Katalog

KAZİRAN 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DİZİ Seçimlerden alınan sonuçlann ardından altı okda içinde olmak üzere geniş biryelpazede tartışma yaşanıyor Sol geleceğim anvor CHP'debir kez daha kimliksomulamasıTUREYKÖSE f ol partilerin son seçimlerde uğradığı düş kınklığı, ide- oloji ve kadrolara yönelik tartışmalan yeniden alevlendirdi. CHP'de bir kez daha "kimlik sorgu- lamasT başlarken tartışmalar "dev- let partisi"nden "ortanın solu"na; "yenisordan "Anadohısohı"na; "sos- yal-liberal sentez"den "Atatürkçü sosyal demokrat sentez"e dek çeşit- li kavramlar üzennden yürütülüyor. CHP lideri DenizBaykaL kimlik tar- tışmalan sürecınde bir gun "Blair çok etküeyici. Blair'e yönetiksağcıhk suçlamalan haksız. Temel değerleri unutmadan modernleşmeye ve dün- yadaki değişimeayakuydurmaya ça- lışdıyor. Türkiye'nin Blair'i olaca- ğûn" diyerek "yeni sol" dan söz etti. DSP rüzgârlarının güçlü estiği gün- lerde kamuoyunun karşısına "Anado- lu solu" söylemiyle çıktı. Seçimler- den önce merkez sağ seçmeni ka- zanmak ısteyince bu kez "merkeri so- la çekmekteiT söz etmeye başladı. Bu karmaşa parti grubu ve tabanına da yansıdı. Bugün CHP içinde Kıbns ko- nusunda Annan Plam'na karşı aktif bir mücadele yürüten îstanbul Mil- letvekılı Onur Öymen de var; plana destek veren İnal Batu da. Türban konusunda "çözünTden yana olan Kemal Derviş de var; "türban konu- sundaki düzenlemeier ancak ihtilal- le değişir" dıyen Nurettin Sözen de. "Alemdaroğlu faşist" dıyen Muhar- rem İnce de var; "Ona faşist diye- mezsûT dıyen milletvekilleri de. Do- ğu ve Güneydogu'ya dönük daha ılen adım- laratılmasını ısteyen- ler de var, buna ya- naşmayanlarda... Solda yapılan ide- olojık tartışmalarda taraflar bırbirleri ıçın "neo-liberal", "yeni sağcT. "küresefleşme- ci" suçlamalannı çok sık kullanıyor. "Llu- sal sol" çizgide olan- lar ıse "Sol entemas- yonaüsttir. Milliyetçi otemaz" diye eleştiri- lıyor. CHP içinde ara- yışlara giren gruplar, bazı metinler ortaya koyarak görüşlerinı tartışmaya açmaya başladı. Kemal Der- viş-Yusuf Işık'ın ha- zırladığı"ÇağdaşSos- yalDemokrasive Tür- İdye" başlıklı raporda, Atatürkçü çağ- • Solda yapılan ideolojik tartışmalarda taraflar bırbirleri için "neo-liberal", "yeni sağcı", "küreselleşmeci" suçlamalannı çok sık kullanıyor. "Ulusal sol" çizgide olanlar ise u Sol enternasyonalisttir. Milliyetçi olamaz" diye eleştiriliyor. CHP içinde arayışlara giren gruplar, bazı metinler ortaya koyarak görüşlerini tartışmaya açmaya başladı. DEVTETÇİLtK VE MİLLİYETÇtLİK ÎLKELERİ TARTIŞMA KONUSU CHP'deki kimlik karmaşası, çeşitli tartışmalan da beraberinde getiriyor. Bu süreçte, CHP'nin 6 oku da sorgulanıyor. 1927 yıhnda "cumhuriyetçilik, halkçınk, milliyetçilik, laiklik'" partinin dört temel ilkesi olarak kabul edilırken 1935 yıhnda "devletçflik" ve "devrimcüik'' de bunlara eklendi. 1960'h yıllarda bir açılım gerçekleştirilirken CHP "ortanın solu" diye tanımlanmaya başlandı. CHP'nin " 6 oku" bu ilkeleri simgelerken bugün artık özellikle "devletçiHk" ve "milliyetçüik'' oklan tartışılıyor. Bazı çevrelerde sosyal demokrat bir partinin "milliyetçi" olamayacağı görüşü dile getirilirken; bu görüşe karşı çıkanlar "ulusal sol" kavramını kullanarak "miUh'etçilik" okuna sahip çıkıyor. Bazılan değişen dünya koşullannda "devletçilik" ilkesinin savunulamayacağını söylerken; bazılan da bu ilkenin günün gerçeklerine göre yeniden tanımlanması gereğine dikkat çekiyor. STE KOKGMÜZŞKÖKLERL, ügı" yolundaydı. Partıden bu konu- da da farklı sesler çıkıyor. Kemal Derviş, türban sorununun çözümü gereğine vurgu yaparken; Grup Baş- kanvekili AnTopuz, Îstanbul Millet- vekili Nurettin Sözen başta olmak üzere bazı mılletvekillen bu konuda farklı düşünüyor. Sözen, CHP'nin türban konusun- daki tavnna yöneltılen eleştirileri şöyle yanıthyor. "Türban sorunu nasıl çözükcek? Böylebir söyletn var ama çözüm gös- teren yok. Derviş'in açıklamalan var. Türbanla Ugili olarak bütün mevzu- aü incelemedim. Türkiye'nin y asala- nnda, anayasasında türban konusun- da bir değişiklik yapdamaz. Kamu alanına türbanla girümeli mi, gjrflme- mefi mibunlartarüşuır. Oaynbirtar- üşma konusu olabilir. Bana göre, kö- tü niy etiiler istismareder, dinisiyasal- laşoran bir iktidar var. Kötü niyetn- lereprim vermemek lazım. Eğertür- ban konusunda TBMM'de bir şey yapüacaksa, Erdoğan buyursun ge- tirsin. Bizim sorunumuz değiL CHP ve AKP milletvekiUennintamamıka- bul etse. anlaşsalar bile Cumhurbaş- kanı bunu onaylamaz. Bu. ancak hu- kuk devleöni değjştirerek yapıür. tn- tUalle değişir. Anayasa Mahkemesi karan var. Laiklikle bağlanüsı oldu- ğu için başvurular reddedikü. laik- lik, anayasanın değiştirilmesi teklif bile edilemeyecek hükümlerinden. Eğer Türkiy e hukukde\1etiyse,kiın- setürban konusunda birşey yapamazT 30'ların İktidar' hareketl Hakh Akalın: CHP sımfpartisi değil, kitle partisidir. Solculuk yurtse\'erliğe engel değil. Emekten yana olmakla, yurtsever olmak ve ulusal çıkarlara sahip çıkmak arasında bir çelişki yok. daş sosyal demokrat sentez önerili- yor. CHP'de seçim sonrası arayışlar ilk olarak 9 milletvekilinin "Cumhuri- yet Haik Partisi Gibi Cumhuriyet Halk Partisi tçin Kamuoyuna Açık- lama" başhğını taşıyan bildırisiyle su yüzüne çıktı. Bu gruptakiler, ''Par- tinin sorunu ideoloji değil, yönetim" görüşünü sa\"unuyor. Akalın: Sol makvajlı saû CHP 'nin klasik çizgisine sahip çı- karak yönetim deği- şikliğiisteyenveZü- he>1r .4mber, Atilla Başoğlu, Mustafa Sayar, Muzaffer Kurtulmuşogju. Hakkı Akalm. Ah- met Gürjüz Keten- ci, Nurettin Sözen, Erso> BuhıtveFeritMevlüt Adanoğ- lu imzasını taşıyan bildiride, "CHP'nin sağlaşması ve sığlaşmasv- nın" önlenmesi gereği üzerinde du- ruluyor. 9'lardan Hakkı Akalın, "CHP'nin sorunu kadro mu, ideolo- ji mi, ata ok eskidi mi" sorumuza şu yanıtı verdi: "CHP'nin tarihsdbir misyonuvar- dır. Alü okla kendini tanımlar. Özü- müz Kemalizmdir, CHP bir sınıfpar- tisi değil, Idtle partisidir. Biz sosyalist bir parti değiliz.Asü sorun, CHP'nin künligine sahipçıkmamasL Günce) si- yasette ortaya konmaa beklenen po- Ktikalarsolcu kimnğrvie hazuianma- hdır. Tarihsel mis\t>nubunaengel de- Pdir. Bu mis>on zaten cumhuriyetin temel ilkeleri demektir. Kemalizm, laiklik, çağdaş sosyal demokrasi Ue çeoşmez. CHP'debütün düşünselka- raÜarvCTabloiMr.BazılanrKtaAtarurk- çülükkiınliği ağırbasabiür. Ata okbe- nim kinüığim, duruşumuz sosv'al de- mokrat Partinin ideoloji sorunu \nk ama CHP yöneüminin temel sorun- larayönetikpolitikaüretememesi so- runu var. CHP, IMF düzenlemeleri- ne karşı kendi çözümlerini üretmeti. CHP, IMF tarafindan beürlenen borç ödemeplanına sahipçıkamaz. Buna, sol künİiğinuz ve Atatürk çizgisi izin vermez." Akalın, Atatürkçü sosyal demok- rat sentez önerisine gereİc olmadığı- nı düşünüyor. "Sol ulusalcı olamaz, enternasyonatist obnalı" yaklaşınu- nı eleştiren Akalın, "Ulusalkaynak- lara sahipçıkmak,Şfli'deki emekmü- Nurettin Sözen: Laiklik, anayasanın değiştirilmesi teklif bile edilemeyecek hükümlerinden. Eğer Türkiye hukuk dexletiyse, kimse türban konusunda bir şey yapamaz. cadelesine katkı vermemize engel değiLKıbnsveYu- nanistan'dasolpar- tüer, Yunanistan'uı büyük çıkarlann- dan vazgeçiyor mu? Solculuk, yurtseverBğe engel değiL Emekten yana olmakla, yurt- severolmakve ulusal çıkarlara sahip çıkmak arasında bir çetişki yt>k" gö- rüşünü dile getiriyor. Akalın, "küre- sel ideolojik saldnTİar"ın altını çizer- ken "sol makyaju sağ" arayışlar ko- nusunda da dikkatlı olmak gerektı- ğini vurguluyor. Türban, ancak Ihtllalle deflislr' Seçimler sonrasında CHP'ye yö- nelik eleştirilerden biri de, muhale- fetin "laiklik-türban eksenine sıkış- 9 lardan sonra, bir grup milletvekili daha bir yemekte bir araya gelerek "N'e yapma- h" sorusuna yanıt ara- dı. 9'lar daha sonra bu ekiple bir araya geldi ve "CHP'nin iktidar yürüyüşü hareketi" adı altında ortak ha- reket etme karan aldı- lar. Bu bıldiriye imza atan 30 milletvekili- nin adları ve seçim bölgeleri şöyle: Adana: Atilla Ba- şoğlu, Ziya Yergök, Amasya; Mustafa Sa- yar, Ankara. Ismail beğerti,YakupKepe- nek,Muzaffer Kurtul- muşoğlu, Mehmet To- manbay, Çorum: Fe- ridun Ayvazoğlu, De- nizli: Mustafa Gazakı, Edirne: Ne- iatGencan, Hatay: Züheyir Amber, îstanbul: HasanAydm, AhmetGür- yüz Ketenci, Kemal Kıhçdaroğlu, BerhanŞimşek, lzmır: Hakkı Aka- hn, Hakkı Ülkü, Muharrem Top- rak, Kırklareli: Mehmet Kesimoğ- lu, Malatya: FeritMevlüt.\slanoğ- lu, MuharremKıbç, Mersin. Ersoy Buhıt, Hüseyin özcan. Sıvas: Nu- rettin Sözen. Urfa. Mehmet Vedat Melik, Turan Tüysüz, Tekirdağ: Erdoğan Kaplan, Mehmet Nuri Saygun, Tuncelı: Hasan Güyüklar, Yalova. Muharrem İnce. Mehmet Tomanbay: İdeoloji sorunu yok I ün J. vel Prof. Dr. Mehmet Tomanbav lidaryürüyüşü hareketi büdisine imza atanlardan Ankara Millet- vekili, iktisatçı Prof. Dr. Mehmet Tomanbay, CHP'nin 6 oku konusun- da şu görüşleri dile getirdi: "Bir taraftan 6 ok, diğertaraftan sos- yal demokrasinin evTensel ilkeleri. tki- si de insanı temel alıyor. çakışıyoriar. Atatürk'ün milliyetçüiği kafatası ayn- mı yapan bir milliyetçilik değildi, bu topraklarda yaşayan herkesi kucakla- van şemsive miltiyetçilikti.DevietçiHkil- kesi, devrimcüikilkesinin gereğiolarak gelişen koşullara göre yeniden yorum- lanmalı. M. KemaL size katı bir dogma bıraknuvorum, demedi mi? Devietçflik ilkesi büyük ölçüde yeniden tanunlan- dı. Ekonomik devletçilik anlamında sürdürühnesi doğru değiL CHP olarak özeUeştû-meye kapılannua açok. Eko- nomik, toplumsal açıdan gerekü görü- len özelleştirmelere evet diyoruz. Dev- taçüikartıkeğitirrusağlık, sosyalgüven- lik alanlannda devietin öncülüğünü, ağtrhğını amaçlayan bir flke." Mehmet Tomanbay. "CHP'nin ide- olojivekadro sorunu otmadığınuancak ideolojinin hi ortaya konmasında, so- muüaşörümasında sorunlan olduğu- nu" söyledi. CHP'nin tarihi, ideolojik misyonunun unutulduğuunu savunan Tomanbay, "Çıkış noktamızulusal ba- ğunsızhk savaşLUlusalsol, uhısalçıkar- ları. kaynaklan önceleyen bir duruş içinde olmak. KüreseUeşme bir olgu. Oiumsuzluklan var. Bunlara karşı na- sıl korunabileceğimiz konusunda pofi- tikalarüretmekgerek'' dedi. Tomanbay, Kemal Deniş'in sentez önerisi konu- sunda da şu görüşleri dile getirdi: "Çok yeni bir şey söyiemiyor. Prog- ranumızda zaten sosyal piyasa ekono- misivar. Deniş. sosy^Hiberal sentez, di- yordu. Sosyal-nberal sentez, vahşi ka- pitalist piyasa yerine, sosyal bir pi>asa. Derviş'in raporu ashndayararhbir kat- kı. Dışlamak da doğru değil ama sen- tezegerekyok. 6 okhıideoloji zaten ken- diniyenileyen bir ideolojl 1992'depar- ti yeniden kurulduğunda iç çekişmeler yüzünden, içe dönük mücadeleler yü- zünden CHP'nhı tarihi misyonu unu- tuldu,ihmaledüdlNe dediğianlaşüma- yan bir parti konumuna geldik Yetki- li kurullarçalıştınlmadı. Toplumun te- mel sorunlanyla uğraşmadık." Tomanbay, Baykal'ın genel başkan- lığı bırakmasını "ülkenin demografik yapısuun gereği" olarak görüyor: "Genel başkana saygun sonsuz ama arûkülkenin demografik yapısıyiabağ- daşrruyor. Toplumun yüzde 6S-70'i 35 yaşın âltmda. Apolitikyetişmiş bir seç- menldtlesivar. Siyasitercihlerleoy ver- miyorlar. Kendiİerinden bir şey bul- duklan parthe ve lidere oy veriyortar. CHP lideri, 3 yıl sonra 70 yaşında ola- cak. Bu yapıyiaseçimlerdebir şansunız ounaz. Seçmenler kendileri gibi olan birine oy veriyor. Tayvip Erdoğan'ın yiim^şünübeğermwgençler,yiiriiyü- şüne kurban, diyorlar. Cem Uzan sa- deceparayla değil, gençüğiyle, tarzryia da oy aldL Erdoğan genç seçmene hi- tap ediyor. Yaşı Uerleyenlerin si\asette hiçbirşansıyoktur" ERTUCRUL CÜNAY: Program yönetimden daha ileri C HP"de milletvekili grubu dışında da yönetımı hedef alan arayışlar sürdürülüyor. Olağanüstü kunıltayın toplanabilmesi dunımunda genel başkanlık yanşma katılması beklenen eski genel sekreter Ertuğrul Günay, "AKP'nüı khieselleşen yeni bir parti görüntüsü verdiğini. CHP'nin bkanma yaşadığuu, toplam sol oy lann da tarihinin henıen hemen en alt sıralanna çekildiğini" \Tirguluyor. Günay, bu tablonun nedenleri konusunda şu değerlendırmelen yaptı: "Önce, herkesin şikâyetçi olduğu parçalı yapı başanyı olumsuz etküiyDr. Sosyal demokrat siyasetin önde gelen isimleri büyük bir kitlesel parti içinde, partinin kanatlannı. renklerini ve zenginligini ohışturan bir uyum içinde çahşmayı başaramıyor; parti lidercikleri de böyîe bir farklı ve uyumlu kadro çalışmasına olanak vermiyorlar. Ancak bunun bugünkü başansdığuı tek ve kesin nedeni olduğunu on yıllarda gerek ABve gerekse Kıbns sorunlan başta olmak üzere CHP'yibirçok konuda zaman zaman yeni bir MC (Milliyetçi Cephe) yâ da KEK (KmlElma Koalisyonu) yandaşlanyla aynı çizgiye düşüren bir ufuksuzluk ve anlatım beceriksizliği bütün solu sarmış durumdadır. söylemek de yeterli bir açıklama olamaz. Çünkü parçalı y apıiara karşın y akın geçmişte başanü seçim sonuçlan yakalanmış, örnegin 1989'daSHP,1999'da DSP ülke düzeyinde birinci parti olabümiştir. Şimdi yaşanan, bu parçah yapüann tek tek ve topluca Türkiye gerçeğinden büyük ölçüde kopmuş olmasuhr." Seçmenin oy vereceği partıde "özdeşleşme duygusu ve halkı ve ülkeyi bütünüyle ileriye taşıyacak olan bir proje aradığmı" vurgulayan Günay, "1950'lerin DP'si, 1960'lann AP'sL 70'lerin CHP'si, 1980'lerin ANAP'ı ve şimdüerde de AKP'nin böyle bir kitleseleşmenin işaretierini verdiğini" söyledi. Günay, 1990'h yıllar ve sonrasında sosyal demokrat partilerin seçmenin aradığı niteliklerden tümüyle uzak olduğunu savunurken şu görüşleri dile getirdi: "Bu partiler Türldye'yi ileriye götürecek öneri ve iddialanru toplumla paylaşmayı başaramamışlardır. Türkiye toplumunun derin iradesi gelişme, demokratikleşme ve dayanışma doğrultusundadır. Ekonomik ve toplumsal gelişme, demokratikleşme ve yaşanun her alanında kendisini duyuran adalet arayişı Türkiye'nin 60 ydhk demokrasi deneyiminin özeti gibidir. Bugün sol partiler bu iradeyi kavramış ve içselleştirmiş görünmemektedir. Son yıllarda gerek AB ve gerekse Kıbns sorunlan başta olmak üzere CHP'yi birçok konuda zaman zaman yeni bir MC (MilUyetçi Cephe) ya da KEK (Kızıl Elma Koalisyonu) yandaşlanyla aynı çizgiye düşüren bir ufuksuzluk ve anlatım beceriksizliği bütün solu sarmış durumdadır. Bu görüntü özellikle CHP açısından sorunun ideolojik olduğu noktasında bazı tartışmalan öne çıkarnıaktadır. Gerçekten CHP'nin Türkiye'nin çeşitli sorunlan karşısuıda duruşu, ona düzenle bütünleşmiş bir görüntü vermekte ve bu görüntü partinin dünya görüşünün, birikiminin eskidiği ya da yetersiz kaldığı gibi tarüşmalara yol açmaktadır. 1994 tarihli kurultay da kabul edilmiş bulunan yürihiükteki CHP progranu, partinin sözcülerinin ve yönetinün söy leminden çok daha ileri ve ilericidir. Partinin önceükli sorunu yönetim degisikKğidir.'' YARIN: Mustafa Sarıgül, Yusuf işık, Zülfü Livaneli neler söylüyor? Genel başkanlık yarışına kîmler hazırlamyor?