Katalog

Mammografi: Kime, ne zaman ve hangi sıklıkta? CEMSUNGUR — Belirli bir yaşa gelmiş olan kadınlar için en çok kafa karıştıran ve önleyici nitelikteki sağlık uygulamalarından birisi, hangi yaşta ve ne sıklıkla erken tanı amaçlı mammografi çektirecekleridir. ABD'de bir ay önce yayımlanan yeni bir kılavuz beraberinde yeni uygulamalar ve tartışmalar getirdi. Tartışmalar ayrıntılar üzerinde devam ededursun, bu yeni uygulama şekli aslında üzerinde uzlaşılamayan bir çok konuya açıklık getirmiş oldu. Yeni kılavuzun meme kanserinin erken tanısı açısından neleri değiştirdiğini aktarmadan önce "tarama" amaçlı, yani henüz ortada herhangi bir sağlık sorunu veya bulgu yokken çekilen mammografilerle ilgili bazı temel bilgileri paylaşmakta yarar var. Mammografi bazı meme tümörlerinin erken tanısında yeteri kadar aydınlatıcı olmuyor. Özellikle kanser hücrelerinde kadınlık hormonu olan estrojenin bağlandığı alanlar (reseptör) yoksa, mammografi tümörü erken dönemde yakalayamıyor. özellikle daha genç yaştaki kadınlarda ve meme dokusunun yapısına bağlı olarak, bazen mammografi normal meme dokusunu da tümör gibi gösterebiliyor. Böyle bir durumda da kadınlara gereksiz tetkikler, hatta meme biyopsileri yapılabiliyor. Ayrıca mammografi x-ışınları kullanılarak uygulanan bir görüntüleme yöntemidir ve meme dokusu bu ışınlara hedef olmaktadır. Dolayısıyla bu radyolojik tetkiki, hiçbir sağlık sorunu olmayan kadınlarda sınırsız sayıda ve sıklıkta tekrarlamak olası değil. öte yandan mammografi her yıl yüz bınlerce kadının hayatına mal olan meme kanserinin erken teşhisi için elimizdeki en etkili araç. Ultrasonografi, MR gibi görüntüleme teknikleri henüz tarama amaçlı uygulanan mammografinin yerine geçmedi. Mammografileri düzenli olarak çekilen kadınlarda meme kanserinden ölüm oranında azalma olduğu da kanıtlanmış durumda. Yeni kılavuz iki yaş grubundaki kadınlar için değişiklik önerileri getiriyor. llk grubu 40 - 49 yaş arasında yer alan kadınlar oluşturuyor. Bu yaş grubundaki kadınlara rutin bir şekilde mammografi çekilmemesi gerektiği bildiriliyor. Bundan sonra bu yaş grubunda yer alan kadınlara tarama amaçlı mammografi çekilmesi kararını, yıllık kontrol için başvuran kadın ve hekimi ortaklaşa alacaklar. Hangi kadınlara daha erken yaşta, yani 40 yaşlarını tamamladıktan sonra mammografi çekilmeye başlaması gerektiğini gösteren risk hesaplayıcıları var. Eğer bu hesaplamalara göre bir kadının meme kanseri riski, yaşıtlarına göre daha fazlaysa, 4O'lı yaşlahnda mammografi çekilmesi yine de gerekli olabilecek. Ikinci grubu ise 75 yaşından daha ileri yaşta olan kadınlar oluşturuyor. Elimizdeki bilimsel veriler bu yaştan sonra düzenli aralarla çekilen mammografilerin yararlı olduğunu kanıtlamak konusunda yetersiz. Bu nedenle yeni kılavuz, 74 yaşın üzerindeki kadınlarda, artık düzenli aralıklarla erken tanı amaçlı mammografi çekilmemesi gerektiğini vurguluyor. Diğer bir önemli değişiklik ise 50 - 74 yaş arasındaki kadınları ilgilendiriyor. Bu yaş grubunda yer alan kadınlarda yaş ilerledikçe meme kanseri görülme sıklığı artıyor. Eskiden bu grupta yer alan kadınlara erken tanı amacıyla her yıl meme filmi çektirmeleri önerilirken, şimdi ıki yılda bir çekilmesinin yeterli olacağı belirtiliyor. Kılavuzda da belirtildiği gibi mammografi önerirken, bir hekimin veya kuruluşun iyi niyetli ve koruyucu kollayıcı olması yeterli bir gerekçe değil. Bu önemli tetkikin bilimsel gerekçeleri olması zorunlu. Erken veya geç yaşta ve gereksiz sıklıkta yapılan mammografiler sadece gereksiz değil zararlı olabiliyor. |Cumhuriye( ıFTA ;ONU 12 ARALIK 2009 CUMARTESİ 5 Çocuğunuz sanafoyun kuyusuna düşmesinKendisine değer verildiğini, sevlldiğini, güvenildiğini hisseden çocuklar "sanal başarı"ya yüz vermeyebilirler. Bu yüzden de çocuğunuzla ailece geçirebileceğiniz zamanlar yaratmalı, yaşıtları ile eğlenebilmeleri, oyun oynayabilmeleri için izin vermelisiniz. Çocuklan internet başından kaldırmak artık çok zor. Çocuklar, internette bulduklan oyunlann _ I _ _ . . başından saatlerce r \\j tIM kalkmıyor, başka hiçbir ATALAY ? e v l e ilgüenmek istemiyorlar. Bu oyunlann çocuğa zaran saymakla bitmiyor. Bu oyunlar yüzünden kazanma hırsı her şeyin önüne geçebiliyor. Öteki algısı düşük, benmerkezci bireyler olmayı öğreniyorlar. Oyunlann içeriğı ve kazanamama durumu, öfke ve şiddet duygulannı öğretiyor, pekiştiriyor. Seçici bir algıya sahip olabiliyorlar, seçmedikleri şeyleri reddediyor veya tepki oluşturabiliyorlar. Ekin Koleji Psikolojik Danışmanı Rezan Turhan, çocuk için önemli bir etkiye sahip olan oyunlann, zaman içerisinde değişen bir ıçerik göstermesinin beklenen bir durum olduğunu, internet oyunlannm da gelişen tcknoloji ile çocuk yaşammda önemli bir yere ulaştığına dikkat çekti. Çalışma, yapıcılık ve "sonunda başarıyorum", "değcrliyim" duygulannın, 6-2 yaş arası çocuğunun yaş gelişim görevı olduğunu belirten Turhan'a göre, gerçek yaşamdaki ortamlannda bu duyguyu yaşayan, yüreklendirilen, teşvik edilen ve yeterliliklerini fark edcn çocuklar, sanal yaşamlanndaki başarıya daha az gereksinim duyacaklar. Bu konuda bir araştırma yapan Turhan, çocuklann internette en çok tercih ettikleri oyunlan, bu oyunlann etkilerini ve anne- babalar olarak bize düşenleri anlattı. Çocuklar internette neler oynuyor? Zeytinler kitap oluyorlzmir Güzelbahçe'de bulunan Efes Koleji, zeytin ağaçları projesiyle, çevre okullara kıtap yardımı yapıyor. Efes Koleji'nde zeytin ağaçlanna, Muzaffer İzgü, Nâzım llikmct, Rıfat Ilgaz gibi ünlü kişilerin isimleri verilmiş. Proje ile amaçlanan, bu isimleri ölümsüzleştirmek ve ihtiyaç sahıbi okullara yardım edebilmek. Toplanan zeytinler, anasınıfı öğrcncileri tarafından salamura yapılıyor. Zeytinlerden elde edilen zeytinyağının satışından sağlanan gelirlerle dc, çevre okullara kitap alınıyor. Okulun yeni hedefı ise zeytinyağından sabun üretmek ve bu sabunları okulda kullanmak. Facebook oyunlan: Çeşitli içerikli kazanma amaçlı oyunlar PES: Futbol oyunlan Sims 2-3: Aile ve iş ortamı oluşturmak ile ilgili oyunlar (Daha çok kızlann oynadığı oyunlar) Metin 2: Bir savaş oyunu. Puan oluşturulan, alınıp satılan bir oyun GTA Sanandreas: Sanal bir dünyada oynanan hırsız polis oyunu. Oynayan hırsız rolünde. Word of VVarcraft: Savaş, intikam, güce dayalı bir oyun. Evren 2: lçinde çok sayıda oyunlann bulunduğu bir site. Hesap oluşturulup satılıyor. Puanlar alınıp satılıyor Sanalika: Sanal dünya oyunlan. Knight Online: Yanşma, puan oluşturulan ve alınıp satılan oyunlar Aileler neler yapabilir? # Oyun seçiminde onlara öneri getirebilir, yaratıcılıklarını, hayâl dünyalannı geliştiren oyunlar Öfke ve şiddet duygulannı pekiştiriyor § Bu oyunlarla çocuklar nder kaybediyor: ~ K£ # Sanal ortamda toplumuj| u . * kıyısında yaşıyor. ' T # Kazanma hırsı her şeyin önüne â geçebiliyor. J # Öteki algısı düşük, benmerkezci J bireyler olmayı öğreniyorlar J # Oyunlann içenği ve kazanamama*" durumu öfke ve şiddet duygulannı öğretiyor, pekiştiriyor. # Zamanı doğru kullanma konusunda engel oluşturuyor. # Okul başansı düşüyor, dersler ve öğrenme onlar için çekiciliğini yitirebiliyor. # Seçici bir algıya sahip olabiliyorlar, seçmedikleri şeyleri reddediyor veya tepki oluşturabiliyorlar. # Fiziksel gelişmelerinde olumsuz etkiler görülebiliyor. önerebilirsiniz. # Çocugunuzdar^hangi oyunlan oynadığının bilgi$iıİjjılabjljr, içeriğini öğrenebilirsiniz. .'*«•«">'' # Bilgisayan ailenizin ortak kullaram alanında bulundurabilirsiniz. ' t # Evde internet kullanımıyla ilgili çocuğunuz ile birlikte belirli gün ve zaman aralıklan belirlcyebilirsiniz. Hafta içi yerine hafta sonu 40-60 dakika süre aynlabilir. # Çocuğunuzun hangi internet kafeye gittiğini öğrenebilir ve orada kalma süresine birlikte karar verebilirsiniz. # Doğru kullanılmayan teknolojinin ve yalnızca sanal ortamda oynanan oyunlann, haberleşmenin, sosyal gelişimi engellediği bilinen bir gerçektir. Çocuklan, yeteneklerini de göz önüne alarak yaşıtlanyla daha çok birlikte olabileceği sportif ve sanatsal alanlardaki etkinliklere yönlendirebilirsiniz. # Değerli hisseden, sevgi ve ilgiyi tadan kendisine güvenilen çocuklar, bütün bunlan sanal başanda aramayabilirlcr. Çocuğunuzla ailece ortak geçirebileceğiniz zamanlar yaratabilirsiniz. # En önemlisi, çocuklara sanal ortam yerine yaşıtlan ile birlikte vakit geçirebilmeleri, eğlenebilmeleri, oyun oynayabilmeleri için izin verebilirsiniz. Masalları bir de bu yorumla dinleyin [email protected] Müzikli Dünya Masalları, hem çocukları dünya masallarıyla buluşturuyor, hem de yabancı dil gelişimine destek sağlıyor. Müzikli Dünya Masalları dizisi, dünyanın farklı coğrafyalannda kulaktan kulağa yayılmış Z U H A L masallan çocuklann hayal dünyasıyla A V - r y M | | N | birleştiriyor. Müzikler, çızıınler ve AY I U L U N şarkılarla çocuk okuyucusuyla buluşan masallar, kitapta hem Türkçe hem dc lngilizce olarak sunuluyor. Şebnem Oral'ın derlediği, scslcndirdiği ve bestelediği çalışmada Gökçe Akgül vc Cenker Sarp'm imzası da var. Şebnem Oral, özel bir ilköğrctim okulunda lngilizce oğretmenı. Öğrcnmcnin hayat boyu sürdüğüne ınanan ve ona göre yaşayan biri. 0nun tutkusu yeni \ şeyler öğrenerek bildiklerini aktarmak. Müzik ve çocuk sevgisi ise hayatında özel bir yerde. Bir tngilizce öğretmeni olarak çocuklann dinlcmc becerilerini geliştirici kaynaklann azlığı dikkatini çekince Oral, sadece lngilizce değil Türkçe olarak da eksiklikleri gidcnnek üzere yola çıkmış. llk kitapta Kafkas halk masalı "Bahkçı'nın Oğlu" ve Binbir Gece Masallan'ndan "Büyülü Vazo" masallan küçük okuyucuyla buluşurken bu ikinci kitapta da "Fare ve Fil" ile bir Ingiliz masalı "Yüzük" yer alıyor. Fare ve Fil, komik bir Türk masalı. Oral, bu masalı lngilizce olarak okuduğunda sadece Türk çocuklanna değil, yabancı çocuklara da hitap etmiş gibi hissettiğini söylüyor. Joseph Jacops'tan "Yüzük" masalını dinleyen bir çocuk belki ilgilenırse Ingiliz masallannı da takip edebilir. Ya da başka bir yabancı çocuğun Türk masallanna ilgisi ortaya çıkabilir. Hayal dünyasına davet Son yıllarda çocuk kitaplanna venlcn özen ve değerin arttığı bir gerçek. Oral da özellikle yabancı dıldcn çcviri kitaplarında da gözlc görülür bir artış olduğundan söz ediyor. Gerçi bu gelişmelerle birlikte hala gidecck yolumuz var. "Anadolu masalları farklı anlatım teknikleri ve çizimlerle çok dilli olarak hazırlandığı takdirde hakettiği yeri bulabilir" diyor. Müzikli Dünya Masallan, sesli, müzikli ve çocuklann rahatlıkla anlayabilcceği, cğlcnebileceği ve öğrenebileceği türden bir tasarıma sahip. Oral, müzik ve çizimle, çocuklann görscl vc işitscl zckalanna aynı anda hitap edebilmek için bu şekilde tasarlamış: "Masallarla da onları hayal dünyama davet ediyorum. Çocuklar okudukça, dinledikçe, şarkılara eşlik ettikçe benim esas hedeflediğim dil becerilerindcki gelişme yavaş yavaş gerçekleşmiş oluyor. Kitabımın önsözünde verdiğim örnek gibi beş yaşındaki yavrunuz birden 'öfkcdcn küplere bindim' diyebiliyor." Masallann hem Türkçe hem de lngilizce olarak hazırlanması da tabii ki bilgiyı, değerleri, kültürü paylaşarak arttınyor. Oral, Frank Smith'den sevdiği bir alıntıyı veriyor bu tasanmı anlatırken: "Tek bir dil sizi hayat koridoruna çıkarır, öğrendiğiniz her dil o koridorda yürürken size kapılar açar". Küçük odalar, sınıflar, okullar olabilır ama pencereleri dünyaya açmak mümkün. Bu nedenle kitaplan ikı dille hazırladığını söylüyor vc ekliyor, "Masalı anadilinde defalarca dinlemiş olan bir çocuk biraz meraklıysa Ingilizce'sini de dinlemeye başlayacak, şarkılara eşlik ederken bir de bakmış bazı kelimelerin anlamlarını öğreniyor olacak." Masal seçimi yaparkcn de oldukça titiz davranıyor, çok sevdiği dünya masallannı kullanıyor. Pamuk Prenses gibi ezberlenmiş masal değil ama Binbirgece'den "Büyülü Vazo" onun önceliklı tercihi haline geliyor. Müzikli Dünya Masallan, yeni masal ve beste çalışmalanyla sürüyor. Yeni dönemde de sürprizleri olacak. Oral'ın bir de lngilizce öğrenmek isteyen çocuklara göre tasarladığı bir web sayfası bulunuyor. Bu sayfada çocuklar yine bol bol masal ve şarkı dinleyip, okuduğunu ve dinlediğini anlama, lngilizce dilbilgisi çalışmalan yapabilir, oyun oynayabilirler. Her perşembe günü de okullan ziyaret ederek öğrencilere lngilizce-Türkçe olarak "Yüzük" masalını anlatıyor. Küçük bir de masal sandığı var; şarkılan ve arka planda dönen bir fılm eşliğinde öğrencilere hem masaldan keyif almalannı hem de masalı dinlediklerinde akıllarda bir kaç lngilizce kelime kalmasını sağlıyor. (www.missebnem.com)