Katalog

Türklye sanat plyasası kıize ragmen yüks«lfşte, n Milyon dolarlık sanat eserlerinin sahibi kim? ESRA AÇIKGÖZ E linde neyi, boynunda maşası, sırtında "keşkül-ü fıkarası"yla, hafif öne eğilmiş olarak yapraklarını yiyen üç kaplumbağaya bakan "Terbiyeci" Osman Hamdi, arkada, yemeğe yanaşmaya çalışan iki kap- lumbağa... Alçaktaki tek ışık kaynağından gelen ışıkla ay- dınlanan bu resim "Kaplumbağa Terbiyecisi". Hani şu, Osman Hamdi Bey'in 2004'te beş milyona (o zamanki parayla 5 tnlyona) satılarak, Türkiye'de en yüksek bedele satılan sanat eseri olma unvanını kazanan tablo. Kaplumbağa Terbiyecisi, Pera Müzesi'nın duvarında sa- natseverlerı bekliyor. O beklerken, Türkiye sanat piyasası da boş durmuyor tabii. Her geçen gün daha da artıyor tablolann fiyatları, önemli eserlerin yer aldığı müzayedeler ardı ardına düzenleniyor... Çok değil daha birkaç ay önce 15 Kasım 2009'da Burhan Doğançay'ın "Mavi Senfoni"si, iki milyon iki yüz bin TL'ye satıldı, böylece Doğançay daha önce 470 bin TL'ye satılan eseriyle elde ettiği "yaşayan bir Türk res- samına ödenen en yüksek miktar" rekorunu yine kendi kırdı. Sanat camiası şimdi gözlerinı Antik AŞ'nin 7 Mart'ta düzenleyeceği "Çağdaş Sanat Eserleri" müza- yedesine dikti; bu sefer konuşulan isim Erol Akyavaş. Burhan . "Kuşatma" adlı eseri, 1.500.000 TL açılış fiyatıyla satışa Dogançay'ın sunuluyor. Bu kadar da değil, Portakal Sanat ve Kültür "Mavi Senfoni'si Evi'ndeki "Monet'den Picasso'ya Batı Resminin Büyük üstte... Ustaları" adlı sergideki eserler de 28 Şubat'a kadar sa- tışa sunuluyor. Fiyatlar açıklanmıyor ancak beş milyon Sağda ise, Avro'nun konuşuldugu eserler oldugu söyleniyor. Peki Chrico'nun dünyanın küresel krizden geçtiği yıllarda, bu resimleri kim- Portakal Sanat ler ahyor? Türk resim piyasasındakı yükselişin nedeni ne? ve Kültür Resim ne zamandan beri iyi bir yatırım aracı oldu? Türkiye Evi'ndeki sanat piyasasından bugün ne anlamamız gerekiyor? müzayedede Istanbul Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü öğretim üye- satılacak resmi. si Aylin Seçkin ve isviçre KOF Economic Institute öğre- tim üyesi Erdal Atureken, 13 bin yapıtı ve 2005-2009 yıl- ları arasındaki 79 müzayedeyi inceleyerek, bu sorulara Leger'in müzayedede satılacak eseri. yanıt aradı. Sonuç; Türk resim piyasasında satış hacim- leri giderek artıyor; 2OO5'te yaklaşık 14,4 milyon dolar- ken bugün 45-50 milyon dolardan bahsedıliyor. Kanada piyasasının da neredeyse bu kadar oldugu düşunulün- ce, Türkiye'de sanat pazarı daha iyi anlaşılıyor. Üstelik bu rakama ressamların doğrudan satışları ya da galerilerden alımlar da eklenınce üç haneli rakamlardan söz etmek mümkün. Seçkin ve Atureken'in araştırmasına göre, re- sim yatınmlarının getirisi çoğu zaman diğer yatırım araç- larını geride bırakarak, enflasyonun üzerinde net bir ge- tirı sağlıyor. Tabiı bu uzun vadeli yatırımda söz konusu. Müzayedelerdekı yüksek açılış fiyatları satış oranlarına olumlu etkı edlyor. Hatta açılış fiyatının yüksek olması ese- rin satılma ıhtimalini arttınyor. Sadece pahalı ese.rlerio.mu- zayedelerini takip eden bir alıcı grubu bile var. Aslında Türkiye sanat pazarı, geldiğı yeri, 2001 krizi- ne borçlu. Nasıl mı? Çalışmada bakın bu nasıl anlatılıyor: "Bu dönemde el konulan özel bankaların özel kolek- siyonlan TMSF tarafından elden çıkanlmaya başlandı. Pek çok resim, çok yüksek paralara olmasa da el değıştirdi. Bu sanat piyasasına ciddi bir hareket getirdı. 2004'te Osman Hamdi Bey'in Kaplumbağa Terbiyecisi, 3,5 mil- yon dolara alıcı buldu. Bu satış, Türk resim piyasasında bir anlamda 'milat' olurken, 2008 Mayısı'nda dünyanın en ünlü müzayede salonu Sotheby's'de yapılan açık ar- tırmada Osman Hamdi Bey'in bir başka tablosu 'Bir istanbul Hanımefendisi' 3,4 milyon pounda satıldı. 2009 Martı'nda yine Sotheby's'de 71 Türk çağdaş eserinin mü- zayedeye çıkması da önemli bir nokta. 2009'da Burhan Dogançay'ın 'Mavi Senfoni'sinın 2.2 milyona alıcı bulması, resmi bir yatırım aracı olarak daha popüler hale getirdı". Çalışmada, son dönemde eğilimleri takip eden, fark- lı, yeni, sofistike, entelektüel bir koleksiyoner profili oluş- tuğuna da dikkat çekilıyor. Türkiye sanat pıyasasını Antik AŞ. Yönetim Kurulu Üyesi Olgaç Artam ve Portakal Sanat ve Kültür Evi kurucusu Raffi Portakal anlatıyor.. • P icasso, Monet, Renoır, Matisse, Dali, Chagall, Mıro, Rodın, Picabia, Braque, Chırico, Manet, Dufy... Şimdi, alım gücu olanlar, Portakal Sanat ve Kültür Evi'ndeki "Monet'den Picasso'ya Batı Resminin Büyük Ustaları" adlı sergide satışa çıkarılan 36 eserle duvarlarını renklendirecek, koleksiyonlarını büyütecek. Raffi Portakal yanıtlıyor... - Sergi bütteninde, "Bugüne degin, Türkiye'deki sanat ortamının ekonomisi, ne yazık ki, Batılı ressamlann, empresyonistlerden günümüze uzanan çizgisine erlşebilecek bir düzeyde degildi" diyorsunuz. Bugün ne degişti de bu düzeye ulaştık? - Biz 2004'te de yine böyle bir sergi yapmış, Picasso gibi önemli sanatçıların 17 eserini getirmiştik. Ancak o zaman eserler satılmamıştı. - Peki sizce bu sefer satılacak mı? - Evet... Ancak ondan da ote, ben buna bir kültür birikimi olarak bakıyorum. Alıp duvarına asacak olanlar kadar, sergıyı gezenler de fayda görecek. Bunun getirdigi keyıf çok büyük. Ayrıca fiyatlar da Türkiye'deki sanatseverlerin, koleksiyonerlerın bugüne kadar aldıkları Türk sanatçılardan çok yukarda değil. - Bu sefer resimlerin satılacağını söylüyorsunuz. Oysa küresel bir krizin yaşandıgı yıllardan geçiyoruz. Türkiye sanat piyasası bu krizden etkilenmedi ml? - Dünyadakı kriz büyük ustalara çok kısa surelı dokundu. Mesela, Rönesans'a bütün dünyada önem verilmeye ve rekorlar kırılmaya başlandı. Raffaello'nun, Leonardo'nun eserleri gerçekten de büyük fiyatlara satıldı müzayedelerde. Krizle, geçmişınde buyük sanat birikimi olmayan, biraz şişırilmış, moda sanatçıların fiyatları yükseldıkleri gıbı aşağıya indi... Türkiye'de bunları yaşamadık, özellikle çağdaş sanatta buyük bir devinim, hareket oldu. Bu gecikmiş bir devinimdi aslında. Süratli yukarı çıkan bazı sanatçıların fiyatlarının ınmesınden endışe ediyorum ama. Çünkü eğer eserler değer kaybederse bu yeni koleksiyonerleri caydırır. Diğer yandan iyi eserle; isim, imza olsun diye alınan eserierin farkları anlaşılır. Bunu 2001 'de de yaşadık. - Türk ressamlarının fiyatının artrhasında spekülatif hareketlerin de etkisi var kuşkusuz... - Türk resminde spekülatif hareketlerin olduğuna daır kuşku yok. Ancak bunun yanı sıra pür, temiz alıcılar elbette var. Yakında müzeler de alıcı olmaya başlayacak. - Günümüz sanat piyasasının aktörlerinde degişim var mı? - Daha bilınçlı alıcılar olacağı güvenini taşıyorum. Sabancı, istanbul Modern, Pera, Santralistanbul gibi önemli müzelerdekı sergiler meraklı izleyiciye neyın kaliteli olduğunu gorme fırsatı sundu, gözünü tımar etti. Bir kitlenin sanat ve kültürle bir alışkanlığı oluşmaya başladı ancak daha geniş bir çevreye yayılmalı. - Yurtdışında da Türk ressamlanna bir ilgi uyandı, Sotheb/s 15 Nisan'da Londra'da çagdaş Türk sanatçılannın yapıtlannın yer alacağı bir müzayede yapacak. - Türk eserlerını Londra'da, Paris'te, nerede satarsanız satın bu iyi bir şey, ancak oradaki eserleri gidip buradaki Türkler alırsa, kendımızi kandırmış oluruz. Batı'daki koleksiyoner, izleyici yeni arayış içinde. • Başyapıtlar rekor kırıyor A ntik AŞ'nin 7 Mart'ta yapacağı "Çağdaş Sanat Eserleri" müzayedesinde Nejat Melih Devrim'den Burhan Doğançay'a, Adnan Çoker'den Ömer Uluç'a, Mübin Orhon'dan Fahr el Nisa Zeid, Avni Arbaş, Zeki Faik izer, GüngörTaner, Neş'e Erdok, Haluk Akakçe, Selma Gürbüz'e kadar pek çok sanatçının eserleri yer alacak. Bugüne kadar 260 müzayede gerçekleştiren Antik AŞ müzayedelerinde ortalama 250-350 eser satışa sunuyor. Antik AŞ Yönetim Kurulu üyesi Olgaç Artam anlatıyor... - Müzayedede, Erol Akyavaş'ın "Kuşatma" eseri, 1.500.000 TL. başlangıç fiyatı ile satışa sunulacak. Bu fiyatı belirlemenizde neler etkili oldu? - Erol Akyavaş'ın 1982'de tuvale aktardığı "Kuşatma" isimli başyapıtı sanat uzmanlarınca Türk resminin en önemli beş tablosu arasında gösteriliyor. Eser, bugüne kadar New York, Berlin, Londra gibi dünya sanat merkezlerinde ülkemizi temsil etti. New York Modern Sanatlar Müzesi'nin 1961'de seçtiği 100 sanatçı arasında Picasso, Matisse, Miro, Cesar, Klee, Botero ve Indiana gibi ünlü sanatçılarla beraber Erol Akyavaş da müzeye kabul edildi. Evrensel boyutlara ulaşan sanatçımızın başyapıtına sahip olmak parayla ölçülemez. Bu sebeplerden dolayı "Kuşatma"ya fiyat belırlerken çok zorlandık. Bugüne kadar bir çağdaş Türk sanat eseri için biçilen en yüksek açılış rakamı olarak 1.500.000 TL koyduk, bu fiyatın üzerıne çıkmasını bekliyorum. - Türkiye'deki sanat piyasasının alıcı portföyü nasıl? - Müzayedelerimizde her kesımden alıcı var; koleksiyoncular, özel müze açma hazırlığı yapan kurumlar ve yatırım amaçlı alım yapan bireysel alıcılar. Son dönemlerde yatırım amaçlı alıcılarda büyük artış var. Birçok kişi ve kurum varlıklarını düşük faiz oranlannda bankalarda tutmaktansa keyifle seyredebilecekleri, heyecan duydukları bir sanat eseri olarak görmeyi tercih ediyor. Hem kârlı bir yatırım, hem de getirdığı prestiji fark eden bu yeni alıcıların piyasaya girmesi de talep yükselmesine işaret ediyor. - Türkiye sanat pazannın, krize ragmen yükselişini kaybetmemesinde, akslne fiyatlann artmasında bunun etkisi var yani... Peki resim ne zamandan beri iyi bir yatınm aracı oldu? - Kriz sırasında ülkemizde bankacılık sistemınde oldugu gibi sanat piyasası da kötü anlamda etkilenmedi. Bu Türkiye'deki sanat pazarının devrılmeden uzak bir emekleme döneminde olmasına ve yurtdışı örnekleri gibi finans dünyasıyla iç ıçe geçmemiş bir sistemın geçerliliğine dayandırılabılır. Bilınçli yapılan koleksiyon iyi bir yatırım demektır. 3-4 senede yüzde 500-600 kâr getıren birçok sanat eseri var. - Neden bu kadar yükseliyor? - Ekonominin temel kurallarından arz-talep dengesi sanat piyasasında da en geçerli kural. Bir ressamın koleksıyoncusu artıyor ancak resimleri bulunamıyorsa fiyatlar yukarı tırmanır. Müzayedelerimizde en önemli sanatçıların başyapıtlarına yer verıyoruz, dolayısıyla rekor fiyatlar oluşuyor. Ancak bu rakamlar dünya pıyasalarıyla kıyasladığında yüksek değil. Medyaya yansıyanlar sanatçıların çok ozel ve bir eşı daha olmayan başyapıtları olduğundan rekor fıyatlarla anılıyor. En önemli sanatçılarımızın birçok eserini hâlâ çok uygun fiyatlara alabilirsıniz. Türkiye'de yapılan en büyük hata "başyapıt" bir eserın fiyatının, sanatçının daha farklı donemınden, farklı çapta bir çalışması ile kıyaslanması. Mesela, Picasso'nun "Pipolu Çocuk" tablosu 100 milyon dolara satıldı. Bu her Picasso tablosu 100 milyon dolar oldu anlamına gelmıyor. Bugün yurtdışında 100 bin dolardan başlayan fiyatlara Picasso imzalı eserler alabilirsinız. Ancak "başyapıt eserler" dünyanın her yerınde, her zaman ayrıcalıklıdır. • Çalışmaya göre Türk resminde son 5 yılın en pahalı 100 tablosu arasında şu eserler yer alıyor (Dolar üzerinden). 1. Burhan Doğançay "Mavi Senfoni" 1.486.486 2. Osman Hamdi "Han Içi" 1.301.775 $ 3. Şeker Ahmet Paşa "Nariar ve Ayvalar" 1.074.380 4. Fausto Zonaro "Karaköy'den" 587.301 5. Aloiz Schönn "Istanbul'da Eğlenen Saraylı Kadınlar" 557.432 6. François Prieur Bardin "Tophane ve Boğaziçi'nde Kayıklar" 495.867 7. Ibrahim Çallı "Üsküdar" 495.864 8. Halil Paşa "Göksu Deresi'ne Bakış" 489.864 9. Fahrünnnissa Zeyd "Tovvards a Storm" 487.804 10. Şeker Ahmed Paşa "Orman Yolu" 454.545 11. Erol Akyavaş "Fall of a Dream" 419.354 12. Hoca Ali Rıza "Isımsiz" 413.223 13. Fausto Zonaro "Kız Kulesi" 405.405 14. ibrahim Çallı "Ada'da Sandal Sefası" 392.156 15. Nazmi Ziya "Isimsiz" 362.500