Katalog

Bilim insanları na gore iyi bir veri altı n dcğerindedir.Somut veri yokluğı ı ndaktı ramlar spekülasyon olmanı n ötesine geçemezkr. 1)ahada kotüsü, güçlütemellere dayanı nayan verilersiziçı kmazasürükleyebilir.Kesinbilgiler sayesindedönüşümdengeçen ilk bilimdalı fizikoldu. Bunudirimhilim(hiyoloji)izledi.Şimdidc insan davranı ş bilimiaynı dda ileriiyi>r.T >pluı nbilim araştı rmacı larıkuraı nları nı ndoğru olup olı nadı ğı nı kanı tlamayaçalı şı rlarkenuzun süre anket ve iş görüşmelerindenveri toplamakzorunda kaldı lar. Ancak sayı sal(dijital) çağsayesindeinsan davranı şlarıve toplumsalerkilcşimlerile ilgili araştı rmalarsomut vcrilerledolup taştı . Sonı ı çta,toplum bi liı nlerikonusundatümden bir yaklaşı ı ı ı ortayaçı ktıve bu yaklaşı madayalıaraştı rmalara giderekdaha sı ktanı kolunmayabaşlandı . SAYISALİZLERİNGÜCÜ incelemeolanağı nıelde ettiler. Bu da konusu insanolan tüm bilimdalları ndaköklübir değişime yolaçacak”diyor. Barahasive benzergörüştcki araştı rmacı lar,çalı şı nalarısonucunda insan davranı şları nıtanı mlayanmatematikselyasalar.ı ulaşmayıhedefliyorlar.YahooAraştı rma’ dan da topltı mhilimcilerinyı llardı rinsan etkile şimlerive toplumsalağlarlailgilibu tür yasaları n izinisürdüklerinedikkat çekiyor. Watts aynı zamandainsanları narkaları nda bı raktı klarısayı salizlcringücünüdc ilkfark edenlerdenbiri. Watis, 2006yı lı nda,şimdiPrinceron Universitesi’ ndegörevliolan ı neslektaşıMatthew Salganikile birlikte müziğinpopülerlik kazanması ndatoplumsalunsurları nne denli etkili olduğunu araştı rmaküzerewebtabanlı bir deney uyguladı . Birmüzikparçasıpiyasayaçı karçı kmaz 1numara olduğunda, bunun parçanı nözüntleki çekim gücündenı ni,yoksa parçanı n zatenpopüler olduğunudiişünüp de satı nalan insanları nsergiledikleri sürüpsikolojisinden mi kaynaklandı ğı nısöyleı ı ı ek Watts ile Salgaı ı ikparçı ı larıhangi unsurları n daha popülerkiIdı ğı nıanlamakamacı yla“Müzik Lahoratuvarı ”adlı bir proje oluşturdular.Projede birwebsitcsinin 14,000 kadar üyesiadlarıpek duyulmarnı şgruplar tarafı ndanyırumlanan48 parça dan herhangi birini dinliyorlar,parçaları değerlendiriyorlarve isterlerse indiriyorlardı . Söz konusu seçeneklerbir nitelik (verilen ortalama puan) ve popülerlik (indirilme sayı sı )ülçüsüydü. Dahada önemlisi, başkaları nı n herhangi bir parçayıkaç kez indirdiklerini öğrenı p öğrenmemeleri Watı sve Salganik‘ indenet imindeydi.Buhilgiden yoksun bı rakı lanlaryalnı zca kendi değcrlendirnwleriı ı e güvenmek zorundaydı lar.Araştı rmacı lar ı oplı ı ı ı ı saletk ileri devreye st k makya da sokmamaksuretiyle somı çlararası nda bir kı yaslamayapabiliyorları lı . ISISANILANDAN GUÇLU Watis ileSalganiksoı nı çLı rı nfarklıezgilerin indirilmcsayı ları nagörepopülerlik derecelerinin teyp kayı tları nı n geriye sarı lı p yenidengösterilmesi durumunda nası ldeğişehileceğini anlamak amacı ylatoplumdan etkilenen dcnekleri de sekiz hağı nı sı z gruba ayı rdı lar. Elde edilen sonuçlar kimi parçaları n ötekilerdendaha popülerolması ndainsanları nson derece etkili oldukları nıortayakoyuyor.Toplumsal etki nin devredeolduğugnı plardaeşitsizliğinçsk daha yüksekdüzeydeolduğu,beğenilenve beğenilmeyen parçalararası ndakiuçurumı mtoplumsaletkiden yoksungruplarakı yaslaçok daha büyük olduğu görülüyor. Birbaşkadeyişle, sürü ruhuyladavrandı ğıgörülüyor. Salganikbu tür deneylersayesindebir zamanlar olanaksı zolduğudüşünülenaraştı rı naları ndüzenli olarak yapı lahildiğinedikkat çekiyorve “Bilgisayarı ngiderekartan gücüve internet aracı lı ğı ylaulaşı hı nneredeysesonsuz katı lı mcısayesinde artı kbinlerce,hatta milyonlarcakişiyikapsayan laboratuvartürü deneylerinyapı lması iştendeğil” diyor. DÜŞÜNCELERNASILYAYILIYOR? Nitekim, OxfordUnivcrsitcsi’ ndenJukkada insanları nprofilleriniağ üzerindeki dostları yla paylaşıı kları Facchook’ tabenzeşikdeğişimler yaşandı ğı nıfarkettiler. 2007 yı lı ndaktı llaı ı ı cı ları n Facehooksayfaları nı kişiselleştirnwkamacı yla seçtikleri binlerce uygulamanı nyaygı nlaşmasürecini araştı ran ikili“henimsemeolayı nda”hem bağı msı z düşüncenin, heı nde öykünı nenin rolüolduğuSO nucı ı navardı .(ielgeleliı n,araş tı rı naolayda çok farklı iki sürecinetkili olduğunu daortaya koydu.Yenibir uygulamaorıaya çı ktı ğı nda,kullanı cı laro ı ı ygula mayı arkadaşları ndanbağı msı z olarak henimsiytı rlardı .Ancak sözkonusuuygulaı nanı n yaygı nlı ğıbellibir eşiğiaştı ğı ndaçok daha fazlakişinin ilgisiniçekiyor ve benimsenmeoranı nda bir potlaı nayaşanahiliyordu.Bu da Watts ile Salganik’ inMüzikLahoratuvarı deneyindctanı k olunan durumunaynı sı ydı . Bizinsanlarla ilgilisayı salbilgiler yı ğı nıyalnı zcagörüşlerle sı nı rlıdeğil. (iünümüzde tartı şmalıolmaklabirlikte, kimiekiplerçok daha fazlakişiselayrı ntı lara ulaşı yorlar.Orneğin, Barabasive arkadaşlarıinsanları n devinimleriniyürüme,araba kullanmave her tür toplu taşı maaracı nda yolculukgibi araştı rmakaı nacı ylacep telefonuverilerinden yararlandı lar.Oyle ki, .9 Sosyal ağlar kişiliğimizi ele v BilimyazarıMarkBuchanan’ agöre,geridebı raktı ğı mı zelektronikizlerinsan davranı şlarıileilgilialgı ları mı zayenibirboyutkazandı rı yor •• 1 • • • 1 rt ü . . PekkaOnnela ve Felix ReedTsochasinsan grupları arası ndadüşünceve davranı şları n nası lyayı ldı ğı nı araştı rmak aı nacı yla F,ı ceb>okve bu sitenin 400 milyonuaşkı n kollanı cı sı nı canlı bir lahtı ratLı varolarak kt ı llanı yirlar. Watts ile SaIganik‘ in bul gı ı ları ,müzik konusundaki tercihlerimiz söz konusu olduğunda, koyungibi davrandı ğı mı zı ortayakoyuyor. ile ReedTsochas Yaptı ğı nı zherbirişlemde,her birtwitterbilgi güncellemesindebinlerisiziizliyor.Bir sosyalpaylaşı msitesineüye iseniz,ceptelefonuyada intemetidüzenliolarak kullanı yorsanı z,davranı şları nı z, hoşlandı klannı z, hoşlanmadı klannı z,gezi alı şkanhı klannı zgibiözelliklerinizleilgili izlerbı raluyorsunuzdemektir. Kı sacası ,tümbuuygulamalar kişiliğiniziakı lalmazbir biçimdeeleveriyor. Dahaönceki kuşakları nbüyük ölçüdedokunul niazolduğunu düşündükleritemel sorunları n ı ı laştı rı lmasıartı k olası .Boston Northwestern Universitesi‘ nden AlbertLaszlo Barabasi,“Veri devriı nitopluı n bilimlerinehizı net vermekiçin burada.Araştı rmacı lar ilk kezinsanları n ne yaptı kları nı gerçekzamanda ve nesnel olarak şimdilerdemil liğindenkayda gün boyuüzeri sa gerek. INSAND) REBİLMEİ Yaklaşı kSC Veridevrimi,:sosyalbilim lerdetarihtehiçolmadı ğ kadarhı zlıbirgelişmenin yolunuaçı yor.Ilkkez insanları ngerçekzamandı neleryaptı ğı nıinceleme fı rsatıdoğuyor. c..J E uJ c.’ J 9 kişinin günün redeolacağıko lukla kestirimd Cep telefonuv zenleriniaraştı flarahasiekibi, sayı dayol kat çok farklı alanI lar gili istatistikler LevySüreciol izleı nekteydi. kuşları nyiyece davranı şile ya bir deyişlebeli teri öteki canlı en azı ndanbu denli özelolma RitaUrgan Kaynak:Ne