Katalog

3 ARALIK 2003 ÇARAMBA CUMHURİYET SAYFA JliJV\_liıUITJJ. ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Hantsi Avrupa'da rağbet görüyor • SAMSUN(AA)- Samsun ve Sinop'ta kurulu tesislerde işlenen yüzlerce ton şoklanmış hamsi, Avrupa'nın çeşitli ülkelerine ihraç ediliyor. Yıllar önce küçük partiler halinde başlayan Avrupa'ya hamsi ihracatı, gelen talepler sonrasında önemli ölçüde artış gösterdi. Halen l'er kiloluk paketler halinde kilosu ortalama 1 Euro'dan ihraç edilen şoklanmış hamsiler, başta Almanya ve Hollanda olmak üzere Avrupa'nın çeşitli ülkelerinden yoğun talep görüyor. Devekuşu bekleneni vermedi • BEYŞEHÎR (AA) - Eti, yumurtası, derisi ve tüyü iyi gelir getirdiği düşünülerek büyük yatınmlarla açılan devekuşu çiftliklerinin hayal kınklığı yarattığı belirtildi. Konya'nın Beyşehir ilçesinde devekuşu yetiştiriciliği yapan Hasan Özcürcü, 85 bin dolarlık bir yatınmla girdikleri bu sektörden yaklaşık 70 bin dolarlık zararla çıktıklannı belirterek devekuşu etini ihraç etmek bir yana iç piyasada bile satamadıklannı söyledi. Özelleştirmede akraba ağırlığı • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - PETKIM ile 2004'te özelleştirilmesi planlanan THY ve Milli Piyango, Özelleştirme Idaresi Başkan Yardımcılığı'na yeni atanan Osman Ilter'e bağlandı. Enerji ve Tabii KaynakJar Bakanı Hilmı Güler'in bacanağı olan tlter, son olarak Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'a danışmanlık yapıyordu. Tekel ise, yine başkan yardırncılığına yeni atanan Sami Ölmeztoprak'ın sorumluluğuna verildi. Ölmeztoprak, AKP Malatya Milletvekili Fuat Ölmeztoprak" ın kardeşi. MÜSİAD'dan AKCye 'geçer' not • Ekonomi Servisi - Müstakil Sanayici ve îşadamlan Derneği (MÜSlAD) tarafından 2 bin 280 işadammın katılımıyla hazırlanan "Hükümetin Karnesi" , anketinde, hükümet "geçer not" aldı. MÜSlAD Genel Başkam Ali Bayramoğlu toplantıda, hükümetin sanldığı IMF politikalannı eleştirirken iç borca mutlaka neşter vurulması gerektiğini söyledi. Ankete göre, işadamlannın yüzde 42'si hükümeti "çok başarıh", yüzde 35'i "vasat", yüzde 14'ü "başansız" buldu. TÜPRAŞ'ta geri sayım sürüyor • ANKARA (AA)- TÜPRAŞ'm özelleştirihnesınde, revize tekliflerin ahnması için Petrol Piyasası Kanunu'nun Meclis'ten geçmesi beklenirken, ihale sürecinin 20 Aralık öncesine kadar bitirilmesi hedefleniyor. TÜPRAŞ'a teklif veren firmalann bilgi odasına (data room) girişleri sürerken, firmalardan gelen yazılı sorular Özelleştirme Idaresi Başkanlığı tarafından cevaplandınhyor. 9 ayda 8 kat artan dış ticaret açığı dövize talep yaratıyor Cari açıktatehiike sinyali• Uzmanlar, cari açıktaki artış yüzünden döviz talebinin her an patlayabileceğine ve 2004'te olası bir döviz krizine neden olabileceğine dikkat çekiyorlar. NECDETÇALIŞKAN Merkez Bankasfnın (MB) 2003 yılı ocak-eylül dönemini kapsayan ödemeler dengesi ge- lişmeleri, artan dış ticaret açığı- nın 2004 yılında olası bir döviz krizine neden olabileceğini or- taya koydu. 2003 yılının ilk 9 ayında cari işlemler açığının geçen yılın aynı dönemine gö- re 8 kattan fazla artarak 416 milyon dolardan 4 milyar 34 milyon dolara çıkması, 2001 yı- lında yaşanan ekonomik krize neden olan cari işlemler açığın- daki artışı anımsath. Türkiye 1999 yılında 1.3 mıl- yar dolar cari açık verirken, bu rakam 2000 yılında yaklaşık yüzde 650 artarak 9.8 milyar dolara ulaşmıştı. Cari açığın ye- diye katlanması sonucu döviz talebinin artması, 2001 yıhnda Türkiye'de tarihinın en ağır ekonomik krizlerinden bınne yol açan bir döviz krizine neden olmuştu. Uzmanlar 2001'dekı geliş- meleri hatırlatarak, cari açıktaki artış yüzünden döviz talebinin her an patlayabilece- ğine ve 2004'te olası bir döviz krizine neden olabileceğine dikkat çekiyorlar. Dövizde makas açıhyor Türkiye'nin yılın ilk dokuz ayındaki döviz gideri, ithalatta TL'nin değerlenmesine bağlı artışın da etkisiyle, hızlı bir bü- yüme gösterdi. Döviz gelirlen- nın önemli bir kalemini oluştu- ran bavul tıcaretinde yılın ilk 9 ayında gözlenen yüzde 5'lik ge- rileme ve faız gelirlenndeki yüzde 15"lik düşüşün etkisiyle toplam döviz gelirlerinin döviz gıderlerinı karşılama oranı yüz- de 99'dan yüzde 93'e genledi. Türkiye ilk dokuz ayda 53.9 milyar dolarlık döviz gelıri el- de ederken, 57.9 milyar dolar- lık döviz harcaması gerçekleş- tirdı. Böylece dokuz ayda 4 milyar dolardan fazla can iş- lemler açığı ortaya çıktı. Cari aç* diştiMirayM 1 Cariaç* 1999 2000 Değişim 2001 2002 2003 Değişim 1.3 milyar dolar 9.8 milyar dolar %650 Kriz 416 milyon dolar 4.03 milyar dolar %870 Yüzde 10'u Euro-dolar paritesinden Ihracatta saııa1 arbş HACER BOYAaOĞLU ANKARA - Devlet Ba- kanı Kürşad Tüzmen'in, "şeker gflri" diye tanımla- dığı ihracattaki artışın kıs- men sanal olduğu belirlen- di. Buna göre, ihracattaki artışın yüzde 12-14'lük kısmı; Euro-dolar parite- sinden kaynaklanıyor. TÎM Başkanvekili Süleyman Orakçıoğlu da sanal artışı kabul ederek, "thracattaşu andaki arüş oranı yüzde 30 düzeyinde bulunuyor. Sa- nal arüşı çıkardığımızda; gerçek arüş oranıyüzde 18- 20 düzeyinde ohır" dedi. Edinilen bilgiye göre, ih- racat rakamlannın dolar üzerinden açıklanması; bu- na karşın ihracatın önemli bir kısmınm Euro kullanan AB ülkelerine yapılması nedeniyle ihracat rakamla- nnda "sanal arnşlar" olu- şuyor. Orakçıoğlu sadece tekstil sektöründe dahi ih- racatın yüzde 65 'lik kısmın Euro ülkelerine yapıldığı- na dikkat çekiyor. TÎM Başkanı OğuzSaü- cı ise önceki gün "1 Ara- hk 2002-30 Kasım 2003 dö- nemi dikkate alındığında; bir yılhk ihracatyüzde 30.8 arüşla 46 miryar 299 mil- yon 637 bin dolaroldıT de- mişti. Satıcı'nın açıkladığı ra- kamlar -pariteetkisinden" anndınlarak incelendiğin- de ise; ihracattaki gerçek artışın yüzde 18-20 arasın- da olduğu görülüyor. 2002 yazında yüzde 21 olan 'açık pazann' hazırgiyim harcamalanndan aldığı pay 2003'te yüzde 18'e geriledi Para kazanaıı*, mağazayakoştu• Yapılan araştırmalara göre 2001 'deki ekonomik durgunluk sonrası, özellikle 2001 yaz ve 2002 kış dönemlerinde açık pazarlan ve sezon sonu satış mağazalannı tercih etmeye başlayan tüketici, 2002-2003 kış ve 2003 yaz sezonunda yeniden mağazalara dönmeye başladı. OLCAYBÜYÜKTAŞ Her ne kadar işsizlik sorununa bir çare olmasa da hissedilen ekonomik hareketlilik özellikle hızlı tüketım ala- nında görülmeye başlandı. Yapılan araştırmalar, ekonomik durgunluk son- rası büyük daralma yaşanan hazır gı- yim sektöründe her yıl biraz daha ge- lişme olduğunu gösterdi. Kriz öncesı rakamlara ulaşılamasa da 2002 yaz dö- nemine göre yüzde 14.7'lik bir büyü- me görülen sektörün toplam hacmi 6.4 milyar dolara ulaştı. Araştırmamn en çarpıcı sonuçlanndan birini, krizin iz- leri geçtikçe alışveriş yapılan yerlerin değişmesi oluşturdu. Krizle birlikte açık pazarlara koşan tüketici, yavaş ya- vaş da olsa yeniden butik ve zincir ma- ğazalan tercih etmeye başladı. Retauing Institute olarak altı aylık dönemlere ilişkin 23 ilden 4 bin 900 ha- neden, yaklaşık 20 bin tüketicinin alış- verişleri üzerinden analiz yaptıklanm anlatan Araştırma Koordinatörü Baha- dn* Peksezer'in verdiği bilgilere göre, 2002-2003 kış sezonunda Türkiye ha- zır giyim iç pazan 3.3 milyar dolar, 2003 yaz sezonunda, kış dönemine gö- re yüzde 7 'lik bir düşüşle 3.1 milyar do- lar olarak gerçekleşti. Yıl genelinde 6.4 milyar dolarlık bir pazar hacminden söz etmek mümkün olmasına karşın pazann bu değeriyle kriz öncesi büyüklüğüne hâlâ ulaşama- dığı görüldü. Pazann kriz öncesi bü- yüklüğü 7.4 milyar dolar olarak tah- min ediliyor. Hazır giyim tüketiminin dörtte biri- ni 19-27 yaş grubundaki gençler oluş- turdu. Alımlara hazır giyim türleri iti- bariyle bakıldığında, hazır giyim pa- zarının yüzde 60'a yakım 28 yaş üzeri kadm ve erkek konfeksiyon ürünlerin- de gerçekleşti. Kadm konfeksiyon 2003 yaz döne- mı ıtıbanv le toplam hazu^ giyim harca- GÖREVİNİ DEVRETMEYE HAZIRLANAN IAF BAŞKANl ORAN: 4 Hazır giyimin kalbi Türkiye'de atabilir' Ekonomi Servisi- Türkiye Giyim Sa- nayıcilen Derneği (TGSD) ve Dünya Hazır Giyim Federasyonu (IAF) Baş- kanı Umut Oran, lAF'ın merkez ofisi- nin Türkiye'ye getirilmesi için girişim- de bulunacaİdannı söyledi. Geçen yıl TGSD Başkam olarak Tür- kiye adına devraldığı IAF başkanlığını 8 Aralık'ta îspanyol Hazır Giyim Fede- rasyonu Başkam Pere Prat'a devredecek olan Oran, bir yıllık çalışmalan ve yeni yönetimden beklen- tiler konusunda bir bilgilen- dirme toplantısı düzenledi. IAF'ın 2003 yılı çalışmala- nnın en büyük bölümünü, federasyonun küresel reka- betin ihtiyaçlanna göre ye- niden yapılanmasına ayır- dıklannı anımsatan Oran, IAF'ın daha fonksiyonel bir vveb sitesine kavuşması için çalışmalar yürüttüklerini anlattı. Oran, dünyanın 3. büyük hazır giyim tedarikçisi olan Tür- kiye'nin IAF'a evsahipliği yapması hu- susunun Miami'de yapılacak başkanlık Umut Oran devri esnasında önereceklerini belirtti. "IAF sekretaryasının Ingiltere'den Tür- krve'yegeçebileceğinidüşünüyoruz'' di- yen Oran, "İtalya, Belçika ve Hollanda federasyonlan da sekretaryayı kendi ül- kelerine almak için büyük çaba gösteri- yorlar. Ama kendimizi bu konuda şans- lı görüyoruz' 1 şeklinde konuştu. Çın mallan tehdidine de işaret eden Oran, önümüzdeki 5 yıl için- de Türkiye'nin dünyayı teh- dit eden bu rekabete karşı di- ğer ülkelere göre daha avan- tajlı olacağını düşündüğünü söyledi. IAF'a henüz Çin'in kabul edilmediğini ifade eden Oran, 8 Aralık'taki top- lantıda bu konuyu tartışa- caklarını ve muhtemelen 2004'te Cin'i üyeliğe kabul edeceklerini söyledi. Açıklamalan sırasında bayram tatilinin 9 gün olmasını da eleş- tiren Umut Oran, "Ben IAF'taki arka- daşlanma bu kadar ekonomik probJe- mi olan ülkede neden köprü tatil yapıb- yor anlatmakta güçlük çektim" dedi Pazar kan yitirdi 2003 yaz döneminde, zincir-butik mağazalar toplam tükctimde yüzde 74.4 pay aldı. 2002 yaz döneminde yüzde 21 olan "açık pazann" toplam hazır giyim harcamalanndan aldığı pay 2003 yaz döneminde yüzde yüzde 182 seviyesine geriledi. malanndan yüzde 36.3, erkek konfek- siyon yüzde 24.7Tik pay aldı. Tüketici kullanımının 5 metropol il- de daha etkin olması nedeniyle hazır giyim harcamalan içinde alışveriş mer- kezlerinin payı Istanbul, Ankara, Iz- mir, Adana ve Bursa illerinde derlenen veriden hareketle hazırlanan araştırma- ya göre, beş ilde gerçekleştirüen hazır giyim harcaması genel hazır giyimin yüzde 35.7'sini oluşturdu. CarrefourSA Genel Müdürü Gilles Roudy ucuz fi- yat poütikalannı anlarn. (Fotoğraf: ÖZLEM AS) 300 ürün' 1 Numara' altında Carreföur'dan yenimarka Ekonomi Servisi - Carrefour, "1 Numa- ra" markası adı altında 300 ürünü 4 Aralık'tan itibaren yüzde 40 ındi- rimli piyasaya suna- cak. Daha önce Carrefo- ur hıpermarketlerinde ve Champion Süper- marketlerinde "en ucuz" ürünler adı al- tında satılan tüm ürün- ler bundan sonra "1 Numara: Türkiye'nin en ucuz markası" çatı- sında tek bir marka al- tında satılacak. Carre- four, süt, prinç, peynir, yağ, yoğurt, un, bakli- yat, hububat, şeker, çay gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra tekstil ürünlerinden ta- kım elbise, çorap, t- shirtler, mutfak ve ev gereçlerinden asb, ka- pı bantlan, çatala ka- dar uzanan geniş bir ürün yelpazesini tüke- ticiyle buluşturacak. Yeni markalannı ta- nırmak üzere basın toplantısı düzenleyen CarrefourSA Genel Müdürü Gilles Roudy, ekonomideki olumlu gelişmelere rağmen halkın alım gücünün hâlâ düşük olduğunu, Carrefour'un da 10 yıldan beri yürüttüğü ucuz fiyat politikasıy- la halkın yamnda oldu- ğunu kanıtladığını be- lirtti. Roudy, "Fiyat araştırma ekibinüz, 1200 hassas temel tü- ketim ürünlerinin fi- yatlan ile sektördeld bürün rakiplerin fivat- laruu topluyor. Bunun sonunda ortaya çıkan en düşük fiyatla üriin- lerimizi rüketicrye sunuyoruz" dedi. Tekel'e talip olan şirket, kurumu zarara sokmakla suçlanıyor JTT 'kaçakçılıkla' yargdaınyor OZANYAYMAN İZMİR-Tekerisann almak isteyen firmalar arasında yer alan Japon JTI, tzmir'de kaçakçılık suçlamasıyla yargılanı- yor. Tekel'den ihraç şar- tıyla aldığı tütünleri, yurtiçinde üretimde kul- landıgı belırlenen şırke- tin çalışanlan aleyhine açılan dava, ek inceleme talebi nedeniyle ileri bir tarihe atıldı. Dünyanın üçüncü bü- yük sigara üreticisi ko- numunda olan şirketın, 1996 yıhnda Tekel'den ihraç şartıyla satın aldı- ğı 222 mıryon dolar tuta- nndaki 64 milyon 500 kilogram tütünü, sözleş- meye aykın biçimde 1996-1998 yıllan ara- sında iç pazarda satılan ürünlerde kullanarak Kaçakçıhkla Mücadele Yasası'nı ihlal ettiği öne sürülüyordu. Başbakan- lık gümrük müfettişleri- nin incelemesini takiben şirket yöneticileri hak- bnda 2000 yılında, Iz- mir 1. Ağır Ceza Mah- kemesi'nde dava açıldı. Davada şirketın yöne- tici, müdür ve çalışanla- nndan J. Russell Chap- man, Kamil Yavıız, Efb- mıos Andriotis, Peter Jo- sef Blickisdorf, Fred Ha>nes Hard, Tvier Ha- Bton Cash, Tülin Süren. Leliz Özdençokdeğer, Melis Candan ve Serdar Özakar yargılanıyor. Sanıklar, zararın karşılı- ğmda bir ödeme planı öneriyor. İLGÎ TOPLUMUNA DOĞRU/ÖZLEM YÜZAK oztem.vTizakracumhuriyetxom.tr 1 Ocak 2005... Teks- tilde kotaların kaldınla- cağı o meşum tarih. Çin ellerini oğuşturarak se- vinçle beklerken, herkes korkudan titriyor. Avrupa, ABD, Meksika, Türkiye ve diğerieri... Tekstil ve hazır giyim belki 21. yüzyılın gö- ze endüstrilerinden değil, ancak istihdam sağlaması açısından önemli. Vetabii bizim gi- bi ihracatın lokomotifi olan ülkeler için de. Çin epey bir süreden beri dünyanın dört köşesinden tekstil makinesi topluyor. öyie ki üretilen tekstil makinelerinin yüzde 80'inin Çin tarafından ithal edildiği saptanmış. Teks- tilde kotalann kalkmasının Çin'e 10 milyon yeni istihdam sağlaya- cağı tahmin ediliyor. Tüm bunlar öyle yersiz boş tahminler değil. örneğin, sutyen paza- rının 2001'de tama- men serbestleşmesi- nin sonucu bir yıl son- ra yalnızcaABD'ye ge- len Çin malı sutyenle- rin 7 misli artması ol- muş. Çin ile Türkiye'nin ti- cari ilişkileri de pek farklı değil. Gelin, biraz bilgi verelim. Çin, bugün Asya- Pasifik ülkeleri arasında Türkiye'nin en büyük ticari partneri. Ancak Türkiye'nin yıllar itiba- rıyla Çin'e ihracatı demir-çelik ürünleri başta olmak üzere birkaç kalemle sınıriı kaldı. Çin bu kalemlerde üretici konuma geçtikçe de ih- racat rakamlan giderek düştü. Çin'den ithal edilen ürünler ise başta tekstil, optik alet, bi- siklet, elektrikli makinalar ve oyuncak olmak Eyvah! Kotalar Kalkıyor. üzere büyük bir çeşttlilik gösteriyor. 2003'ün ilk 6 aylık döneminde Çin'den yaptığımız it- halat rekor kırarak 1.037 milyon dolara ulaş- tı. iki ülke arasındaki ticaretin sürekli Türkiye aleyhine büyümesinin arkasındaki temel ne- denlerden biri, Çin tarafından uygulanan ta- rife ve tarrfe dışı engeller. Ancak burada Türk firmalannın Çin'i uzak bir pazar olarak görüp ilişkilerini geliştirmekte ağır davranmalarının da ciddi payı var. Başta da belirttiğimiz gibi Çin yalnız Türki- Yıl TÜPk-Çln Dış Hcaretf (milyon dolar) İhracat hhalat Denge 1990 37.2 246.3 -209.1 1995 67.0 539.0 -472.1 2000 96.0 1.344.7 -1,248.7 2001 199.3 922.0 -722.7 2002 238.7 1.364.3 -1.125,6 2003/6 201.9 1.037.9 -836.0 ye için değil tüm dünya için ticari açıdan teh- dit. Avrupa'nın tekstil ve hazır giyim sektörün- de 2.5 milyon kişi çalışıyor. 27 Kasım'da Brüksel'de toplanan Avrupa Komisyonu, Çin'e karşı önlem almak amacıyla 2004 yılı temmuz ayına kadar geniş çaplı bir eylem planı hazıriama karannı aldı. Avrupa'nın izle- meyi hedeflediği yol, ürünlerde yaratıcılığa yönelmek. Bu arada, tekstil ve hazır giyim üretimlerini kaydırdıklan Fas, Ce- zayir, Tunus gibi Akdeniz ülkeleri ite de daha stratejik bir yakınlaşma içi- ne girmeyi planlıyoriar. Peki Türkiye ne yapıyor? Giyim Sanayicileri Derneği Başkam Umut Oran'a bu soruyu yönelttiğimizde, Türki- ye'nin öyle sanıldığı gibi oturup Çin'in paza- n istila etmesini beklemediğini öğreniyoruz. Ancak yine de vizyon açısından eksiklik ol- duğu kesin. Gelelim alınmaya çalışılan ön- lemlere: Başka ülkelerin de devreye sokma- ya hazırlandığı kota ve tarife dışı engeller var bir kere. örneğin referans fiyat önlemi. Ürü- nün fiyatı belli bir miktarın altına düşmüşse vergilendirme yapı- labilecek. Dahili işleme belgesi ile geçici ithalatın serbest bıra- kılması kapsamını biraz daha genişletmek de yollardan biri. Umut Oran'a göre en büyük so- run yurtiçine kaçak yolladan ge- len ürünler. Bu kaçağın önlen- mesi Çin tehdidini de büyük öl- çüde ortadan kaldırabilir. Oran'ın dikkat çekmek istediği bir diğer husus yatırımlann yeni teşvik yasası ile Anadolu'ya çe- kilmesi. Bu konuyla Avrupalı partnerlerinin de yakından ilgilendiklerini belirtiyor. Ancak uygulamanın süratle başlaması gerek. Teks- til ve hazır giyim ulusal bir politika haline gel- diği zaman Çin korkusuna karşı da daha net tavıriar ve stratejiler geliştirilebilir. Biz Avrupa Komisyonu'nun yaptığı gibi Türkiye'nin Çin'i bir gündem maddesi haline getirdiğine daha şahit olmadık. 1 Ocak 2005'e ise yalnızca 393 gün kaldı.