Katalog

SAĞNAK NİLGÜN CERRAHOĞLU ‘İran Baharı Neden Bitti?’ İran’da öğrendiğim ilk sözcükler; “anderuni” (en- derun!) ile “biruni” olmuştu. Tahran’da, bahçe içinde eski bir konağın, “an- deruni” diye tabir edilen “enderun” bölümünde ko- nuk edilmiştim. Ev sahibi; eski evler ve konakların hep böyle “en- derun-biruni” olarak, harem-selamlık üzerinden iki ayrı bölüme ayrıldıklarını anlatmış; “enderun” sözcüğünün aslında “iç yüzü”, “konak ya da sa- rayın iç yüzü”; “biruni”nin de “dış cephe”, “dış dün- yaya açılan yüz, çehre” anlamına geldiğini ilave et- miş, eklemişti: “Bu gelenek Şah döneminde kalktı. Ama İran- lıların evrenine oldum olası hükmeden çeşitli iki- lemler yüzünden bir ‘enderun-biruni anlayışı’ farklı biçimlerde hep süregeldi. İran’ın içe ve dı- şa dönük yüzü, yaşamları birbirinden farklıdır. Bu- rada kaldıkça bunu çok iyi görecek ve anlaya- caksınız...” İran’ın “dışa sunduğu imajıyla”, içyüzü bambaşka hakikaten. Köklü ve sistematik bir şey olan bu “iç-dış imaj farkı” ve iç-dış cephe arasındaki kopukluklar; “ya- şam tarzında” başlıyor, “siyasi sisteme” dek uza- nıyor. İran’daki yaygın “ikili yaşam tarzı” artık herke- sin malumu... Dışarıda kapalı, kara çarşafla gezen kadınlar; “ev içinde” açık, kadınlı-erkekli “Batılı yaşam tarzla- rı” sürüyor. Dış dünyaya kendisini “İslam cumhuriyeti” ve “İs- lam demokrasisi” diye tanımlayan “rejim” ise; as- lında ne Suudi Arabistan misali bir tipik “şeriat ül- kesine” ve ne haliyle bir “demokrasiye” benziyor… ‘Dans etme zamanı sona erdi!’ Çok değil, bundan bir hafta önce, büyük kent- lerde “yeşillerin” oluşturduğu o gösterişli “insan zincirlerine”; cumhurbaşkanlığı adayları arasında TV’lerde yapılan “yüz yüze”, “hararetli”, “canlı” tar- tışmalara bakarak oysa; İran’ın -Acem mübağa- lasıyla da olsa!- Obama sonrası “demokratikleş- mede” acayip yol almış olduğunu düşünebilirdik… Ama seçim sonrası olanlar ortada... Sandıkların kapanmasından saat geçmeden; ka- zanan aday Ahmedinejad dışındaki tüm adaylar birdenbire “yandım Allah!” oldular. Şimdi ya “ev hapsindeler”; akıbetlerinden ve nerede oldukla- rından haber alınamıyor… Muhalif lider taraftarlarına polisler sonuçlar açıklanır açıklanmaz; “Dans edip şarkı söyleme za- manı bitti!” diyerek saldırdılar. Gösterileri frenle- mek adına ceplerin kısa mesaj servisleri SMS’ler, internet siteleri, erişimleri engellenerek devre dı- şı bırakıldı… Obama’ya karşı ‘molla uyanıklığı’ “Seçim bitti!” bahanesiyle vizeleri uzatılmayan yabancı gazeteciler de birer birer dağılınca, İran’da olanı biteni izlemek hepten olanaksız ha- le gelecek. Ve İran halkı toplu halde “dış cephe- si olmayan” içe dönük bir “anderuni” dünyası, “sa- rayın iç yüzü” -enderunlarıyla!- baş başa kalacak. İran işte hep böyle değişik çehreler ve kisveler altında yaşayan bir ülke olduğu için, elden avuç- tan kaçıyor ve gözlemcileri sürekli kontrpiyede bı- rakıyor. “Şah’ı deviren” İslam devrimini de vaktiyle gö- remeyen ve baştan sona ıskalayan Batılı göz- lemciler, benzer biçimde gene kontrpiyede kal- mıştı. Şimdi de “Hay Allah!” diyorlar, “İran baharı, am- ma da kısa sürdü!” Bir gevşeyip bir sertleşen, ama öyle ya da böy- le meşruiyetini “dinden alan” bir ülkede, ABD Baş- kanı’nın iki zeytin dalı uzatıvermesiyle akşamdan sabaha “demokrasi baharı”, “demokrasi çiçeği” açabilirmişçesine... göz açıp kapayana dek sol- masına da şaşıyorlar… “Son sözü söyleyen dini lider Hamaney” diyorlar; “Madem böyle yedi düvele, ‘Budur. Bitmiştir! Her- kes sonucu tanısın!’ diyerek kestirip atacak idiy- se; bu komediye neden razı olundu? Neden ben- zerlerine ancak demokratik ülkelerde rastlanabi- lecek ölçüde böylesine açık bir seçim süreci ve kampanyası yaşandı?” İranlıların “anderuni”sini, gizemli “saraylarının iç- yüzünü” iyi tanıyan, siyasi açıdan çok tecrübeli bir İranlı arkadaşıma bu soruyu yönelttiğimde şöyle bir yanıt aldım: “Obama açılımına pabuç bırakmak istemeyen çok uyanık bir molla operasyonu bu. Açık ve de güya ‘demokratik bir seçim kampanyasına’ geçit vermek suretiyle, Ahmedinejad’ın seçimine güç- lü bir ‘demokratik zafer’ aurası katmak istediler. Arkadan olanları nasılsa kontrol ederiz diye dü- şündüler. Usulsüzlük, hile dedikoduları almış yü- rümüş... Hiç önemi yok onlar için. Kim ispat ede- bilir ki?” Vaktiyle Şah’a karşı “sol aydın kontenjanından” sokaklarda Humeyni devrimini desteklemiş olduğu için sonra yıllar yılı “suçluluk” ve “pişmanlık” duygusundan kurtulamayan dostuma, “muhalif- lerin geleceği hakkındaki” düşüncelerini de sor- dum… Onlar da yarına. nilgun@cumhuriyet.com.tr 16 HAZİRAN 2009 SALI CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER 11dishab@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B 7 yabancının cesedi bulundu Dış Haberler Servisi - Yemen’de geçen hafta ülkenin kuzeyindeki Saada bölgesinde kaçõrõlan 9 yabancõdan 7’sinin cesetleri bulundu. Öldürülenlerin tümünün kadõn olduğu bildiriliyor. Cesetlerin Saada’nõn doğusundaki Noşur bölgesinde bir aşiret reisinin oğlu tarafõndan bulunduğu öğrenildi. Yetkililer, olaydan yönetim karşõtõ Şii Huthi Zaidi militanlarõnõ sorumlu tutarken bir aşiret lideri cinayetlerin arkasõnda El Kaide örgütünün bulunduğunu söyledi. Huthi Zaidi militanlarõ ise suçlamalarõ reddettiler. Kaçõrõlanlarõn 7’sinin Alman, 1’inin İngiliz mühendis, birinin de Güney Koreli olduğu açõklanmõştõ. Bazõ kaynaklar ise 9 kişinin yanõ sõra 3 çocuğun da kaçõrõldõğõnõ ve çocuklardan birinin ölü bulunduğunu bildiriyor. Kaçõrõlan 9 kişinin Saada bölgesindeki bir hastanede, uluslararasõ bir yardõm örgütüne bağlõ olarak çalõştõklarõ öğrenildi. ABD Manas’ı boşaltıyor Dış Haberler Servisi - ABD’nin Kõrgõzistan’daki Manas hava üssünü kapatmaya hazõr olduğu bildirildi. Albay Christopher Bence, Manas üssü komutanlõğõnõ devrettiği tören sõrasõnda gazetecilere yaptõğõ açõklamada, üssün 18 Ağustos’ta kapanmõş olacağõnõ söyledi. Kõrgõzistan, ABD’nin Afganistan operasyonlarõnõ desteklemek amacõyla kullandõğõ başkent Bişkek dõşõndaki üssün kapatõlmasõnõ istemişti. Albay Bence, üsteki teçhizat ve malzemenin taşõnmasõna başlandõğõnõ ve Kõrgõzistan’õn istediği gibi 18 Ağustos’ta taşõnma işleminin tamamlanacağõnõ duyurdu. Kõrgõzistan’õn Rusya’nõn baskõsõyla böyle bir karar aldõğõ belirtilirken, Moskova üssün kapatõlmasõnda herhangi bir rolü olmadõğõnõ savunuyor. Müzisyenlere Taliban işkencesi Dış Haberler Servisi - Afganistan’da bir düğünü basan Taliban militanlarõ, müzisyenleri dövüp saçlarõnõ tõraş ettikten sonra ağaçlara bağladõ. Merke Hel köyü aşiret lideri Rahmatullah Han, “Düğün sõrasõnda bir grup Taliban militanõ 5 müzisyene saldõrõp enstrümanlarõnõ parçaladõ” dedi. Militanlar müzisyenlere bir daha düğünlerde çalõp şarkõ söylememeleri için yemin ettirdi. İran’da Musavi yanlõlarõnõn gösterileri tüm gün sürerken bir gösterici vuruldu MuhalefetyasakdinlemediDış Haberler Servisi - İran’da Mahmud Ahmedinejad’õn kazandõğõ açõklanan cumhurbaşkanlõğõ seçimleri sonrasõnda muhalefetin protestolarõ dinmiyor. Gösteri yasağõna karşõn başkent Tahran dün de seçimlere hi- le karõştõğõnõ iddia eden reformcula- rõn gösterilerine sahne olurken Ah- medinejad yanlõlarõnõn da sokaklara çõkmasõyla çatõşmalar yaşandõ. Akşam saatlerinde ise kan döküldü. Tahran’da dün başta seçimlere katõ- lan reformcu aday Mir Hüseyin Mu- savi’nin yandaşlarõ olmak üzere muhalif kanattan yüz binlerce kişi Ahmedine- jad karşõtõ gösteri yaptõ. Yetkililerin ya- sak kararõnõn ardõndan yürüyüşün er- telendiğini duyuran Musavi’nin basõn ofisi daha sonra destekçilerinin vaz- geçmemesi üzerine geri adõm attõ. Yandaşlarõna “protestolara sağdu- yulu ve barışçıl bir şekilde devam” çağrõsõ yapan Musavi de Tahran’daki “yasak” gösteriye bizzat katõldõ. Seçim sonrasõnda ilk kez kamuoyu önüne çõ- kan Musavi, içinde olduğu aracõn üze- rinden destekçilerine seslenerek yeni bir seçime hazõr olduğunu belirtti. Musa- vi ile birlikte eylemde cumhurbaşkan- lõğõ seçimlerinin adaylarõndan Muhsin Rızai’nin de yer aldõğõ bildirildi. İçiş- leri Bakanlõğõ’nõn gösterinin yasadõ- şõ olduğunu duyurmasõna karşõn so- kaklara dökülen eylemcilerle Ah- medinajad yanlõlarõ arasõnda şiddet olaylarõ çõktõ. BBC muhabiri, sivil polislere olaylarõn başlamasõndan bu yana ilk kez gerçek mermi kullanma izninin verildiğini gözlemlediğini duyurdu. Gösterici vuruldu Dün akşamki protesto gösterisinde, gönüllü milis teşkilatõ (Besic) bina- sõna göstericilerin saldõrmasõ üzerine açõlan ateşte bir kişinin öldüğü bil- dirildi. Olaya tanõk olan bir İranlõ fo- toğrafçõ, Besic milislerinin kalabalõ- ğa açtõğõ ateşte yaralananlarõn da bulunduğunu bildirdi, ancak kaç ki- şinin yaralandõğõ konusunda henüz bilgi gelmedi. Akşam karanlõğõnda başkentin kuzeyindeki üç bölgeden si- lah sesleri duyulduğu ifade edildi. Seçim sonrasõnda yaşanan olaylarda polisin 200’e yakõn kişiyi gözaltõna al- dõğõ belirtiliyor. Gözaltõna alõnanlarõn ailelerinden yaklaşõk 200 kişilik bir grup dün başkentteki adliye binasõnõn önün- da protesto gösterisi düzenledi. Tahran’da önceki gün de Ahmedi- nejad, kalabalõk destekçilerinin katõ- lõmõyla bir zafer gösterisi düzenle- yerek seçimlerin adil olduğunu sa- vundu ve hile iddialarõnõ yalanladõ. Yine önceki gün polisin muhalefet- ten bazõ kişileri gözaltõna aldõğõ, Tah- ran Üniversitesi’nin öğrenci yurtlarõna baskõn yaptõğõ bildirildi. Tahran yönetiminin reformcu ka- nattan yerli basõnõn yanõ sõra yaban- cõ basõna da kõsõtlamalar getirdiği ifade ediliyor. Musavi’nin sahibi ol- duğu Kalameh Sabz (Yeşil Dünya) isimli gazeteye geçici yayõn yasağõ getirildi. Musavi’nin bir sözcüsüne gö- re, Tahran’da birkaç gündür cep te- lefonu bağlantõlarõnda da kesinti ol- duğu bildiriliyor. İranlõ yetkililerin ba- zõ yabancõ yayõn organlarõna ülkeyi terk etmeleri çağrõsõ yaptõğõ da kay- dedildi. İki Belçikalõ gazetecinin de önceki gün gözaltõna alõndõğõ, “fo- toğraf ve görüntü çekmemek ko- şuluyla” serbest bõrakõldõklarõ du- yuruldu. Cuma günü yapõlan seçimlerde ya- rõşan reformcu aday Musavi ve Rõ- zai’nin sonuçlara itiraz dilekçesinin dün Anayasayõ Koruyucular Konseyi’ne ulaştõğõ bildirildi. Konsey, gerekli in- celemelerden sonra itirazlara ilişkin adaylara bilgi verileceğini ve sonucun kamuoyu ile paylaşõlacağõnõ açõkladõ. İçişleri Bakanlõğõ’nõn seçim sonuçlarõna ilişkin kesin sonuçlarõnõ Konsey’e he- nüz bildirmediği ifade edilerek resmi sonuçlarõn 10 günde açõklanabileceği belirtildi. Açõklama, seçim sonrasõ ya- şanan gerginliğin ardõndan dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in, önceki gün Musavi ile görüşmesinin ardõndan geldi. Ahmedinejad’õ destekleyen Ha- maney daha önce seçimlere yönelik hi- le iddialarõnõ dõşlamõştõ. Adaylardan Mehdi Kerrubi de seçim sonuçla- rõnõ tanõmadõğõnõ bildirmişti. Reformcu aday Musavi’nin yandaşlarõ başta olmak üzere muhalif kanattan yüz binlerce kişi dün Tahran’da Ahmedinejad karşõtõ gösteri yaptõ. Bir polise göre göstericilerin sayõsõ 2 milyonu buldu. Yandaşlarõna “protestolara sağduyulu ve barõşçõl bir şekilde devam” çağrõsõ yapan Musavi de Tahran’daki “yasak” gösteriye bizzat katõldõ. Destekçilerine seslenen Musavi, yeni bir seçime hazõr olduğunu belirterek “Haklarõmõzõ geri alacağõz” diye konuştu. AFGANİSTAN’A YENİ KOMUTAN Dış Haberler Servisi - Afganistan’daki Amerikan ve NATO birliklerinin ko- mutanlõğõna atanan Orge- neral Stanley McChrystal görevi devraldõ. NATO’ya bağlõ Uluslararasõ Güven- lik ve Yardõm Gücü’nün eski komutanõ Orgeneral David McKiernan, Afga- nistan’daki iki yõllõk görev süresinin dolmasõna bir se- ne kala ABD Savunma Bakanõ Robert Gates tara- fõndan “zihniyet değişimi” sağlamak gerekçesiyle gö- revinden alõndõğõ için devir teslim törenine katõlmadõ. Yeni komutan McChrystal, törende yaptõğõ konuşma- da, Afganistan’daki yabancõ askerlerin “Afgan halkõnõn destek ve güvenini” kazanmasõ gerektiğini belirtti. Stanley McChrystal. Avrupa’nıntepkisibüyüyor Dış Haberler Servi- si - Muhafazakâr ka- nattan Mahmud Ah- medinejad’a bir dö- nem daha cumhurbaş- kanlõğõ yolu açan İran’daki seçimler ulus- lararasõ toplumu alarma geçirdi. AB Dõşişleri Bakanlarõ Tahran’da muhalefete yönelik po- lisin sert müdahaleleri- ni kaygõ verici olarak niteleyerek hile iddia- larõnõn acilen soruştu- rulmasõ çağrõsõ yaptõ. Fransa ve Almanya, ülkelerindeki İran bü- yükelçilerini Dõşişleri Bakanlõğõ’na çağõrarak olaylarla ilgili bilgi is- tedi. Almanya Dõşişle- ri Bakanõ Frank-Wal- ter Steinmeier, hile ka- rõştõrõldõğõ yolunda çok sayõda haber olduğunu belirterek, “bunların aydınlatılması konu- sunda diğer Avrupa ülkelerinin hükümet- leriyle temasta olduk- larını, bu durumu İran’a da bildirdikle- rini” söyledi. Göstericilere karşõ takõnõlan tutumu kõna- dõklarõnõ kaydeden Ste- inmeier diğer Avrupa ülkelerinin hükümetle- riyle birlikte İran’a, se- çim sonuçlarõna ilişkin belirsizlikleri acilen gi- dermesi çağrõsõ yaptõk- larõnõ, aksi halde, seçim sonuçlarõnõ “ciddiye alıp almama konu- sunda bir belirsizlik olacağını” belirtti. ABD Başkan Yar- dõmcõsõ Joe Biden da seçimlerle ilgili birçok soru işareti bulunduğu- nu savundu. Barak: Kötü haber İsrail Savunma Baka- nõ Ehud Barak, İran’da- ki seçimlerin galibinin Ahmedinejad olmasõnõ “kötü haber” olarak ni- telendirdi. İran’daki cumhurbaşkanlõğõ seçi- mi sonuçlarõnõ protesto etmek için Brüksel ve Londra’da gösteriler dü- zenlendi. Birleşik Arap Emirlikleri ve Malezya da İranlõ gruplarõn pro- testolarõna sahne ol- du.Malezya’da polis, gösteri düzenleyen İran- lõ öğrencileri dağõtmak için göz yaşartõcõ gaz kullandõ. İran’daki seçimlerin sonuçları başka ülkelerde de protesto ediliyor. ABD’nin Los Angeles kentindeki Musavi yanlıları, seçimlere hile ka- rıştırıldığı iddiasıyla gösteri düzenledi. (Fotoğraflar: AFP/AP) TEŞEKKÜR Eşim Şebnem Kõzõlyalõn’õn tanõ, ameliyat ve uzun süren tedavi sürecinde ilgisini esirgemeyen yönetim kurulu başkanõ Sn. M. ALİ AYDINLAR başta olmak üzere, hastalõğõn ilk saatinden itibaren yol haritasõnõ çizen sporcu dostu usta cerrah Armağan ÖZEL, onkoloji bölümünden Doç. Dr. Aziz YAZAR, radyoterapi bölümünden Doç. Dr. Melahat GARİPAĞAOĞLU, kemoterapi ve radyoterapi bölümünün güler yüzlü personeli ile kesintisiz hizmet sağlayan sigorta grup başkanõ Dr. Ömer KARAHAN’a teşekkürü bir borç bilirim. ARİF KIZILYALIN ANMA Vakfõmõzõn değerli üyesi, avcõlõk dünyasõnõn sevgili ağabeyi Cumhuriyet gazetesinin yeri doldurulamamõş “Rasgele” köşe yazarõ RAİF ERTEM ölümünün 9. yõlõnda Terkos Gölü kõyõsõndaki Balaban Köyü’nde anõlõyor. Anma töreni 16 Haziran 2009 Salõ günü saat 14.00’te yemekli toplantõ ile başlayacaktõr. 68’liler ve tüm dostlarõ davetlidir. İletişim: 0537 705 79 81 – 0535 737 15 49 Nüfus Cüzdanımı kaybettim. Hükümsüzdür. Duru Gökçe Aytaç