Katalog

(Açı kGörüş . Nanoteknoloji: Vaat edilen mucizelerve etik 4 Ancak nanoteknoloji, biliı nkurgudenilerek kolaycageçiştiriverilecekbir olaydeğil.Kaldıki, bir ünlü düşünüründediğigibi,insanoğlu önüneaşahikceğisorunları Orneğin, bundan yüzyı llarönce, İngilizfilozofRogerBacon’ ı n (12141294)uçak eskizleriçizdiği bilinir.Günümüzegelirsek,kı sasüreönce bilimkurgu olarak görülen tüp bebek,klonlamagibidüşünceler, çoktangerçekleşmişdunı mda. Bilimböylesinehı zlıilerliyor. Nanoteknolojiuygulamaları içinde büyükolası lı kla benzergelişmelersözkonusu.Dolayı sı ylagelecekte nanoreknolojiyebiçilenrolçok büyük. GELECEKTEKİUYGULAMALARI Nanoteknolojifizik,kimya,hiyolojive molekülcı hiyoloji,tı p,elektronik,mühendislikgibidisiplinlerdeki hirikimlerintemelindeyükseliyor.Aslı ndabilimyüzyı lı aşkı ndı rnano boyutundamaddelerile (aromlarve moleküller)ilgileniyor.Doğakendisibir nanoteknoloji hankası .Nanoteknolojinin getirdiğiyenilik,atom ve moleküldüzeyindebir kesinlikleürünler üretehilmesi(bu moleküler olarakadlandı rı lı yor),maddeninyapı sı nı tanı mlayabilı uesi,izkyehilmcsigibiözellikler. Bugüniçin nanoreknolojininpotansiyelyararları nı n molekülerüretim (atomatoı u veya molekül molckülüretim)özelliğinedayanı yor.Molekülerüretim sayesindebol miktardaucuzamakaliteli ürünler(örneğin bilgisayarlar,işlemciler,şimdikindenmilyonlarcakat hı zlıyongalar,bataryalar,telefonlar,görüntülemecihazları , çok yüksekhı zdailetişimsağlayan optik nano ürünler vb.) üretmekmümkün. Ayrı camolekülerüretiminçevrekirliliğineyol açmayacağı ,üretilen malzemeninyenidenkullanı labileceği, üretimsürecindeistenmeyenkimyasalbı rı nsaptanarak etkisizkı lı nahileceğibelirtiliyor.Usrelikmolekülerürünler hafifve sağlam.Buboyutlarainildiğindeı naddenin yüzeyihacmine oranla nispi olarakbüyür.Budurum maddeye büyüksağlamlı kkazandı rı r. Omeğin karbon atomları birbirlerinegevşekbir şekilde bağlandı ğı nda,kurşunkalemlerdekarşı mı za çı kangrafitoluşuyor;daha sı kıbağlan dı ğı ndaelı nasortayaçı kı yor;daha da sı kı biryapı sağlandı ğı ndaçoksağlam bir yapı ,karbonnanodipler oluşuyor. Karbonnanotüpler insanlı ğı nbugüne dek bildiğien güçlünesne.Çelikten 6 kat hafifolı nası narağmen, 100kat daha sert. Dolayı sı ylahavacı lı kve uzayçalı şmaları ndada önemli yer tutacaknanoteknolojiürünleri.Yiyecekmaddeleride bugünolduğugibiyetiştirme yoluyladeğil,moleküler üretimile üretilehilecek. TIPALANINDAMUCİZELER Nanoteknoloji, moleküler üretimyoluylatı paLı nı nda da mucizeleryaratmaya aday.Orneğin, nanoteknoloji ürünü nanomakinelerin kan dolaşı ı uı naverilerek damarçeperlerindekilipitleri (yağları )uzakhı şrı racağı , böylecekalpdamar hastalı ğı riskininazalacağı ;tı bbitanı ve ilaç uygulamaları nı ndaha etkili olacağı (ilaçyanetkilerinin giderileceği,hedefekilitlenmiş ilaçları nürerileceği);vücuda verilennanorobotlarlasavunmasisteminin güçlendirileceği,virüslereve kanserekarşıkorunmanı n nı ümkünolacağıvb.belirtiliyor. Nanorobodar ile DNA dizilerininyenidenyazı Lı bilmesi,beyin hasarı nı nonarı lması ,hücre ve dokularda bugüniçin geridönüşiiolmayandeğişikliklerin düzeltilmesimüı nküngörünüyor. Hastalı klarlasavaşı nanı n,ağrı gibikişiyezorluk veren hastalı kbelirtilerininönlenmesi dı şı nda, nanoteknolojininInsanoı ganlzması nıda güçlendireceği,Insanı n yeteneklerinigeliştireceğisavunuluyor.Orneğin vücuttakitaı nir mekanizmaları nı ngeliştirilmesive iskelet sistemininsağlamlaştı rı lmasısayesindeinsanömrünün yüzlerceyı luzatı labllnsesi,nano yapı larlainsan hafı zası nı nçok daha arttı rı lması ,insanı n görme duyusunungeliştirilmesi (kı zı lötesibölgede,karanlı ktagörı ne)gibi... Şimdidendokularaoksijentaşı mayeteneğinde mekanikalyuvarlar(bunlara “respirosit”deniyor)üretil miş duruı nda vebunları nbaşta kan nakli olmaküzere, aı wmitedavisinde,in6ı rktüste,çeşitliakciğer hastalı kları ndakullanı labileceğibelirtiliyor.Aynca, dalgı çları n respirositlersayesindesualtı nda4 saatekadarnefeslerini tutahilecekleriöngörülüyor. Nanoteknolojiçevrekirliliğinekarşıda yararlı . Orncğin güneş enerjisiileçalı şanyapayfotosentez boyaları nı nüretilerekatmosferdekikarbondioksidin azaltı lmasıve bunun yanısı raenerji eldeedilmesiplanlanı yor. Su sı kı ntı sıçektiğinı izşugünlerdesevindiricibirbilgide, nanoteknoloji ile ucuzve bol miktardatemizsuelde edilehilı nesi. YAETİKYÖNÜ? Nanoteknolojmmpotansiyel yanı tları nısaymaklahitiremeyiz. Hatta bugünyüzyüzeolduğuı nuztüm sorunları nnanoteknoloji uygulaı naları ylaçozülehileceğihile öne sürülüyor.Günümüzde nanoteknoloji daha çok bu yararlıözellikleriile gündemde.Ancak, bugünedek olduğugibi,hemen her yeni teknoloji yararıyanı sı rabazı zararlarda geti rehilir.Budurumnanoteknoloji için dc geçerli.Nanoteknokı jide özelliklesağlı k,toplumve çevre için kendine has risklertaşı yor. Etik isegenelliklezararlıuygulamalara(Klaklaşı r. Dolayı sı ylaşimdidennanoetlk kavramıdoğmuşdurumda. Nanoteknolojiile ilgiliendişelerinbaşı ndakötüye kullanı mgeliyor.Insanı nalgı layamayacağıküçüklükte nanoteknolojiürününanuı nikrofonlarveya nanokameralarlakişilerindirı lenebileceği,izlenehileceği,böylecekişi mahremiyetininzarar göreceğiendişesibökiı n.Hoş, mahreı uiyettecavüzgünümüz teknolojisiylehilemümkün. Topluı mıkontrol etme amacı ndakiegeı nengüçler,dünya böylekaldı kçananoteknolojiyiçokdaha başarı lı kullanacaklardmr. Buamaçlakullanı lacaknano cihazları nkişiye farkı ndaolmaksı zı n,sözgelimi,yemeğinekonularak verilebileceğidüşünülüyor. da kötüsü, beyne yönlendmnilennano yongaları nbellimerkezleriuyararak kişinin yönlendirilehileceği,en azı ndankişininmental durumununistendiğiyöndedeğiştirilehileceği;hatta, teorik olaraknano elektronikcihazlarlainsan beynine ulaşı lahileceğiveböylecebilgiaktarı labileceğibelirtiliyor.Insan beynineböyle bir denetimbenceolasıdeğil. Insan beyninive onun bağı msı zolamayacağı top luı nuküçümsemek anlamı nageliyorçünkü. Ancak, toplumugüdenegemengüçleriçin çokcazipolduğukesin! Nanoteknoloj iinin silahtekellerincekullanı lması nı n önündede birengelyok.Özelliklenanottknolojiürünü biyolojiksilahlarinsanlı kiçin büyüktehlikeoluşturahilir. Bu sisreı ndereı neldünü olunca,etik geriplanda kahyor. Öte yandan,tümdiğerreknolojilergibi nanoteknolojide en azı ndan yakı ngelecektegelişmiş ülkelerintekelinde olacak.Budurumgeri ülkelerlegelişmişülkeler arası ndakiuçarumun daha da büyüı nesi anlamı nageliyorki bu da etik değil.Dolayı sı yla nanoteknolojiden tüm insanlı ğı neşitölçüde yararlanma yolları nı aramakgerekşimdiden. KENDİNİYENİLEMEÖZELLİĞİ Nanoteknolojiürünlerininetik açı danönemli diğeryönü isekendini yenilemeözelliğindeolup, kontrol edilemeyennano yapı ları ndoğayası zarakçuğ:ı lahilmesi ve insanlı ğazararverehilmesi,doğayıkirletmesi.Bu endişeçokda yersizdeğil.Hayvandeneyleninde nanoparçacı kları n(karbonnanotüplerin) akciğerdokusunazarar verdiğisaptanmı ş. Tı pkıakciğerdokusunazararveren,hatta kansere yolaçanasbestgibinanoparçacı kları nda gelecekte hastalı klarayo1açacağıöngörülüyor.Karbonnanotüplerinin dayanı klı lı ğıda düşünülürse,tehlikegerçektenbüyük. Nanoreknolojiürünlerininkullanı ldı ğıbazıinsanları n diğerlerineüstünlüksağlamasıda insanlararası ndaeşitliği bozanbir tehlike ve etik değil. Sonuçolaraknanoteknolojihı zlagelişenbir alan. Bilimve teknolojinin amacı evreni(doğayıve toplumu) araştı rmak,anlamakve insanlı ğı nrefahıve mutluluğu yönündedeğiştirmekolmalı .Nanoteknolojide bu anlamdainsanlı kiçin çokbüyükbir adı m.Ancak teknoloji eşitsizlik,üstünlüksağlama,açlı k,acı ,korkuverme aı nacı ylada kullanı lı rsa,bu uygulamaetik değildir. Nanoteknoloji,çokbüyükpotansiyel yararları nı nyanı sı rakötüyede kuflanilabilecektir.Bunedenleşimdiden nanoteknolojininyanı başı nananoetlk’ lde koymak gereklidir. KAYNAKLAR M. İt . Nani ı le: iı oı ıtais, ı ı ı il ı ı ı ı plic,ı ıii ı ns.J inı ed I5iiı itelı 1 Il EIilttseı ıM. Ander,,ı .nS, Iieseı ı b.ı cheıF. ii Iı ı ıs in ii echn ı Siarı fruı ı ı ii luuSel lech Si1. 2006; .!<: 451 442. A ili 1. Whaı ’ s »sp».cı al ‘ nıunu, d e hn»»lu ilki n,»eihı ı s! Int1Apı ’Plı ilosophy2006;20: 179 190. 1in1’ ,AIlh»»tfF. N;ı ı ı »»tı lı ı csiı nd hı ı man tı ı hanceı uenıA rı ı ı eal ev:uIı ı ,ı ıu»ntIf recenı ı rguı ı ı enı s. Percepıı »uns2006; 2: 4752 Narioteknoloji,engeneltanı mlylananometre<metreninmilyardabiri;0.000000001metre) ölçeğindeürünlerüretenveyakullananteknolojianlamı nageliyor.Yirmibirinciyüzyı lı nteknolojiside deniyor.Bualandayapı lanaraştı rmalargiderekartı yor.Yenibuluşlarbirbiriniizliyor.Aslı nda, nanoteknolojininpotansiyelyararlarıkonusundaönesürülenlerçokdahaçarpı cı .Bugüniçin bilimkurguyuandı rı yor. Doç.Dr.DoğanYücel,5.6.AnkaraEğitimve Araştı rmaHastanesi,doyucel©yalı oo.com