Katalog

oc cc t— Bitkisel hayattaki hastalarla ilk kez iletişim ku ca 1 Ingiliz ve Belçikalı bilim adamları bilgisayarlı görüntüleme yönteminden yararlanarak, bitkisel hayattaki hastalann bir kısmı ile ilk kez iletişim kurabildi. Oysa daha önce bitki- sel hayattaki hastalann bilinçleri tamamen kapalı olduğu için çevre ile bağlantıları ol- madığı düşünülüyordu. 54 hasta üzerinde sürdürülen çalışmada, 5 hastanın beyin faaliyetlerini bilin- çli bir şekilde yönlendirebildiği görüldü. Bu çalışma, bitkisel ha- yattaki veya minimal bilinç düze- yine sahip olduğu düşünülen has- taların bir kısmında, algılama ve kavrama gibi beyin faaliyetlerinin devam ettiğini ortaya koydu. Reyhan Oksay B ilinci kapalı gibi görünen hastalann artık sesini duyahileceğiz. Bilim insanları ilk kez bitkisel ha- yat tanısı konulan hastalar ile iletişim kurabildi. Bu hastalann bilinç düzeyini sorgulamak için düzenle- nen bir çalışmada, beyinlerinin spesifik sorulara tepki verip vermediği anlamak için fonksiyonel manyetik re- | zonans görüntüleme (MRI) teknolojisinden yararlanıldı. Daha sonra biraz daha geliştirilen bu teknik ile hasta- ların bazı sorulara evet/hayır şeklinde yanıt vermesi is- tendi. Ingiltere'deki Cambridge, Belçika'daki Liege üni- versitelerinde ilgili merkezlerde 54 hasta üzerinde yü- rütülen bu çalışmada 5 hastanın beyin faaliyetlerini is- tekleri doğrultusunda değiştirebildikleri izlendi. Bu hastaların üçüne bir miktar uyanıklık belirtileri göste- rirken, diğer ikisinde klinik testlerde istemli davranış- lar saptanmadı. Bir hasta bu teknikten yararlanarak MRI taraması sırasında özel sorulara evet/hayır yanıtı verdi. Bu sonuçlar, bitkisel hayattaki veya minimal bilinç durumundaki hastalann küçük bir kısmının bazı uya- nıklık ve farkındalık belirtileri gösterdiğini ortaya ko- yuyor. Cambridge Üniversitesi'nden Adrian Owcn, "Bitkisel hayattaki hastalar artık kaderleriyle ilgili ko- nularda fıkir yürütebilecek" diyor. Owen'in 2006 yılında daha önce yayımlanan bir de- neyinde, bitkisel hayatta (Vegetative State-VS) oldu- ğu tanısı konmuş bir kadın hastaya kendisini iki farklı işten birini yapıyormuş gibi hayal etmesini Lstediler. Beyin faaliyetlerinden, kadının komutu anladığı ve dolayısıyla uyanık olduğu anlaşılmıştı. Owen şimdi bu eski çalışmayı bir adım daha ileri götürerek VS tanısı konmuş bir er- kek hastaya, spesifik sorulara "Evet/Hayır" yanıtı ver- mesini istedi. Liege Üniversitesi'nden nörolog Stevcn Laurey bu çalışmanın önemini şöyle belirtiyor: "Biz yalnızca bu in- sanlann uyanık olduklarını göstermiyoruz, bunlara se- çenek sunuyoruz ve iletişim kurma şansı veriyoruz." ALACAKARANLIK KUŞAĞI Bir insan VS durumunda ise, desteksiz soluk alabi- lir, refleksleri bozulmamıştır ama bilinci tümüyle ka- palıymış gibi görünür. Ancak bu son deneyler bitkisel hayattaymış görüntüsü veren bazı hastalann aslında mi- nimal olarak bilinçli olabileceğini gösteriyor. Bilinci minimal ölçüde açık olan bu insanlar bir ne- vi "alacakaranlık" kuşağındadır. Bu konumdaki insan- lar acı duyabilir, duygulanabilir ve kısıtlı da olsa ileti- şim kurabilir: VS ile minimal bilinç düzeyi arasındaki farkı anlamak için doktorlar, hasta yatağında yatarken davranışlarını bir test yardımıyla değerlendirir. Bu kli- nik testler Ne var ki kusursuz değil ve hareket etme ye- teneğini kaybetmiş ama uyanık olan hastalarda yanlış tanıya yol açabilir. Bilim insanları daha kesin sonuçlar alabilmek için beyin görüntüleme teknolojisinden ya- rarlanarak bilinç düzeyini test etme yollarını arıyor. Owen ve ekibi orijinal deneyde, fonksiyonel MRI ile VS tanısı konmuş bir kadın hastanın beyinde fark- lı bölgeleri faal hale getiren iki komuta tepki verip ver- mediğini ölçtü. Ama beyin taraması yapıldığında orta- ya çok şaşırtıcı bir tablo çıktı. Komutlara göre doğru be- yin bölgelerinin doğru zamanda parlıyor olmasından yo- la çıkan araştırma ekibi, kadının kısırlı da olsa bilinci- nin açık olduğuna karar verdiler (Science, DO1: 10.1126/science.in0197). Aradan geçen zaman içinde Owen ve Laureys'in ekipleri aynı deneyi Ingiltere ve Belçika'daki 23 VS has- tası üzerinde daha denedi. Bunlardan dördü oluınlu ya- nıt verdi ve bunların bilinçlerinin bir ölçüde açık olduğu belirlendi. EVET/HAYIR'LI ÎLETİŞİM Bilim insanları bu kişilerle basit de olsa bir iletişi- tnin kurulup kurulmayacağını anlamak için trafik kazası sonucu bitkisel hayata geçmiş 29 yaşındaki bir hastayı seçti. Babasının adının Thomas mı yoksa Alexander mı olduğunu sordu. Hastanın doğru yanıtları (evet/hayır) doğru zamanda verip vermediğine bakıldı (The New England Journal of Medicine, DO1: 10.1056/nejmoaO9O537O). Daha sonra kontrol amaçlı sağlıklı deneklere aynı sonılar somlduğu zaman beyinlerindeki benzer bölgelerin ışıldadığı görüldü. Owen: "Dcneğin tamamen hilinçli ol- duğu konusunda neredeyse hiç şüphemiz kalmadı. Hasta komutlnrı anlıyordu, konuşmaları algılıyordu ve komutlann içinde geçen terimleri haurhyordu. Bu da hilişsel yeteneklerinin pek çoğunun hozulmamış oldu- ğu anlamına geliyordu." SORUNLARVE» Cambridge ve Liege beyin tarama yöntemi de ku bilinç düzeyi hakkında bilf söylemiyor. Owen, "Hastak n/f verehilmeleri, karmaşık lamtna gelmez. Do/ay/sıv/a > önce etik ve yasal çvrçeva pılması gerekiyoı'' diyor. Bir diğer sorun da, VS fik sorulara yanıt verebiliyı yeni bir tartışma konusu b: Ayrıca bu hastalarla iletişi, daha küçük, daha portatif yuluyor. Halihazırda MRI ı nuçları analiz etmek çok u Bu arada MRI ile beyi teminin yararları hakkını "Hastaya ağnsı olup olmac fayda sağlayıp sağlamadığ çok az sayıda hastada yara şilerin kısıtlı da olsa kendi ı vustnası çok önemli hir ölütn/kalım meselesi değil, yük fark yaratahilir." Kaynak: http://conteı stract/NEJMoa0905?70vl New Scientist, 6 Şuba http://www.ncbi.nlm.nil t=Abstract http://www.mrc.ac.ulQ RC006614 "BİTKİSEL HAYATTAKİ HASTALARIN İYİLEŞME ŞAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dah Bajkanı Pro/csör Dr. Fcvsj YümazGöğüş, bitkisel hayattaki hastalann ülkemizde ba- lcım koşuüan, hayata dönüş şanslan ve bilinç düzeyleri ile ilgili sorularımzı yanıtladı: Bitkisel hayatın tıbbi tanımı ncdir? Bitkitel hayattaki bir has- tanın iyileşme gansı var mıdır? Bitkisel hayat; solunum ve dolaşım fonksıyonlannı yöneten beyin bölümlerinden beyin sapının, fonksiyonlarını sürdürebile- cek oranda az hasar görmesi ya da tamamen sağlam olması ile karakterli klinik bir tablodur. Hastanın kortikal, yani istemli yönetilen fonksiyonlarında ağır hasar var- dır. Gözleri kendiliğinden açıktır, yardımsız soluyabilirler. Kol, bacak veya göv- delerinde ani hareketler göriilebilir, ağlayabilir, gülebilirler fakat bunlar çevresel uyaranlardan tamamen bağımsız, nedensiz ve amaçsız davranış ve ifadelerdir. Korteks altı beyin bölümleri tarafından yönetilırler. Bitkisel hayattaki bir hastanın kısmen ya da tamamen iyileşme şansı var. Beyin ölümü ile bitkisel hayat arasındaki en önemli fark nedir? Her iki gruptaki hastalarda da bilinç yok, fakat beyin ölümü olan hastalarda yüz ifadesizdir, bitkisel hayattaki hastalarda ise istemsiz ve nedensiz gülme ve ağ- lama ifadeleri görülebilir. Beyin ölümü olan hastalarda kol ve bacaklarda istem- siz kasılma, seğirme şeklinde sınırlı hareketler izlenirken, bitkisel hayattaki has- talarda yine nedensiz ve istemsiz daha çeşitli ve büyük ölçekli hareketler görüle- bilir. Beyin ölümü olan hastalar mekanik solunum aygıtı desteği olmadan soluyamaz bitkisel hayattakiler yardımsız soluyabilir. En önemli fark ise beyin ölümü hasta- ları organ vericisi olabilir, fakat bitkisel hayattakilerin organları alınamaz. Geleneksel tanımı ile ölüm nedir? ölüm tanımı tıp biliminin gelişmesi ile de- ğisebilirmiî Olüın, tüm yaşamsal işlevlerin geri dönüşümsüz olarak sonlanma halidir. Koma, beyin ölümü ve bitkisel hayat belki ama ölüm tanımı tıp biliminin gelişmesi ile değişmeyecektin ca o Bitkisel hayattaki insanlann bilinçlerin duğunun bilinmesi ne ise yarayacak? Bitkisel hayattaki bir hastanın bilincin olduğunun bilinmesi, durumunun geleceği gelişme olarak yorumlanabilir. Aynca haıcan anlıyor olduğunun bilinmesi ya da uygulat vi yöntemleri nedeni ile ağrı hissettiğinin ve yakınları olmak üzere çevresindekilewn na yön verecektir. BilinçJerinin tümüyle kapalı olmadıgı ki hastalar acaba kendi gelecekleri hakkında karatıwr Bu sorununu yanıtının bugünkü bilgilerimiz çerijev* mıyorum. Bilincin hangi düzeyde açık olduğunun •biliı ilişki kurularak ve zaman, yer ve kişisel farkındalığmıı mekte. Beyin fonksiyonlarının tam olarak bilinmediği gi kik ile hastanın geleceği hakkında karar verebilecek dı lenemez kanısındayım. Ağn duyduğu, işittiği, gördüğü gı ğişikliklere neden olabilecek işlevleri belki saptanabilü lirlemeler yapabilmek gibi duygusal kararları alabılecel saptanabileceğini sanmıyorum. i Beyin ölümü tanısı kiişkulan tam olarak gidentak mu? Beyin ölümü tanısı, günümüz muayene yöntemleri da dopler gibi teknik olanaklar ile kuşkuya yer bımknr mektedir. Türkiye'de bitkisel hayattaki has- ta sayısı tahminen ne kadar? Bu ki' şiler ne kadar yaşayabiliyorlar? Türkiye'de bitkisel hayattaki has- ta sayısı ve ne kadar yaşatılabildikleri hakkında bir istatistik sanırım yok. Yazır Yıl 2002 2003 2004 2005 2006 2007 f J 1 [