasını Pagos Kalesi'nde yapmayı planlamışlar. Ancak ilk Pagos Kalesi sonraki yüzyıllarda yıkılacak, yerine ortaçağdan başlanarak Osmanlılar zamanında da sur duvarlarına yapılacak ekler ile bugünkü Kadifekale ortaya çıkacaktır." GERÇEKLEŞEN EFSANE O öğrenci 60 yıl boyunca bu yeraltı tünellerinin gerçek olup olmadığının yanıtını düşünüp durmuştur! Öğretmeninin bu olguları nasıl bildiğini oldum olası merak etmiş, bir sonuç elde edememiştir. Taki şubat ayında Cumhuriyet'te küçük bir haber olarak yayımlanan "Binlerce yıllık tünel bulundu" başlığını okuyunca çok sevinecektir. Haberde, Yrd. Doç. Dr. Akın Ersoy'un kazılarını sürdürdüğü Agora yakınındaki bir evin avlusunda, ayrıca Kadifekale'ye doğru 821. sokakta tünellerin iki girişini bulduğu bildirilmekteydi. Cahide ögretmenin anlattığı, yıllarca o öğrenci gibi pek çok eski İzmirlinin belleklerine kazınmış "tünel efsanesinin" de gerçek olduğu saptanmıştı. 2 m. yüksekliğinde, 1m. genişliğindeki tünellerin uzantıları henüz tam olarak saptanamadı. Bazı yerlerde dümdüz, bazı yerlerde kıvrımlarla ilerleyen tüneldeki gaz birikimi arkeologların ilerlemesini ve genel bir planının çıkarılmasını engellemekteydi. Tünellerin Kadifekale ile Agora arasında su ulaşımına da katkıda bulunduğu anlaşılıyordu. Şimdi öncelik, bu tünellerin tümünün bir planının çıkarılması olmalıdır. Bu konuda Türkiye'de sayıları 10'dan fazla olan mağaracılık ve mağara araştırma derneklerine önemli bir bilimsel görev düşüyor. Dernekler, bir an önce arkeoloji kazı heyeti ile bağlantıya girip görev almalıdırlar. Bu aşamada ve sonrasında Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın, izmir Ticaret ve Sanayi Odaları'nın, TÜRSAB'ın, izmir Büyükkent ve Konak belediyelerinin pamuk ellerini ceplerine uzatarak bu çalışmalara maddi destek sağlamalan gerekiyor. Konak Belediyesi tünel çıkışının bulunduğu ve satışa çıkarılan bir evin alınacağını açıklayarak şimdiden devreye girdiğinı gösterdi. Sonraki aşamada ise bu tüneller güçlendirilip belirli yerlerde halkın ve turistlerin ziyaretlerine açılmalıdır. Kapadokya'nın yeraltı yerleşmelerinin getirisi örnek alınmalıdır. Bir başka nokta, bu tünellerin hemen hemen üzerine gelen Kadifekale'nin eteğindeki antik tiyatro açığa çıkarılmalı ve sonrasında da yitik antik stadyumun araştırılması gündeme taşınmalıdır. Cahide öğretmen, bir başka çarşamba günü öğrencilerini Agora'da gezdirmekle kalmayacak, Bayraklı'daki adı Hitit metinlerine göre "T-ismurna (Smurna) olan sonraları "Smyrna'ya (izmir'e)" dönüşen, günümüzde Tepekule denilen ilk kente de götürecektir. O yıl, orada Doç. Dr. Ekrem Akurgal ilk kez arkeolojik kazılara başlamıştı. Kenti öğrencilere Akurgal gezdirmişti. 50 yıl sonra o öğrenci, öğretmeni Cahide Erkal'ı izmir'de bulacak, bu kez o öğretmenini Bayraklı'ya götürecek, ordinaryüs profesör olmuş Akurgal'latanıştıracak ve her iki öğretmenine teşekkür edecek, 1998'de kazının 50. yıldönümü nedeniyle Cumhuriyet'te ilk izmir'i okurlarına tanıtacaktır. Tünelin iki girişini bulan Dr. Ersoy'u kutlar, ayrıca kendisini aydınlatan değerli öğretmeni Cahide Erkal'a da nice sağlıklı yıllar dileğiyle bu sütunlarda bir kez daha teşekkür eder. • Tannçalar rüyasında Büyük İskender'e İzmir'in yeniden Kadifekale'nin eteklerinden deniz kıyısına kadaruzanan alanda kurulmasını ve halkın oraya yerieştirilmesini söylemiş. İşte İskender'in rüyasındaki ikinci İzmîr'in gizli tünelleri bulundu.